Neuropatia, czyli uszkodzenie nerwów obwodowych

Dane medyczne wskazują, że nawet 1. na 10. osób powyżej 55. roku życia może zmagać się z neuropatią nerwów obwodowych. Schorzenie to jest wynikiem uszkodzenia struktur nerwowych zlokalizowanych poza mózgiem i rdzeniem kręgowym. Najczęściej występuje jako odrębna jednostka chorobowa lub bywa komplikacją innych schorzeń. Osoby z tym zaburzeniem wymagają stałej opieki lekarskiej oraz specjalistycznego leczenia.

Co to jest neuropatia obwodowa?

Neuropatia obwodowa (dystalna) to schorzenie charakteryzujące się uszkodzeniem włókien nerwowych oraz receptorów, które nie wchodzą w skład centralnego układu nerwowego (mózgu i rdzenia kręgowego). Ze względu na to, jaka struktura anatomiczna uległa uszkodzeniu, wyodrębniamy:

• neuropatię czuciową – zajęcie nerwów czuciowych odpowiedzialnych za przewodzenie bodźców odbierających doznania zmysłowe i czuciowe,
• neuropatię ruchową – zajęcie nerwów generujących ruch,
• neuropatię autonomiczną – zajęcie nerwów narządów wewnętrznych, jak serce czy pęcherz moczowy,
• neuropatie o charakterze mieszanym.

Objawy neuropatii obwodowej

Charakter symptomów jest zależny od miejsca uszkodzenia nerwu oraz rodzaju uszkodzonych włókien. Objawy neuropatii obwodowej najczęściej dotyczą zaburzeń czuciowych i ruchowych. Obejmują one:

• parestezje – drętwienie, mrowienie, pieczenie lub uczucie porażenia prądem odczuwane w obrębie stóp i dłoni,
• nadwrażliwość na dotyk lub temperaturę,
• ból o ostrym, kłującym lub pulsującym charakterze,
• zaburzenia równowagi i koordynacji,
• spadek wydolności mięśni, utrata masy mięśniowej,
• bolesne skurcze mięśni,
• trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów – pisaniem, zapinaniem guzików czy trzymaniem kubka w dłoni,
• paraliż w przypadku uszkodzenia nerwów ruchowych.

Mogą pojawić się także objawy ze strony układu autonomicznego:

• zawroty głowy,
• zaburzenia rytmu serca,
• zaparcia lub problemy z oddawaniem moczu,
• zmniejszone wydzielanie potu,
• problemy ze wzwodem, impotencja.

Jakie choroby mogą powodować neuropatię obwodową?

Najczęstszą przyczyną neuropatii jest niezdiagnozowana lub niewłaściwie leczona cukrzyca. Wysoki poziom cukru we krwi powoduje uszkodzenia drobnych naczyń krwionośnych, co zaburza przepływ krwi do nerwów. Ze względu na zaburzenia czucia oraz zwiększoną tendencję do zakażeń, schorzenie może skutkować rozwojem tzw. stopy cukrzycowej. Do rozwoju neuropatii obwodowej może dochodzić również w przebiegu chorób autoimmunologicznych, takich jak:

• reumatoidalne zapalenie stawów,
• toczeń układowy,
• zapalenie naczyń,
• zespół Sjogrena.

Układ odpornościowy błędnie traktuje tkanki nerwowe jako obce i uruchamia przeciwko nim proces zapalny. Równie groźne są infekcje wirusowe lub bakteryjne (borelioza, półpasiec, wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, HIV). Często występuje też neuropatia obwodowa po chemioterapii, będąca jednym ze skutków ubocznych preparatów stosowanych w leczeniu onkologicznym. Inne przyczyny neuropatii obwodowej obejmują:

• nadużywanie alkoholu – objawem neuropatii alkoholowej są zaburzenia czucia i drętwienie kończyn,
• przewlekłe stosowanie niektórych leków – leki przeciwpadaczkowe, środki stosowane w leczeniu onkologicznym,
• mechaniczne uszkodzenie nerwów – ucisk mechaniczny, np. przez opatrunek gipsowy, odłamki kostne w trakcie złamania czy uciśnięcie nerwu podczas snu. Może dochodzić także do przewlekłego ucisku przez okoliczne struktury anatomiczne w przebiegu cieśni nadgarstka lub zespołu rowka nerwu łokciowego,
• niedobory witamin z grupy B (B1,B6, B12), ale również przedawkowanie witaminy B6.

Jak rozpoznać neuropatię obwodową?

Diagnozę neuropatii obwodowej stawia neurolog na podstawie wywiadu medycznego, oceny objawów klinicznych oraz badań diagnostycznych, w skład których wchodzą:  

• badania laboratoryjne,
• RTG (zdjęcie rentgenowskie),
• USG (ultrasonografia),
• MRI (rezonans magnetyczny).

W rozpoznawaniu patologii nerwów przydatne są także testy na przewodnictwo nerwowe, czyli ENG (elektroneurografia) i EMG (elektromiografia). 

Leczenie neuropatii obwodowej

Leczenie neuropatii obwodowej jest uzależnione od przyczyny uszkodzenia nerwu. Jeśli za schorzenie odpowiada cukrzyca lub stany infekcyjne, terapia skupia się na ich leczeniu. W przypadku objawów bólowych sięga się po leki na neuropatię obwodową o działaniu przeciwbólowym oraz przeciwzapalnym.

Neuropatia z ucisku w przebiegu cieśni nadgarstka lub neuropatii pourazowej, która nie reaguje na metody zachowawcze, wymaga chirurgicznej dekompresji nerwu. Zabieg polega na uwolnieniu nerwu od otaczających go tkanek miękkich i kości, eliminując ucisk na struktury nerwowe.

Kluczową rolę w leczeniu neuropatii obwodowej odgrywa rehabilitacja neurologiczna. Wśród metod przynoszących najlepsze efekty wymienia się specjalistyczne ćwiczenia, neuromobilizację nerwów oraz masaże lecznicze. Dzięki odpowiednio poprowadzonej i systematycznej terapii poprawia się ukrwienie oraz stymulacja nerwów. Wczesne rozpoznanie choroby i wdrożenie leczenia poprawia rokowania pacjenta i chroni przed powstawaniem trwałych zaburzeń.

Bibliografia:

1. Gzubicka-Drat J., Schorzenia nerwowo-mięśniowe u pacjentów z chorobą nowotworową, Medycyna Paliatywna w Praktyce 2015, 9, 1, 1-7.
2. Tomaszewski W., Malinowska K., Neuropatia – uszkodzenia nerwów obwodowych występujące w chorobach i obrażeniach narządu ruchu, Ortopedia Traumatologia i Rehabilitacja 2017, 19(6): 569-576.
3. Wordliczek J., Zajączkowska B., Dobrogowski J., Farmakologiczne leczenie bólu neuropatycznego, Polski Przegląd Neurologiczny 2011, 7, 1, 39-48.