Czy leczenie cukrzycy typu 1. musi opierać się na insulinie?

Cukrzyca typu 1. to choroba przewlekła, która wymaga stałego monitorowania poziomu glukozy we krwi. Jej terapia nie jest łatwa, na szczęście wraz z postępem medycyny pojawiają się nowe możliwości, które ułatwiają pacjentom funkcjonowanie. Jak leczyć cukrzycę typu 1.? Dowiedz się więcej na temat klasycznej terapii i nowoczesnych rozwiązań. 

Mechanizm rozwoju cukrzycy typu 1. 

Cukrzyca typu 1. to choroba autoimmunologiczna, która często pojawia się w młodym wieku. W jej następstwie układ odpornościowy niszczy własne komórki trzustki produkujące hormon insulinę, której głównym zadaniem jest transport glukozy z krwi do tkanek. W efekcie pojawia się jej niedobór lub całkowity brak, co upośledza gospodarkę cukrową organizmu. 

Konsekwencje takiego stanu są poważne – poziom cukru we krwi jest stale podwyższony, a komórkom brakuje pozyskiwanej z glukozy energii. Zaczynają więc pozyskiwać ją z innych źródeł, np. poprzez rozkład białek i tłuszczy. W procesie tym powstają tzw. ciała ketonowe, które zakwaszają krew i mogą prowadzić nawet do śpiączki. 

Jak leczyć cukrzycę typu 1.? 

Ponieważ w cukrzycy typu 1. upośledzona zostaje produkcja insuliny, chorobę nazywa się insulinozależną. Dostarczanie tego hormonu z zewnątrz jest niezbędne do życia i stanowi podstawę terapii. Podaje się go bez przerwy, a dawkowanie zależy od pomiarów stężenia glukozy we krwi oraz zawartości węglowodanów w posiłkach. Dlatego w leczeniu cukrzycy typu 1. bardzo ważna jest edukacja pacjenta, który musi samodzielnie obliczać wymaganą porcję insuliny. 

Klasyczna terapia polega na wielokrotnym podawaniu hormonu w formie zastrzyków podskórnych i ma na celu jego stosowanie w sposób najbardziej zbliżony do fizjologicznego uwalniania. Istnieje kilka rodzajów insulin, a liczba dostępnych na rynku preparatów pozwala dobrać odpowiedni dla każdego pacjenta sposób leczenia. Cukrzyca typu 1. kontrolowana jest przy użyciu głównie: 

• insulin szybkodziałających – szybki efekt podania pozwala sprawnie zareagować na wzrost poziomu glukozy we krwi. Zwykle wykonuje się 3-5 zastrzyków w ciągu dnia, przed głównymi posiłkami, 
• insulin długodziałających – podawane są zwykle rano i przed snem, a ich działanie utrzymuje się od kilku do kilkunastu godzin.

Pompa insulinowa, czyli nowoczesne leczenie cukrzycy typu 1. 

Codzienne wielokrotne zastrzyki bywają uciążliwe, tym bardziej że muszą być wykonywane przez całe życie. Dlatego nowoczesne leczenie cukrzycy typu 1. odbywa się za pomocą osobistej pompy insulinowej. To niewielkie urządzenie, które umożliwia zaprogramowanie przepływu podstawowego hormonu, a także podawanie dodatkowych dawek przed posiłkami. Pompa jest na stałe połączona z drenem, którego koniec wprowadza się do tkanki podskórnej. 

Dzięki takiemu rozwiązaniu znacznie ograniczamy liczbę nakłuć. Insulina dawkowana jest precyzyjnie, a jej porcje mogą być na bieżąco dostosowywane do posiłków czy aktywności fizycznej. Wadą pompy jest jej cena, która w zależności od stopnia zaawansowania urządzenia, może wynosić od kilku do nawet dwudziestu tysięcy złotych. Na szczęście w przypadku pacjentów poniżej 26. roku życia koszty są częściowo refundowane przez NFZ. 

Dodatkowym usprawnieniem leczenia cukrzycy typu 1. są nowoczesne systemy monitorowania stężenia glukozy we krwi. Sensory kontrolują jej poziom przez całą dobę, a odczytane informacje przesyłają do pompy. Na tej podstawie urządzenie samodzielnie dawkuje insulinę, a pacjent musi jedynie wprowadzać dane o spożywanych posiłkach. 

Na czym polega eksperymentalne leczenie cukrzycy typu 1.? 

Naukowcy opracowali eksperymentalną metodę nie tyle leczenia, ile prewencji cukrzycy typu 1. Jej objawy rozwijają się, gdy trzustka jest już uszkodzona w wyniku autoagresji układu odpornościowego, dlatego u dzieci z wysokim ryzykiem rozwoju tej choroby rozważa się podawanie teplizumabu. To nowoczesny lek z grupy przeciwciał monoklonalnych, który hamuje atak układu immunologicznego na własne komórki trzustki. W ten sposób opóźnia moment, w którym uszkodzenia są na tyle duże, że wymagają podawania insuliny. 

Ponadto specjaliści z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego opracowali metodę leczenia cukrzycy typu 1. przy użyciu limfocytów T regulatorowych (Treg). Te komórki immunologiczne działają w podobny sposób, co teplizumab – hamują autoagresję układu odpornościowego wobec trzustki. W ten sposób zwalniają postęp choroby i zmniejszają dobowe zapotrzebowanie na insulinę. W kwietniu 2024 metoda została opatentowana, wciąż trwają nad nią badania kliniczne. 

Niestety nie da się wyleczyć cukrzycy typu 1. – to choroba, z którą trzeba nauczyć się żyć. Na szczęście postępy nauki stale usprawniają jej kontrolę, a perspektywy nowych terapii, jakie mogą pojawić się w ciągu najbliższych lat, są obiecujące. 

Bibliografia: 

1. Marek-Trzonkowska N., Myśliwiec M., Dobyszuk A., Grabowska M., Techmańska I., Juścińska J. et al., Administration of CD4+ CD25+CD127− regulatory T cells preserves β-cell function in type 1 diabetes in children, Diabetes Care 2012, 35(9): 1817-1820. 
2. Otto-Buczkowska E., Jarosz-Chobot P., Tucholski, K., Nowoczesne metody leczenia i monitorowania cukrzycy typu 1, Endokrynologia Polska 2008, 59(3): 246-245. 
3. Tuszyński P. K. (red.), Cukrzyca i otyłość z perspektywy farmaceuty, Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków 2020.