Neurofibromatoza – co to jest, przyczyny, objawy, leczenie

Neurofibromatoza jest rzadkim zaburzeniem genetycznym, które powoduje zazwyczaj łagodne guzy nerwów i rozrosty tkanki w wielu częściach ciała. Niektóre osoby z tym zaburzeniem mają ledwo zauważalne problemy neurologiczne, podczas gdy inne odczuwają poważne objawy tej choroby. Istnieją dwa główne typy: neurofibromatoza typu 1 (NF1) i neurofibromatoza typu 1 (NF2).

Neurofibromatoza – co to jest?

Neurofibromatoza, nazywana także nerwiakowłókniakowatością, jest chorobą genetyczną z grupy fakomatoz. Istnieją dwa rodzaje tego schorzenia:

• neurofibromatoza typu 1,
• neurofibromatoza typu 2.

Neurofibromatoza typu 1 (nerwiakowłókniakowatość typu 1, choroba von Recklinghausena) objawia się przy urodzeniu lub we wczesnym dzieciństwie. NF1 charakteryzuje się wieloma jasnobrązowymi (café au lait) plamami skoncentrowanymi w pachwinie i pod pachami oraz łagodnymi guzkami pod skórą. Może również występować powiększenie i deformacja kości oraz skrzywienie kręgosłupa (skolioza). Czasami u osób z NF1 mogą rozwinąć się guzy w mózgu, nerwach czaszkowych lub obejmujące rdzeń kręgowy.

Neurofibromatoza typu 2 (nerwiakowłókniakowatość typu 2, zespół MISME) może pojawić się w dzieciństwie, okresie dojrzewania lub wczesnej dorosłości. NF2 charakteryzuje się przede wszystkim łagodnymi guzami nerwów przekazujących impulsy dźwiękowe i równoważą sygnały z uszu wewnętrznych do mózgu. Guzy zwykle dotyczą zarówno lewego, jak i prawego („obustronnego”) nerwu słuchowego (słuchowego).

Neurofibromatoza a schwannomatoza

Rozpoznano trzecie, pokrewne zaburzenie, zwane schwannomatozą. Chociaż schwannomatoza może mieć wiele cech wspólnych z NF1 i NF2, aktualne dowody sugerują, że jest to odrębna choroba genetyczna. To zaburzenie jest częściej diagnozowane u dorosłych w wieku 30 lat i starszych. Schwannomatoza występuje u około jednego przypadku na 40000 urodzeń. Chociaż schwannomatoza nie jest dobrze poznana, szacuje się, że 85 procent przypadków nie ma znanej przyczyny, a 15 procent jest dziedziczonych.

Objawy u osoby w wieku 30 lat lub starszej obejmują brak oznak guzów przedsionkowych w badaniu MRI, brak znanej mutacji NF2 i posiadanie dwóch lub więcej nerwiaków nerwiakowatych w obrębie lub pomiędzy warstwami skóry (z co najmniej jednym potwierdzonym patologią tkanki). Około jedna trzecia osób ze schwannomatozą ma schwannomatozę segmentalną, z guzami ograniczonymi do jednej części ciała (jak ramię, noga lub obszar kręgosłupa).

Przyczyny neurofibromatozy

Neurofibromatoza typu 1 jest spowodowana mutacjami w genie kontrolującym produkcję białka zwanego neurofibrominą. Uważa się, że ten gen działa jako supresor guzów tkanki nerwowej. U około 50 procent osób z NF1 zaburzenie to wynika z mutacji genów, które występują z nieznanych przyczyn („spontaniczna mutacja”). U innych osób z zaburzeniem NF1, choroba jest dziedziczona („autosomalny dominujący wzór dziedziczenia”).

Neurofibromatoza typu 2 jest wynikiem mutacji w innym genie hamującym rozwój nowotworu. Podobnie, jak w przypadku neurofibromatozy typu 1, niektóre osoby z NF2 doświadczają mutacji genu, która pojawia się z nieznanych przyczyn, podczas gdy inni dziedziczą ją od swoich rodziców.

Neurofibromatoza u dzieci

• Neurofibromatoza typu 1 występuje w przybliżeniu w jednym przypadku na 3500 urodzeń,
• Neurofibromatoza typu 2 występuje w przybliżeniu w jednym przypadku na 40 000 urodzeń.

Istnieje 50-procentowa szansa, że ​​każde dziecko rodzica z NF1 lub NF2 odziedziczy gen i rozwinie NF1 lub NF2 – jest to znane jako autosomalny dominujący wzór dziedziczenia.

Guzy w tych zaburzeniach są w przeważającej mierze łagodne, mogą być złośliwe/stać się złośliwe w trzech do pięciu procent wszystkich przypadków. Około jedna trzecia osób z neurofibromatozą nie zauważa żadnych objawów choroby.

Objawy neurofibromatozy typu 1

Symptomy nerwiakowłókniakowatości typu 1 obejmują:

• historię rodzinną NF1,
• sześć lub więcej plam typu café au lait na skórze,
• piegi pod pachami lub w okolicy pachwiny,
• obecność guzków wielkości grochu (nerwiakowłókniaków) na skórze/tuż pod skórą,
• barwione guzy na tęczówce oka (guzki Lischa),
• nieprawidłowości szkieletowe, takie jak dysplazja piszczelowa, przerzedzenie kości piszczelowej, skolioza,
• guz nerwu wzrokowego, który może zakłócać widzenie.

Plamy typu cafe au lait występują najczęściej na klatce piersiowej, plecach, miednicy, łokciach i kolanach. Plamy te mogą istnieć przy urodzeniu lub pojawiać się w okresie niemowlęcym. Między 10 a 15 rokiem życia na skórze mogą zacząć pojawiać się miąższowe narośle o różnych rozmiarach i kształtach.

Dodatkowe objawy mogą obejmować niezwykle dużą głowę (makrocefalia) i stosunkowo niski wzrost. Mogą wystąpić drgawki, trudności w uczeniu się, problemy z mową lub nadpobudliwość.

Neurofibromatoza typu 2 – objawy

Głównymi objawami NF 2 są obustronne nerwiaki przedsionkowe (VS), zwane także nerwiakami narządu słuchu. Inne objawy neurofibromatozy typu obejmują wywiad rodzinny potwierdzający dziedziczne NF2, jednostronne VS lub dowolne dwa z poniższych: oponiak, glejak, nerwiak nerwiakowy, młodzieńcze zmętnienie soczewki podtorebkowej tylnej, młodzieńcza zaćma korowa.

W zależności od dokładnej lokalizacji i rozmiaru VS, mogą wystąpić dowolne z poniższych objawów, samodzielnie lub w połączeniu:

• problemy z równowagą,
• problemy z chodzeniem,
• zawroty głowy,
• ból głowy,
• utrata słuchu,
• osłabienie twarzy,
• drętwienie lub ból twarzy,
• dzwonienie w uszach.

Neurofibromatoza – diagnostyka

Dzieci z neutofibromatozą należy zbadać pod kątem wzrostu, wagi, obwodu głowy, oznak normalnego rozwoju seksualnego, oznak trudności w uczeniu się i/lub problemów behawioralnych. Powinny wykonać badanie skóry pod kątem narośli, plam, skoliozy, ciśnienia krwi, wzroku, a także badania przesiewowe pod kątem utraty słuchu. Na ogół bada się wszelkie nietypowe wzorce wzrostu. Wczesne lub późne rozpoczęcie dojrzewania może również wskazywać na dalsze komplikacje. Jeśli istnieją dodatkowe obawy, należy wykonać badania diagnostyczne, takie jak badania krwi i zdjęcia rentgenowskie. Zdrowe dzieci z NF1 są zwykle badane co sześć lub 12 miesięcy.

Dorośli z NF1 przechodzą standardowe badania fizykalne i badanie skóry pod kątem narośli, plam, skoliozy, ciśnienia krwi, wzroku i przesiewowo pod kątem utraty słuchu. Lekarze powinni również zwracać uwagę na wszelkie nowe lub powiększające się zmiany na skórze lub ogólnie wszelkie nowe objawy. Dorośli z NF, którzy są zdrowi, zwykle przechodzą coroczne badania kontrolne.

Leczenie neurofibromatozy

Nie ma znanego leczenia przyczynowego na neurofibromatozy ani schwannomatozy. W niektórych przypadkach guzy można usunąć chirurgicznie lub zmniejszyć je za pomocą radioterapii. Jednak zabieg chirurgiczny w okolicach twarzy może spowodować dalsze uszkodzenie nerwów i dodatkowe problemy neurologiczne. Korzyści płynące z operacji należy zawsze porównywać z ryzykiem. Podobnie w sytuacjach, w których radioterapia jest opcją, należy dokładnie rozważyć ryzyko i korzyści.

Powikłania neurofibromatozy

Powikłania neurofibromatozy mogą się różnić w zależności od chorego. Zwykle wynikają z rosnącego guza uciskającego tkankę nerwową lub narząd wewnętrzny.

Możliwe powikłania NF1 obejmują:

• problemy neurologiczne, takie jak problemy z nauką,
• lęk lub niepokój związany ze zmianami w wyglądzie,
• problemy szkieletowe, takie jak skolioza, złamania, które się nie goją lub niska gęstość kości, która zwiększa ryzyko osteoporozy,
• problemy ze wzrokiem spowodowane guzem uciskającym nerw wzrokowy,
• problemy w okresach zmian hormonalnych, takich jak okres dojrzewania lub ciąża,
• problemy sercowo-naczyniowe, takie jak wysokie ciśnienie krwi,
• problemy z oddychaniem,
• wyższe ryzyko niektórych nowotworów, takich jak rak piersi, białaczka, rak jelita grubego, guzy mózgu i niektóre raki tkanek miękkich,
• łagodny guz nadnerczy, który może powodować wysokie ciśnienie krwi.

Możliwe powikłania NF2 obejmują:

• częściową utratę słuchu,
• uszkodzenie nerwów twarzy,
• łagodne guzy skóry,
• problemy ze wzrokiem,
• słabość lub drętwienie kończyn,
• łagodne guzy mózgu lub kręgosłupa, które należy usunąć operacyjnie,
• jednym z możliwych powikłań schwannomatozy jest silny ból, który wymaga specjalistycznego leczenia, a nawet operacji.

Rokowania przy neurofibromatozie

Rokowania dla pacjentów zależą od rodzaju posiadanej neurofibromatozy. Często objawy NF1 są łagodne, a ludzie z tym schorzeniem są w stanie prowadzić pełne i produktywne życie. Czasami jednak ból i deformacja ciała mogą prowadzić do znacznej niepełnosprawności. Perspektywa NF2 zależy od wieku w momencie rozpoczęcia choroby oraz od liczby i lokalizacji guzów. Niektóre guzy mogą nawet zagrażać życiu.

Źródła:

1. Upadhyaya, Meena; Cooper, David (29 January 2013). Neurofibromatosis Type 1: Molecular and Cellular Biology. Springer Science & Business Media;
2. Woodrow, Christopher; Clarke, Anna; Amirfeyz, Rouin (2015). „Neurofibromatosis”. Orthopaedics and Trauma. 29(3): 206–210;
3. Dhamija, Radhika; Plotkin, Scott; Asthagiri, Ashok; Messiaen, Ludwine; Babovic-Vuksanovic, Dusica (1993). „Schwannomatosis”. GeneReviews®. University of Washington, Seattle;
4. Boyd, Kevin P.; Korf, Bruce R.; Theos, Amy (July 2009). „Neurofibromatosis type 1”. Journal of the American Academy of Dermatology. 61(1): 1–14;
5. Choices, NHS. „Neurofibromatosis type 2 – Treatment – NHS Choices”. nhs.uk.