Niedoczynność nadnerczy – choroba powstała na skutek niedoborów kortyzolu i ACTH. Jakie są objawy tego schorzenia?

Niedoczynność nadnerczy jest chorobą układu wewnątrzwydzielniczego powstałą w wyniku niedoborów kortyzolu – hormonu odpowiedzialnego za stres, ciśnienie krwi i poziom glukozy. W zależności od przyczyny może mieć postać pierwotną lub wtórną. Leczenie tej choroby opiera się głównie na farmakoterapii.

Objawy niedoczynności kory nadnerczy są bardzo charakterystyczne. Choremu spada ciśnienie, a jego skóra ciemnieje na poszczególnych obszarach ciała. Może się skarżyć na bóle mięśni i stawów. Symptomy nasilają się w sytuacjach stresowych. Podstawą do rozpoznania niedoczynności nadnerczy są badania hormonalne. Szybko wdrożona terapia pozwoli uniknąć powikłań w postaci przełomu nadnerczowego.

Czym jest niedoczynność kory nadnerczy?

Niedoczynność nadnerczy wynika z niedoboru kortyzolu. Produkowany przez korę, jest nazywany hormonem stresu, ponieważ ma swój udział w reakcji organizmu na stres fizyczny i psychiczny. Jest też odpowiedzialny za regulację ciśnienia i poziom glukozy we krwi człowieka. Niedobór tego hormonu w organizmie skutkuje szeregiem nieprzyjemnych dolegliwości, których chory nie powinien lekceważyć. Nieleczona niedoczynność prowadzi do przełomu nadnerczowego stanowiącego zagrożenie życia.

Przyczyny powstawania niedoczynności nadnerczy są uwarunkowane typem choroby. Za rozwój pierwotnej postaci odpowiedzialny jest niedobór hormonów spowodowany uszkodzeniem gruczołów, przy wtórnej zaś winę ponosi niedobór hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) stymulującego nadnercza.

Pierwotna niedoczynność kory nadnerczy

Pierwotny niedobór hormonów nadnerczowych spowodowany uszkodzeniem gruczołów nazywa się fachowo chorobą Addisona. Przyczyną jej powstania jest szereg czynników, w tym:

• procesy autoimmunologiczne;
• rozległe i groźne dla zdrowia stany zapalne;
• nowotwory;
• zaburzenia metaboliczne;
• wady rozwojowe;
• długotrwałe przyjmowanie niektórych leków.

Przy pierwotnej niedoczynności nadnerczy objawem charakterystycznym jest tendencja do zasłabnięć, spowodowana skrajnie niskim ciśnieniem tętniczym. Chory boryka się z nietolerancją wysiłku fizycznego i utratą masy ciała, skarży się także na bóle mięśni i stawów. Typowe dla tej postaci niedoczynności nadnerczy objawy skórne, takie jak zaciemnienie skóry w bruzdach rąk, zgięć stawów i okolicach brodawek sutkowych, nasilają się pod wpływem sytuacji stresowych.

Rozpoznanie choroby Addisona opiera się na badaniach hormonalnych. Chory musi oznaczyć podstawowy poziom stężenia kortyzolu i ACTH oraz przeprowadzić test stymulacji syntetycznym hormonem adrenokortykotropowym. W ten sposób różnicuje się postać pierwotną i wtórną niedoczynności. Żeby wykluczyć nowotwór, wykonuje się tomografię komputerową.

W przypadku tej postaci niedoczynności nadnerczy leczenie polega jedynie na uzupełnieniu niedoborów hormonalnych. Dawkowanie leków musi być dobrane stosownie do płci, wagi i potrzeb pacjenta. Na ogół podaje się hydrokortyzon, fludrokortyzon i dehydroepiandrosteron.

Wtórna niedoczynność kory nadnerczy

Przyczyną powstania wtórnej postaci niedoczynności jest niedobór hormonu ACTH. Jego niedostateczna produkcja może się wiązać z uszkodzeniem lub zablokowaniem przysadki mózgowej albo toczącym się procesem autoimmunologicznym. Przy wtórnej niedoczynności kory nadnerczy objawy są praktycznie takie same jak w typie pierwotnym, ale mają o wiele mniejsze nasilenie. Ponadto różnica pomiędzy postacią pierwotną a wtórną jest zauważalna w barwie skóry, która pod wpływem niedoboru ACTH jest bardzo blada i pozbawiona kolorytu. Poza tym rzadziej dochodzi do zaburzeń elektrolitowych, co także pozwala na różnicowanie.

W przypadku wtórnej niedoczynności kory nadnerczy leczenie i diagnostyka są niemal takie same jak w chorobie Addisona, choć chory wymaga mniejszych dawek leków i musi zmienić nawyki żywieniowe. Dieta powinna być bogata w słone produkty.

Niedoczynność kory nadnerczy – powikłania

Zaniedbanie leczenia niedoczynności kory nadnerczy może prowadzić do powikłań, których skutkiem będzie nawet zgon pacjenta. Taką komplikacją jest np. przełom nadnerczowy, czyli ostra niewydolność kory nadnerczy prowadząca do szeregu zaburzeń, w tym: elektrolitowych, zaburzeń świadomości ze śpiączką włącznie oraz do spadku poziomu glukozy i ciśnienia krwi. W efekcie pojawiają się biegunka i wymioty, których skutkiem jest skrajne odwodnienie. Przełom nadnerczowy można opanować po podaniu dożylnym hydrokortyzonu i zwiększeniu podaży płynów. Jeśli to konieczne, chorego zatrzymuje się w szpitalu celem podtrzymania czynności życiowych.