Na czym polega przetaczanie krwi? Kiedy jest konieczne i czy może powodować powikłania?

W niektórych stanach chorobowych, po urazach, krwotokach, kiedy dochodzi do niedoboru niektórych składników krwi konieczne może być przetaczanie krwi. Zasady przetaczania krwi są bardzo surowe, dzięki czemu procedura ta może uratować zdrowie i życie człowieka bez wywołania poważnych szkód w organizmie.

Wskazania do przetoczenia krwi są dość wąskie i zależą od stanu ogólnego chorego oraz ilości poszczególnych składników krwi. Powikłania przetoczenia krwi, choć poważne, zdarzają się bardzo rzadko, a szereg procedur stosowanych przez uważny personel redukuje je do minimum.

Zasady przetaczania krwi

Przetaczanie krwi oraz składników krwiopochodnych to procedura, którą powinno przeprowadzać się tylko w ścisłych wskazaniach i  bardzo ostrożnie ze względu na możliwe powikłania, może jednak umożliwić powrót do zdrowia pacjenta lub nawet uratować jego życie. Przetoczenie krwi wymaga zgody (ustnej lub na piśmie) biorcy, z wyjątkiem stanów zagrożenia życia, kiedy nie ma kontaktu z pacjentem. Przetaczana krew powinna być zgodna w układzie ABO z krwią pacjenta. Przed podaniem krwi lub jej składników zawierających erytrocyty należy pobrać dwukrotnie próbkę krwi do badania na zgodność, która została odpowiednio opisana. Po otrzymaniu wyników bank krwi wydaje odpowiedni preparat krwi. Personel kilkukrotnie w trakcie całej procedury sprawdza zgodność wydanego leku z grupą krwi pacjenta potwierdzając to w odpowiednich protokołach. Procedura przetaczania krwi musi rozpocząć się najpóźniej 30 minut po otrzymaniu preparatu krwi. Lekarz powinien być obecny podczas rozpoczęcia przetoczenia. Przed podaniem preparatu dokonuje on pomiaru temperatury, ciśnienia oraz akcji serca i poucza o konieczności poinformowania personelu w razie wystąpienia objawów takich jak duszność, spadek ciśnienia czy krwawienia. W razie powstania nagłych reakcji poprzetoczeniowych konieczne jest natychmiastowe przerwanie transfuzji. W trakcie trwania procedury dokonuje się pomiarów. Po przetoczeniu krwi konieczna jest obserwacja stanu pacjenta. Ile trwa przetaczanie krwi? Czas zależy od stanu chorego – w stanie stabilnym 1 jednostkę koncentratu krwinek czerwonych przetacza się około 1,5 godziny.

Wskazania do przetaczania krwi

Głównym i oczywistym wskazaniem do przetoczenia krwi jest jej masywna utrata wskutek krwotoku zewnętrznego lub wewnętrznego. Inne wskazania do przetaczania krwi lub jej składników są różne w zależności od nieprawidłowości w zakresie linii komórkowej, w której wykryto zaburzenia. Wskazania do stosowania poszczególnych preparatów krwiopochodnych:

• krew pełna konserwowana (KPK) – spadek objętości krwi krążącej i niedobór czerwonych krwinek, gdy niedostępne są poszczególne składniki krwi;
• przetaczanie koncentratu krwinek czerwonych (KKCz)  – przetaczanie krwi w anemii, kiedy stężenie hemoglobiny w surowicy krwi wynosi <7g/dl lub <8g/dl w przypadku operacji kardiochirurgicznych, ortopedycznych lub w przypadku stwierdzenia objawów niedokrwistości. Przetaczanie krwi przy anemii wykonuje się czasem przy wyższych parametrach hemoglobiny (w zawale serca, sepsie, udarze niedokrwiennym);
• koncentrat krwinek płytkowych (KKP) – przetaczanie płytek krwi wskazane jest profilaktycznie oraz leczniczo w małopłytkowości i zaburzeniu czynności płytek z objawami skazy krwotocznej. KKP przetacza się przy braku istotnych krwawień, kiedy liczba płytek wynosi <10000/µl. W przypadku wystąpienia krwawień, liczba płytek, przy których należy przetaczać krew, zależy od stanu pacjenta oraz nasilenia objawów;
• osocze świeżo mrożone (FFP) – objawowe zaburzenia krzepnięcia, zakrzepowa plamica małopłytkowa.

Przetaczanie krwi u noworodka i u wcześniaków (transfuzja wymienna) może być konieczne z powodu znacznej hiperbilirubinemii oraz ciężkiej niedokrwistości. Przetoczenie krwi po porodzie związane jest zwykle z powikłaniami okołoporodowymi związanymi z nadmiernym krwawieniem.

Czy przetaczanie krwi może powodować powikłania?

Reakcje poprzetoczeniowe dzieli się na powikłania wczesne oraz późne. Spowodowane są one zwykle zaniedbaniami personelu podczas przygotowywania preparatów do przetoczenia, w wyniku czego podaje się biorcy niezgodną krew. Zdarza się to w obecnych czasach bardzo rzadko ze względu na restrykcyjne zasady postępowania podczas przeprowadzania procedury. Do reakcji poprzetoczeniowych wczesnych (do 24h) należą:

• reakcja hemolityczna – objawia się gorączką, spadkiem ciśnienia, ciemnym kolorem moczu,
• ostre poprzetoczeniowe uszkodzenie płuc z zaburzeniami oddychania,
• reakcja alergiczna – wstrząs anafilaktyczny, zmiany na skórze w postaci wysypki, obrzęków,
• sepsa,
• przeciążenie układu krążenia,
• zator powietrzny,
• obniżenie temperatury ciała,
• koagulopatia poprzetoczeniowa – krwawienia.

Do reakcji poprzetoczeniowych późnych zalicza się:

• immunizacja przeciwko antygenom otrzymanym z krwinkami i osoczem,
• opóźniona reakcja hemolityczna,
• poprzetoczeniowa choroba – przeszczep przeciwko gospodarzowi,
• małopłytkowość,
• przeładowanie żelazem,
• przeniesienie zakażeń wirusowych.