Neonatolog, czyli lekarz specjalista opiekujący się noworodkami

Gdy dziecko przyjdzie na świat, pierwszym lekarzem obejmującym nad nim opiekę medyczną jest neonatolog. W przypadku zdrowych noworodków rola neonatologa jest minimalna, natomiast dla wcześniaków oraz maluchów urodzonych z wadami wrodzonymi czy innymi nieprawidłowościami, wsparcie tego specjalisty jest nieocenione. Czym dokładnie zajmuje się lekarz o tej specjalizacji? Kiedy udać się do neonatologa, a kiedy do pediatry? 

Kto to jest neonatolog?

Neonatolog to lekarz pracujący w poradniach przyszpitalnych i oddziałach intensywnej terapii, gdzie leczone są noworodki: 

• urodzone przedwcześnie, 
• z niską masą urodzeniową, 
• z zaburzeniami oddechowymi, 
• z zakażeniami wewnątrzmacicznymi, 
• z chorobami układu nerwowego, 
• z zaburzeniami okresu adaptacyjnego 
• z niewydolnością układu oddechowego i krwionośnego, 
• z niskim wynikiem w skali Apgar. 

Aby zostać neonatologiem, po ukończeniu studiów medycznych i odbyciu stażu w szpitalu należy odbyć specjalizację z neonatologii, która trwa 5 lat. Jeśli lekarz uzyskał już specjalizację II stopnia z pediatrii, szkolenie z zakresu neonatologii jest skrócone do 2 lat. 

Czym zajmuje się neonatolog?

Neonatolog zaangażowany jest w opiekę medyczną nad nowo narodzonymi dziećmi, może też współpracować z ginekologiem w ramach opieki przedporodowej. Tacy specjaliści pełnią niezwykle istotne role: 

• prowadzą resuscytację i leczenie oddechowe, 
• ustalają odpowiednie warunki w inkubatorze, w tym właściwą temperaturę i wilgotność powietrza, 
• dopasowują rodzaj żywienia (dojelitowe lub pozajelitowe) do potrzeb rozwojowych noworodka, 
• kontrolują stan zdrowia dziecka w kolejnych dniach i miesiącach życia, 
• leczą choroby okresu płodowego i noworodkowego. 

Dzięki rozwojowi neonatologii w Polsce w ciągu ostatnich kilku dekad umieralność noworodków znacząco spadła. Możliwe stało się ratowanie dzieci z bardzo niską masą urodzeniową, które wcześniej nie miały szans na przeżycie. Zapewnienie właściwej opieki w pierwszych dniach i tygodniach życia ma ogromny wpływ także na dalsze lata życia dziecka. 

Jakie badania wykonuje neonatolog?

Neonatolog odpowiedzialny jest za badanie podmiotowe i przedmiotowe noworodka. Oceniane są podstawowe funkcje życiowe, czyli: 

• czynności oddechowe, 
• czynność serca, 
• zabarwienie skóry, 
• napięcie mięśniowe, 
• reakcje na bodźce. 

Na tej podstawie dziecko jest oceniane w skali Apgar, której punktacja została przedstawiona w poniższej tabeli: 

Jakie inne aspekty ocenia się w pierwszych godzinach życia noworodka? Neonatolog przygląda się proporcjom ciała dziecka, sprawdza wielkość ciemiączka, dotyka jamę brzuszną i ogląda narządy płciowe. Zagląda też do jamy ustnej, aby zobaczyć, czy wędzidełko i podniebienie są prawidłowo ukształtowane, oraz czy język ma odpowiednią ruchliwość. Funkcjonowanie układu nerwowego bada się, weryfikując odruchy bezwarunkowe i reakcje na różne bodźce (światło, dźwięk, dotyk, zmianę położenia ciała). 

W dalszej kolejności zespół lekarski wykonuje pomiary ciała oraz waży dziecko, a następnie nanosi dane na siatki centylowe, za pomocą których określa się, czy dziecko mieści się w przyjętych normach. W drugiej dobie zlecane są badania przesiewowe, pozwalające na wykrycie takich chorób jak fenyloketonuria, mukowiscydoza czy rdzeniowy zanik mięśni (SMA). Zanim dziecko zostanie wypisane z oddziału, wykonuje się jeszcze przesiewowe badanie słuchu. Pojawienie się jakichkolwiek niepokojących objawów jest wskazaniem do poszerzenia diagnostyki. 

Neonatolog a pediatra – do którego specjalisty się udać?

Zarówno neonatolog, jak i pediatra to lekarze dziecięcy, którzy mają pod swoją opieką młodych pacjentów. Dziedzina medycyny, jaką jest neonatologia, skupia się na wcześniakach oraz noworodkach urodzonych o czasie. Wielu rodziców zastanawia się jednak, do jakiego wieku dziecko „podlega” pod neonatologa.  

Jeśli noworodek jest zdrowy, jest to bardzo krótki okres, który kończy się tuż po wypisie ze szpitala. Potem opiekę medyczną przejmuje pediatra. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie, chorych lub rozwijających się nieprawidłowo. Neonatolog może prowadzić ich leczenie przez wiele miesięcy, nawet do ukończenia 3. roku życia. 

Bibliografia: 

1. Gadzinowski J., Szymankiewicz M., Gulczyńska E., Podstawy neonatologii, Oddział Wielkopolski Polskiego Towarzystwo Medycyny Perinatalnej, 2014. 
2. Helwich  E., Gadzinowski J., Lauterbach R., Szczapa J., Borszewska-Kornacka M., Wachnik D., Wilińska M., Program specjalizacji w dziedzinie neonatologii dla lekarzy posiadających specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie pediatrii, CMKP 2018. 
3. Rutkowska M., Noworodek skrajnie niedojrzały między życiem a śmiercią. Granice medycznej interwencji, ETYKA 2014, 49.