Nadczynność przysadki mózgowej – co warto o niej wiedzieć?

Przysadka mózgowa, choć niewielka, bierze udział w wielu kluczowych dla ludzkiego organizmu procesach. Nie ma więc nic dziwnego w tym, że każde zaburzenie jej pracy wpływa na ogólną kondycję, a także pracę wielu układów. Kiedy mówimy o nadczynności przysadki mózgowej i jak ją leczyć? Czy da się uregulować pracę tego gruczołu?

Jaką rolę odgrywa w organizmie przysadka mózgowa?

Przysadka mózgowa jest gruczołem układu hormonalnego odpowiedzialnym za wytwarzanie m.in. następujących związków chemicznych:

• hormon adrenokorykotropowy (ACTH),
• tyreotropina (TSH),
• prolaktyna (PRL),
• hormon wzrostu (GH),
• gonadotropiny (lutropinę i folitopinę).

Wymienione powyżej związki to hormony. Są ważne dla metabolizmu człowieka, biorą pośredni udział w procesie regulacji ciśnienia krwi oraz wzrostu, ale warunkują też funkcje seksualne. Mają ogromne znaczenie również dla psychiki. Jak zatem sama widzisz, odgrywają różne role, zatem zaburzenie ich stężenia może nieść równie różnorodne konsekwencje.

Nadczynność przysadki mózgowej – przyczyny

Dlaczego u niektórych ludzi rozwija się nadczynność przysadki mózgowej? Najczęstszą diagnozowaną przyczyną jest guz przysadki. Zwykle przyjmuje on postać niezłośliwego gruczolaka i często odpowiada za nadprodukcję hormonów omawianego gruczołu. Takie nowotwory są hormonalnie czynne, a więc same wydzielają związki i bezpośrednio przyczyniają się do ich zwiększonego stężenia w organizmie.

Na co wpływa nadczynność przysadki mózgowej? Objawy

O nadczynności przysadki mózgowej mówimy w sytuacji, kiedy dochodzi do nadprodukcji hormonów tego gruczołu. Ten stan może być z kolei przyczyną różnych patologii, takich jak zespół Cushinga, gigantyzm, akromegalia czy mlekotok ze współistniejącą hiperprolaktynemią (nadmiarem prolaktyny).

Warto także podkreślić, że hormony działają na zasadzie sprzężenia zwrotnego, zatem produkcja jednych jest pobudzana przez inne. Jakie to ma znaczenie w kontekście nadczynności przysadki mózgowej? Nadmiar związków omawianego gruczołu może w konsekwencji prowadzić do zaburzeń pracy innych, przyczyniając się m.in. do nadczynności tarczycy.

Objawy nadprodukcji ACTH

Za nadmierną produkcję hormonu adrenokorykotropowego odpowiada guz kortykotropinowy. W następstwie u pacjenta rozwija się choroba Cushinga. Jej objawy to m.in. nadmiar tkanki tłuszczowej w górnej części ciała oraz typowo męskie owłosieniem u kobiet. Można także zaobserwować zmiany w obrębie skóry, takie jak pojawianie się rozstępów, ciężko gojących się siniaków czy mocno czerwonych rumieńców.

Objawy nadprodukcji hormonu wzrostu

Guz odpowiedzialny za nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu prowadzi do rozwoju gigantyzmu oraz akromegalii. Oba schorzenia charakteryzują się nienaturalnie dużym rozmiarem ciała, co jest szczególnie widoczne  w przypadku dłoni i stóp, ale akromegalia występuje u dorosłych, natomiast gigantyzm diagnozuje się u dzieci. Wysokie stężenie hormonu wzrostu może także zmienić głos na niższy, ochrypły, zaburzyć erekcję oraz cykl miesiączkowy czy doprowadzić do wyostrzenia się rysów twarzy.

Objawy nadprodukcji tyreotropiny

Za nadprodukcję tyreotropiny odpowiada guz tyreotropinowy, który jest jednym z możliwych powodów rozwoju wtórnej nadczynności tarczycy. Objawami charakterystycznymi dla tej choroby są utrata wagi bez powodu, osłabienie organizmu i pracy mięśni, podniesione tętno czy towarzyszące uczucie niepokoju wraz z dusznościami.

Objawy nadprodukcji prolaktyny

Za nadmierną produkcję prolaktyny przez przysadkę mózgową odpowiada guz prolaktynowy. Prowadzi on do mlekotoku, rozwoju zaburzeń miesiączkowania, a także do zwiększonej tkliwości piersi. Wpływa również na libido, a w niektórych przypadkach może nawet zaburzać funkcje rozrodcze, prowadząc niekiedy do bezpłodności.

Diagnostyka i leczenie nadczynności przysadki mózgowej

Diagnoza nadczynności przysadki mózgowej opiera się na wywiadzie lekarskim. Podczas niego powinnaś opowiedzieć dokładnie o swoich objawach, co ci dolega, w jakich sytuacjach, od jakiego czasu. Potem specjalista może zlecić ci szereg badań, przede wszystkim takich jak:

• testy hormonalne oznaczane z próbki krwi,
• badanie obrazowe przysadki mózgowej (rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa).

Leczenie nadczynności przysadki mózgowej opiera się przede wszystkim na usunięciu guza odpowiedzialnego za nadprodukcję hormonów. Można to zrobić dzięki farmakoterapii hormonalnej lub operacji. Rokowania pacjentów są dobre, w wielu przypadkach udaje się w pełni wyleczyć dysfunkcję gruczołu.

Bibliografia:

1. Di T., Zhang S., Hong J., Zhang T., Chen L., Hyperactivity of Hypothalamic-Pituitary-Adrenal Axis Due to Dysfunction of the Hypothalamic Glucocorticoid Recepror in Sigma-1 Receptor Konckout Mice, Fronntiers in Molecular Neuroscience 2017, vol. 10.
2. Fairchild G., Hypothalamic-pituitary-adrenocortical axis function in attention-deficit hyperactivity disorder, Current Topics in Behavioral Neurosciences 2012, 9: 93-111.
3. Gounden V., Basit H., Jialal I., Hyperpituitarism, StatPearls 2022.
4. https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/disorders-of-the-pituitary-gland [dostęp 02.04.2024].