Neuropatia cukrzycowa – groźne powikłanie cukrzycy. Jak się objawia?

Neuropatia cukrzycowa to stan, w którym dochodzi do uszkodzenia obwodowego układu nerwowego. Schorzenie to jest jednym z najczęstszych, najgroźniejszych powikłań cukrzycy. Przyczynia się m.in. do rozwoju stopy cukrzycowej i przedwczesnego zgonu. Jak powstaje polineuropatia cukrzycowa? Jakie objawy na nią wskazują? Czy neuropatia jest uleczalna? 

Co to jest neuropatia cukrzycowa?

Zgodnie z definicją neuropatia cukrzycowa to obecność objawów klinicznych lub cech dysfunkcji włókien nerwowych układu somatycznego i autonomicznego (ICD-10 G63.2). Szacuje się, że aż u 60-70. procent chorych na cukrzycę rozwija się jakaś forma neuropatii, przy czym im starszy wiek i dłuższy czas od zachorowania, tym wyższe ryzyko pojawienia się zaburzeń w układzie nerwowym. 

Choć przyczyny występowania neuropatii nie zostały do końca poznane, wiadomo, że z powikłaniem tym często zmagają się osoby, które nieprawidłowo kontrolują poziom glukozy we krwi. Przewlekle utrzymująca się hiperglikemia prowadzi do degeneracji tkanki nerwowej: zaburzeń w przewodzeniu impulsów oraz uszkodzeń śródbłonka nerwów. Opisany mechanizm rozwoju neuropatii cukrzycowej określany jest jako teoria metaboliczna. 

Druga jest teoria naczyniowa, zakładająca, że przyczynę neuropatii stanowią zaburzenia przepływu krwi w naczyniach odżywiających nerwy. Zakłada się, że zmniejsza się w nich ilość tlenku azotu, spada przepływ krwi i tworzą się ogniska niedokrwienia. Do czynników ryzyka polineuropatii zalicza się: 

• nadwagę i otyłość, 
• nadciśnienie tętnicze krwi, 
• zaburzenia gospodarki lipidowej, 
• palenie papierosów, 
• nadużywanie alkoholu, 
• czynniki genetyczne, 
• niedobory witamin z grupy B, 
• zatrucia metalami ciężkimi. 

Neuropatia częściej występuje u osób z niedoczynnością tarczycy oraz chorobami autoimmunologicznymi. Rozwój schorzenia mogą też indukować chemioterapeutyki. 

Rodzaje neuropatii cukrzycowej

Pod pojęciem neuropatii cukrzycowej kryje się wiele rodzajów zaburzeń. Gdy schorzeniem objęte są pojedyncze nerwy, mówi się o mononeuropatii. Jeśli proces chorobowy dotyczy wielu nerwów, jest to polineuropatia. W zależności od rodzaju uszkodzonych włókien nerwowych wyróżnia się neuropatię autonomiczną, która „atakuje” nerwy działające niezależnie od woli człowieka oraz neuropatię somatyczną – dominują w niej objawy czuciowe. W odniesieniu do umiejscowienia zmian neuropatię dzieli się na: 

• neuropatię układu moczowo-płciowego, 
• polineuropatię skóry i błon śluzowych, 
• neuropatię układu naczyniowego. 

Charakterystyczne objawy neuropatii cukrzycowej

Objawy neuropatii są ściśle powiązane z rodzajem uszkodzonych nerwów. Symptomy chorobowe mogą początkowo nie występować wcale (jest to tzw. neuropatia utajona) lub mieć niewielkie nasilenie. Jeśli choroba ma postać subkliniczną, pacjent nie zgłasza żadnych objawów, natomiast lekarz może wykryć pewne nieprawidłowości, np. ubytki czucia czy niewielkie osłabienie siły mięśniowej. W najczęstszym typie neuropatii – neuropatii somatycznej – chorzy mogą cierpieć na: 

• zaburzenia czucia w kończynach dolnych i górnych – zaburzenia o typie „skarpetek” i „rękawiczek” polegające na przeczulicy lub osłabieniu czucia bólu, temperatury i dotyku w obrębie rąk i stóp, 
• osłabienie odruchów głębokich i siły mięśniowej, 
• parestezje, mrowienia i drętwienia, 
• ból o piekącym, palącym lub kłującym charakterze. 

W mononeuropatiach wieloogniskowych dochodzi do zaburzeń nerwów czaszkowych i uszkodzenia nerwu okołowzrokowego. Pojawia się podwójne widzenie, opadanie powieki, ból oczu. Wystąpić może też polineuropatia tułowia (bóle w klatce piersiowej i na wysokości brzucha, odczuwane silnej w nocy), neuropatia z uwięźnięcia (zespół cieśni nadgarstka), neuropatia udowa (spadek siły mięśni uda). 

Charakterystycznymi objawami neuropatii autonomicznej są: 

• zaburzenia sercowo-naczyniowe, m.in. ortostatyczne spadki ciśnienia, tachykardia spoczynkowa, zawał serca, 
• zaburzenia ze strony układu pokarmowego – zaparcia, biegunki, 
• zaburzenia w układzie moczowo-płciowym – nieprawidłowa praca pęcherza moczowego, zaburzenia erekcji. 

Neuropatia cukrzycowa – jakie badania wykonać?

Osoby chore na cukrzycę mogą zastanawiać się, do jakiego lekarza się udać, gdy wystąpią niepokojące objawy ze strony układu neurologicznego. Specjalistą w tym zakresie jest neurolog. Podczas wizyty przeprowadzi on badanie przedmiotowe oraz specjalistyczne badanie neurologiczne oceniające nerwy czaszkowe, siłę mięśniową i odruchy, czucie oraz zborność ruchową. W celu potwierdzenia choroby może zlecić badanie elektrofizjologiczne. 

Sposoby leczenia neuropatii 

Choć neuropatii nie da się całkowicie wyleczyć, możliwe jest łagodzenie jej objawów oraz zapobieganie dalszym uszkodzeniom nerwów. Niezwykle ważne jest leczenie przyczynowe, tj. wyrównanie cukrzycy i niedopuszczanie do wystąpienia częstych hipo- i hiperglikemii. Już samo to działanie przyczynia się do zmniejszenia dolegliwości. Leczenie objawowe opiera się na lekach przeciwbólowych, przeciwdepresyjnych i przeciwdrgawkowych. 

Bibliografia: 

1. Kostrzewa-Zabłocka E., Neuropatia cukrzycowa – profilaktyka i edukacja, Analiza przypadków w pielęgniarstwie i położnictwie, 2021, 2. 
2. Szczyrba S., Kozera G., Bieniaszewski L., Nyka W., Neuropatia cukrzycowa — patogeneza, rozpoznawanie, zapobieganie, leczenie, Forum Medycyny Rodzinnej 2010, vol. 4, no. 5, 339-355. 
3. Witek P., Algorytmy postępowania w neuropatii cukrzycowej, Diabetologia Praktyczna 2009, tom 10, nr 5.