Niedobór witaminy C – mit o lewoskrętnej witaminie C, źródła suplementacji

Witamina C, określana inaczej jako kwas askorbinowy, to jedna z witamin rozpuszczalnych w wodzie, które musimy dostarczać do organizmu. Ze względu na to, iż człowiek nie jest w stanie sam syntetyzować witaminy C, istnieje ryzyko jej niedoboru. Stres, nieprawidłowe odżywianie czy używki zwiększają ryzyko niedoborów witaminowych. Dlaczego niedobór witaminy C może okazać się niebezpieczny?

Za dużo witaminy C dostarczonej egzogennie nie jest dużym zagrożeniem dla człowieka. Jej nadmiar zostaje wydalony z moczem, choć zwiększyć się może wtedy ryzyko np. kamicy moczowej. Rozsądek w suplementacji witaminy C powinny szczególnie zachować przede wszystkim kobiety w ciąży czy karmiące.

Witamina C (kwas askorbinowy) odgrywa kluczową rolę w wielu procesach metabolicznych organizmu. To właśnie ta witamina gwarantuje prawidłową syntezę kolagenu, a co za tym idzie właściwą budowę chrząstek, kości czy zębów. Jest niezbędna dla prawidłowego procesu gojenia się ran, a także zapewnia odpowiednią wytrzymałość ścian naczyń krwionośnych. Dlatego też niedostateczna podaż witaminy C i jej niedobór może upośledzić np. procesy zrastania kości czy być przyczyną łatwego powstawania siniaków na ciele bądź krwawienia z dziąseł.

Niedobór witaminy C istotnie zaburza przemiany aminokwasów czy tłuszczy. Jest ona konieczna w procesach metabolicznych hormonów nadnerczowych czy cholesterolu. To dzięki witaminie C dochodzi do neutralizacji szkodliwych rodników nadtlenkowych w organizmie. Przy niedoborze kwasu askorbinowego można zaobserwować istotne obniżenie odporności na infekcję. Wśród niespecyficznych objawów niedoboru witaminy C wymienić można także permanentne zmęczenie, osłabienie apetytu czy bóle mięśni.

Niedobór witaminy C a szkorbut 

Szkorbut to choroba wynikająca z całkowitego niedoboru witaminy C. Jej objawy wynikają z istotnej patologii w zakresie syntezy kolagenu. Wśród objawów wymienia się złamania patologiczne, bóle mięśni, stawów, krwawienia z dziąseł czy wylewy do stawów czy mięśni. Obserwuje się bardzo duże upośledzenie w zakresie gojenia ran, a także ciężką niedokrwistość.  

Szkorbut był swego czasu obserwowany u marynarzy czy więźniów. Wynikał z długotrwałego odcięcia źródeł witaminy C, a mianowicie nie spożywali oni owoców czy warzyw. Aktualnie można jedynie spotkać się ze zjawiskiem łagodnego niedoboru tej witaminy. Grupę ryzyka stanowią głównie niemowlęta karmione sztucznie bez odpowiedniej podaży kwasu askorbinowego.

Co ma najwięcej witaminy C? 

Witaminę C najczęściej kojarzy się z cytrusami. Oczywiście prawdą jest, że jak inne owoce i warzywa stanowią doskonałe źródło witamin, w tym kwasu askorbinowego. Jednak w przeliczeniu na 100g produktu inne produkty zdecydowanie wyprzedzają np. pomarańcze.  

Otóż wśród owoców i warzyw będących najbogatszym źródłem witaminy C (w przeliczeniu na 100 g produktu) są: natka pietruszki (ok. 180 mg), czerwona papryka (ok. 140 mg) i czarna porzeczka (ok. 180 mg). Należy jednak pamiętać, że zbyt długie przechowywanie tych produktów spożywczych czy ich gotowanie unieczynnia witaminę C.

Lewoskrętna witamina C 

W przypadku witaminy C mamy do czynienia z czterema różnymi izomerami (stereoizomerami), w tym: kwas L-askorbowy (witamina C), kwas D-askorbowy; kwas L-izoaskorbowy i kwas D-izoaskorbowy. Tym samym należy zaznaczyć, że wg chemicznej nomenklatury nazwa „kwas askorbinowy” nie jest do końca prawidłowa, choć ogólnie przyjęta. Z punktu widzenia biologicznego istotny jest tylko izomer L-askorbowy. Pozostałe izomery nie mają znaczenia biologicznego, jednak mają takie samo działanie przeciwutleniające pod kątem działań chemicznych. 

Witamina C jest biologicznie aktywna i jest zawsze prawoskrętna (skręca płaszczyznę światła spolaryzowanego w prawo). Dostępne na rynku preparaty „lewoskrętnej witaminy C” zawierają tak naprawdę prawoskrętną aktywną witaminę C. Firmy dystrybuujące lewoskrętną witaminę wprowadzają w błąd myląc literkę L dotyczącą izomeru konformacyjnego z cechą prawoskrętności. Tym samym można śmiało sprostować błędne dane promowane przez niektóre firmy, a mianowicie nie istnieje preparat zawierający lewoskrętną witaminę C. 

Ile witaminy C należy dziennie spożywać? 

Przy zachowaniu zasad zdrowego odżywiania nie ma konieczności dodatkowej podaży tego suplementu w postaci gotowych preparatów. Warto o nich pomyśleć jednak w czasie, gdy jesteśmy poddani nadmiernym bodźcom stresowym, czy też zdajemy sobie sprawę o niskiej podaży głównych źródeł tej witaminy.

Witamina C bardzo łatwo dociera do tkanek, szybko wchłania się z przewodu pokarmowego. Następnie podlega w organizmie licznym procesom chemicznym będąc ostatecznie wydalona przez nerki. Tym samym, w przypadku nadmiernej podaży tej witaminy, będzie wydalona z moczem. Zdrowy rozsądek należy zachować jednak przy suplementacji witaminy C w okresie ciąży czy karmieniu piersią, gdyż witamina C przenika przez łożysko i do pokarmu kobiecego. Na nadmierną podaż muszą uważać również osoby obciążone kamicą dróg moczowych czy wykazujące nadmierne wydalanie szczawianów przez nerki.  

Dobowe zapotrzebowanie na witaminę C u dorosłego człowieka wynosi ok. 30-60 mg. W czasie infekcji, aktywnych zakażeń, czy w podeszłym wieku to zapotrzebowanie może być nieco większe. 

Przy suplementacji witaminy C należy uważać w sytuacji chęci wykonania niektórych badań laboratoryjnych, w tym poziomu glukozy czy kreatyniny. Wysokie dawki witaminy C mogą fałszować te wyniki przy próbach oznaczania ich metodami oksydoredukcyjnymi. Witamina C dostarczana egzogennie również przyspiesza eliminację niektórych leków przeciwdepresyjnych, dlatego przy rozpoczęciu jakichkolwiek suplementów warto skonsultować się z lekarzem bądź farmaceutą. 

Źródła: 

1. Zawada K., Znaczenie witaminy C dla organizmu człowieka, Herbalism, 2016, 1 (2), s. 22–34. 

1. Jolanta Szymańska-Pasternak, Anna Janicka, Joanna Bober, Witamina C jako oręż w walce z rakiem, Onkologia w Praktyce Klinicznej 2011, tom 7, nr 1, 9–23 

1. Andrew Saul, Steve Hickey, Witamina C historia prawdziwa, wyd. Biały Wiatr, 2017