Nerw łokciowy – funkcje, uszkodzenie, ćwiczenia i operacja

Nerw łokciowy to nerw czuciowy i ruchowy, odpowiadający za ruch oraz odczuwanie bodźców czuciowych w kończynie górnej. W efekcie stanów zapalnych, urazów czy długotrwałego ucisku dochodzi do zwężenia kanału łokciowego i rozwoju tzw. zespołu rowka nerwu łokciowego. Uszkodzenie nerwu łokciowego objawia się mrowieniem palców, zaburzeniami czucia w dłoni, brakiem możliwości zwinięcia dłoni w pięść czy problemami ze zgięciem ręki w nadgarstku. Leczenie zespołu rowka nerwu łokciowego sprowadza się do fizykoterapii, choć niekiedy konieczne może być operacyjne odbarczenie nerwu.

Nerw łokciowy – lokalizacja i funkcje w organizmie

Nerw łokciowy rozpoczyna się w segmentach C8 i Th1 rdzenia kręgowego, po czym przebiega jako splot barkowy. W obrębie ramienia przebiega w bruździe mięśnia dwugłowego ramienia, po czym wchodzi do kanału łokciowego, zlokalizowanego jeden lub dwa centymetry poniżej nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej. Nerw mięśniowy opuszcza mięsień zginacz łokciowy nadgarstka w miejscu zwanym cieśnią, po czym dzieli się na gałąź powierzchniową unerwiającą skórę palców IV i V oraz gałąź głęboką ruchową unerwiającą mięśnie ręki.

Rolą nerwu łokciowego jest umożliwienie odbierania bodźców czuciowych na skórze kłębika oraz skórze małego palca po stronie dłoniowej, a także palca czwartego, piątego i przyśrodkowej powierzchni palca trzeciego po stronie grzbietowej. Ponadto nerw łokciowy umożliwia ruchy następujących mięśni:

• mięsień dłoniowy krótki,
• mięśnie międzykostne,
• przywodziciel kciuka,
• mięśnie kłębika palca piątego,
• mięśnie glistowate palca trzeciego i czwartego,
• głowa głęboka mięśnia zginacza krótkiego kciuka.

Jak powstaje zespół rowka nerwu łokciowego?

Uszkodzenie nerwu łokciowego (neuropatia nerwu łokciowego)  to, po zespole cieśni nadgarstka, druga co do częstości neuropatia kończyny górnej. Do rozwoju zespołu nerwu łokciowego dochodzi zarówno w okolicy ramienia czy stawu łokciowego, jak i nadgarstka. Istnieje kilka czynników prowadzących do uszkodzenia nerwu łokciowego. Jednym z nich jest mechaniczne uszkodzenie nerwu łokciowego na drodze jego urazu. Mowa zarówno o złamaniach czy kontuzjach łokcia lub nadgarstka, jak i przeciążeniu związanym z długotrwałą pracą przy komputerze bądź intensywnym uprawianiu takich dyscyplin sportowych, jak tenis czy golf. Porażenie nerwu łokciowego może być konsekwencją choroby zwyrodnieniowej stawów, reumatoidalnego zapalenia stawów, cukrzycy, niedoboru witamin, infekcji bakteryjnych oraz wirusowych, a także zatrucia chemicznego czy nadużywania alkoholu. Możliwą przyczyną jest także zapalenie nerwu łokciowego lub wrodzone wady stawu łokciowego.

Kogo jeszcze dotyka zespół rowka nerwu łokciowego? Choroba zawodowa o takim charakterze występuje u tych osób, które opierają się łokciem o podłoże podczas wykonywania pracy przy zgiętym stawie łokciowym. Mowa przede wszystkim o dmuchaczach szkła, kierowcach czy pracownikach biurowych.

Zespół rowka nerwu łokciowego – objawy

Uszkodzony nerw łokciowy daje o sobie znać, przyczyniając się do wystąpienia dolegliwości bólowych. Gdy rozwinie się zespół rowka nerwu łokciowego, objawy obejmują przede wszystkim ból w okolicy stawu łokciowego. Charakterystyczne cechy tego bólu to promieniowanie w kierunku dłoni, a także znaczne nasilenie bólu podczas wykonywania ruchów zginających kończyny górnej. Ból jest szczególnie dotkliwy nocą, może uniemożliwić zaśnięcie. Jak jeszcze objawia się zespół kanału nerwu łokciowego? Drętwienie palców to często występujący symptom, podobnie jak utrata siły palców. Wraz z pogłębianiem się schorzenia zaobserwować można narastającą niesprawność ręki – osłabienie sprawności i siły dłoni, brak możliwości wykonywania precyzyjnych ruchów czy chwytania przedmiotów. W najbardziej zaawansowanym stadium choroby może pojawić się zaburzenie czucia, zanikanie mięśni ręki oraz całkowitego zaniku nerwu łokciowego.

Jak rozpoznać uszkodzenie nerwu łokciowego?

Wstępne rozpoznanie uszkodzenia nerwu łokciowego możliwe jest dzięki przeprowadzeniu wywiadu lekarskiego oraz badaniu przedmiotowemu. Podczas takiego badania oceniana jest ruchomość stawu łokciowego, siła mięśni kończyny górnej oraz lokalizacja dolegliwości bólowych. Potwierdzenie diagnozy możliwe jest po wykonaniu oceny przewodzenia impulsów przez nerw łokciowy. Jest to badanie elektromiograficzne EMG, pozwala na określenie dokładnej lokalizacji oraz stopnia uszkodzenia nerwu łokciowego. Ile kosztuje badanie EMG? Koszt badania to około 150 – 200 zł.

Leczenie zespołu rowka nerwu łokciowego

W przypadku pojawienia się dolegliwości ze strony nerwu łokciowego, postępowanie zachowawcze obejmuje odpoczynek ręki, ograniczenie ruchów zginających. Jeśli takie postępowanie nie przyniesie pożądanych efektów, metodą leczenia porażenia nerwu łokciowego jest odbarczenie nerwu łokciowego przy pomocy zabiegu operacyjnego. Taka operacja nerwu łokciowego polega na odsłonięciu nerwu łokciowego i usunięciu przyczyny ucisku na nerw. Po operacyjnym zlikwidowaniu porażenia nerwu łokciowego, masaże i inne metody fizykoterapii pozwalają odzyskać pełną sprawność ręki. Ile trwa regeneracja nerwu łokciowego? Proces ten zazwyczaj trwa kilka miesięcy.

Bibliografia:

[1] Gać P. i in., Neurologiczne choroby zawodowe w Polsce; BP 07 – 08/ 2011

[2] Igielska – Bela B., Baczkowski B., Zespół rowka nerwu łokciowego – ewolucja technik leczenia operacyjnego; Ann Acad Med Gedan, 2016