Nadwrażliwość sutków – co powinnaś o niej wiedzieć?

Ból, obrzmienie, dyskomfort wywołany dotykiem. Na problemy z sutkami skarży się wiele Polek. Dolegliwości często pojawiają się tylko przez chwilę, niekiedy jednak kobiety zmagają się z nimi całymi latami. Dlaczego?

Nadwrażliwość sutków a mastalgia

Szacuje się, że nawet 80 proc. kobiet w pewnym okresie życia doświadcza nadwrażliwości i bólu sutków, często uprzykrzających a nawet utrudniających codziennie funkcjonowanie. Problem może pojawić się już w wieku dojrzewania, co ma związek ze wzmożoną aktywnością żeńskich hormonów płciowych, które przyczyniają się do powiększenia piersi i rozrostu tkanki tłuszczowej. Skóra stopniowo się rozciąga, a piersi zaczynają nabierać kształtów. Sutki stają się wówczas bardzo wrażliwe na dotyk, na co skarży się wiele dziewczynek.

Z czasem dolegliwości zanikają, ale niestety nie u wszystkich. Wiele kobiet zmaga się bowiem z mastalgią, której podłożem są zazwyczaj zmiany hormonalne związane z cyklem miesiączkowym – chodzi o wzrost stężenia estrogenów i spadek poziomu progesteronu.

Dolegliwości pojawiają się w drugiej fazie cyklu i ustępują wraz z pojawieniem się krwawienia. Piersi stają się wtedy obrzmiałe, wrażliwe na dotyk i bolące (ból może promieniować nawet do pach i ramion). Ponadto pojawia się wrażenie, że są cięższe niż zwykle. Brodawki bywają znacznie twardsze niż zazwyczaj, zaś sutki bardzo wrażliwe.

Mastalgia często jest jednym z objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego obok innych uciążliwości, które w istotny sposób wpływają na jakość życia kobiety, takich jak drażliwość i obniżenie nastroju, bóle głowy, nudności czy niepohamowany apetyt.

Nadwrażliwość sutków u kobiet zmagających się z mastalgią może nasilać palenie papierosów, spożywanie kofeiny (szczególnie w kawie), przewlekły stres oraz czynniki psychologiczne, np. bezsenność, nerwica, zaburzenia osobowości.

Laktacyjne problemy

Nadwrażliwość sutków jest powszechnym problemem kobiet, które spodziewają się dziecka, do czego przyczynia się panująca w tym okresie życia burza hormonalna. Bardzo często jednym z pierwszych objawów ciąży bywa bolesność piersi i sutków, które stają się bardziej tkliwe i wrażliwe na dotyk, szczególnie w pierwszym trymestrze. W kolejnych dolegliwość zazwyczaj ustępuje albo przynajmniej okazuje się mniej uciążliwa.

Jednak nie oznacza to końca utrapień z sutkami, które w kolejnych miesiącach muszą zmierzyć się z wyzwaniem, jakim jest karmienie piersią. Na ich nadwrażliwość i ból skarży się wówczas bardzo dużo matek. Przyczyn takiego stanu może być wiele. Najczęściej problemy z sutkami wynikają z uszkodzenia mechanicznego spowodowanego np. niewłaściwą pozycją podczas karmienia. Niekiedy dolegliwości są skutkiem nadwrażliwości na hormony; w takim wypadku mówi się o bolesności fizjologicznej (pojawia się ona w ciągu pierwszych dni po porodzie).

Jak sobie z tym poradzić? Najczęściej zalecanymi i skutecznymi metodami są: wietrzenie brodawek, przemywanie ran (warto wykorzystać sól fizjologiczną) i okłady chłodzące. Proces gojenia mogą dodatkowo wspomagać maści przeznaczone do stosowania w uszkodzeniach brodawek podczas laktacji. Skuteczna okazuje także tradycyjna metoda smarowania piersi i sutków po karmieniu pokarmem mamy.

Nadwrażliwość i bolesność sutków w czasie laktacji może być spowodowana zakażeniem bakteryjnym, które zwiastują również inne objawy: obrzęk, zaczerwienienie oraz pojawienie się ropnej wydzieliny. Konieczne może wówczas okazać się zastosowanie antybiotykoterapii.

Gdy sutki stają się wrażliwe, a dodatkowo bolą, swędzą lub kłują, zaś na ich powierzchni występuje biały nalot, istnieje ryzyko zakażenia grzybiczego. Konieczne jest wtedy dokładne zbadanie także jamy ustnej dziecka, gdzie mogą pojawić się np. pleśniawki. Leczeniem (stosowane miejscowo preparaty przeciwgrzybicze) obejmuje się wówczas zarówno mamę, jak i jej pociechę.

Kiedy stanik jest źle dopasowany

Nadwrażliwość sutków miewa inne przyczyny; niekiedy jest przejawem rozwijającego się stanu zapalnego gruczołu piersiowego lub brodawki sutkowej. W zdecydowanej większości problem dotyczy kobiet w okresie połogu, najczęściej pojawia się między 2. a 6. tygodniem po porodzie, choć choroba może się rozwinąć w każdym momencie laktacji, zwłaszcza u osób z osłabioną odpornością (np. na skutek stresu, zmęczenia lub anemii).

Rozwojowi stanu zapalnego sprzyja przede wszystkim zastój pokarmu, niedokładne opróżnienie piersi, zmniejszenie częstości karmienia lub jego niewłaściwa technika.

Objawy występują nagle i szybko narastają. Oprócz zwiększonej tkliwości sutków pojawiają się obrzęk i zaczerwienienie, skóra wokół miejsca objętego stanem zapalnym staje się wyraźnie cieplejsza. Zmianom miejscowym towarzyszą dolegliwości kojarzące się z grypą takie jak gorączka, dreszcze, osłabienie czy bóle mięśniowe.

W przypadku zapalenia piersi najważniejszym zadaniem jest zadbanie o ich prawidłowe, odpowiednio częste opróżnianie. Gdy dziecko odmówi ssania, należy to zrobić laktatorem. Konieczna jest też terapia farmakologiczna. Stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne i antybiotykoterapię, jeśli istnieją ku temu wskazania.

Nadwrażliwość sutków wywołana stanem zapalnym nie dotyczy tylko młodych matek. Tzw. niepołogowe zapalenie piersi może być spowodowane paleniem papierosów, zaburzeniami pracy tarczycy, a także urazami mechanicznymi wywołanymi np. noszeniem źle dopasowanego stanika albo kolczyka w sutkach.

Bardzo rzadką przyczyną nadwrażliwości bywa choroba Pageta, czyli nowotwór złośliwy brodawki. Problem dotyczy przede wszystkim kobiet po 35. roku życia, które wcześniej chorowały na raka. Czynnikami ryzyka są też: późne macierzyństwo, otyłość, długotrwałe stosowanie hormonalnej terapii zastępczej i tabletek antykoncepcyjnych.

Bibliografia:

1. „Najczęstsze problemy laktacyjne kobiety karmiącej piersią”, Karolina Suchocka, „Lekarz POZ” 2/2022,
2. „Mastalgia – poważny problem u kobiet w wieku przedmenopauzalnym”, Tomasz Pertyński, Grzegorz Stachowiak, „Przegląd menopauzalny” 1/2013.