Niedosłuch i szumy uszne – główne przyczyny i postępowanie laryngologiczne 

Słuch jest jednym z podstawowych zmysłów człowieka umożliwiającym odbiór bodźców dźwiękowych. Niedosłuch jest zjawiskiem powszechnym, choć najczęściej kojarzonym z osobami starszymi, u których rozpoznaje się głównie niedosłuch odbiorczy. Ubytek słuchu niejednokrotnie bywa zbyt późno bądź nieprawidłowo diagnozowany, co stanowi dość duży problem biorąc pod uwagę współczesne możliwości technologiczne w zakresie poprawy słuchu, a tym samym komfortu życia człowieka. Niedosłuch jako upośledzenie słuchu może współistnieć z innymi zjawiskami, jak np. szumy uszne.

Czym jest niedosłuch?

Niedosłuch dzieli się na przewodzeniowy, odbiorczy i mieszany. Niedosłuch przewodzeniowy polega na patologii elementów ucha odpowiedzialnych za przewodzenie dźwięku. Niedosłuch odbiorczy wynika z uszkodzenia ośrodków odbierających i przetwarzających fale dźwiękowe. Niedosłuch mieszany jak sama nazwa wskazuje jest niedosłuchem łączącym upośledzenie funkcji słuchu zarówno w zakresie przewodzenia jak i odbioru dźwięków.  

Okazuje się, że sam niedosłuch stanowi ogromny problem dla chorego, jak i jego otoczenia. Stwarza bardzo duży problem upośledzając funkcjonowanie człowieka w społeczeństwie. W przypadku dzieci istotnie wpływa m.in. na zaburzenia rozwoju mowy. U osób starszych potęguje ryzyko upadków, zaostrzenia otępienia czy objawów wytwórczych przekładając się na zwiększenie ryzyka śmiertelności. 

Niedosłuch może być procesem postępującym wymagającym w późniejszych etapach włączenia np. aparatów słuchowych. Powszechnie jednak pacjenci zgłaszają się do lekarza w związku z nagłym, przejściowym wystąpieniem niedosłuchu. Wynikać on może z obecności ciała obcego w przewodzie słuchowym, dużej ilości woskowiny czy np. zapalenia ucha środkowego.

Niedosłuch przewodzeniowy – główne przyczyny i postępowanie

Niedosłuch przewodzeniowy może być konsekwencją uszkodzenia błony bębenkowej, przewodu słuchowego zewnętrznego lub ucha środkowego. W przypadku błony bębenkowej podstawową patologią mogącą przyczynić się do niedosłuchu jest jej uszkodzenie, najczęściej mechaniczne.  

Uszkodzenie błony bębenkowej można leczyć zachowawczo lub zabiegowo. 

Przewód słuchowy zewnętrzny jest strukturą, która może ulec zatkaniu przez czop woskowinowy bądź ciało obce metodą postępowania jest umiejętne usunięcie ciała obcego czy płukanie ucha. Powinno się to wykonać pod okiem specjalisty, a nie samodzielnie.  

Niedosłuch przewodzeniowy może wynikać także z zapalenia ucha zewnętrznego. Objawami zapalenia ucha zewnętrznego jest ból, najczęściej jednostronny z wyciekiem wydzieliny z przewodu słuchowego zewnętrznego. W leczeniu stosuje się antybiotyki i leki przeciwzapalne, najczęściej w formie preparatów miejscowych (krople). 

Ucho środkowe obejmuje przestrzeń od błony bębenkowej do wewnątrz. W jego skład wchodzą kosteczki słuchowe i trąbka słuchowa. Wśród patologii ucha środkowego może wystąpić przede wszystkim otoskleroza i zapalenie ucha środkowego. Otoskleroza polega na stopniowym, obustronnym niedosłuchu, którego początek obserwuje się u młodych dorosłych. Chorzy często skarżą się na uciążliwe szumy uszne. Metodą leczenia otosklerozy jest zabieg laryngologiczny.  

Zapalenie ucha środkowego objawia się gorączką i silnym bólem ucha. Leczenie polega na podawaniu antybiotyków doustnie, ponieważ krople stosowane do kanału słuchowego nie są w stanie przeniknąć przez błonę bębenkową. 

Zaburzenia przetwarzania dźwięku, czyli niedosłuch odbiorczy

Niedosłuch odbiorczy obejmuje wiele bardzo różnorodnych patologii. Podstawową formą niedosłuchu odbiorczego jest niedosłuch związany z wiekiem. Obserwuje się pewne rodzinne tendencje występowania niedosłuchu. Podłoże niedosłuchu związanego z wiekiem obejmuje wiele czynników, w tym zmiany miejscowe wynikające ze starzenia się tkanek, zmiany w układzie naczyniowym, a także wieloletnie narażenie na wiele czynników uszkadzających słuch. Leczeniem z wyboru jest stosowanie aparatu słuchowego.  

Niedosłuch odbiorczy może być również wynikać z ekspozycji na głośne bodźce dźwiękowe przekraczające 130 dB. Nie tylko narażenie na wysokie dźwięki może stanowić czynnik upośledzenia słuchu. Wśród przyczyn uszkodzenia ośrodka odbiorczego słuchu zalicza się też powikłania zapalenia ucha środkowego, choroby układowe o podłożu autoimmunologicznym, urazy mechaniczne głowy, leki wpływające patologicznie na ośrodek słuchu (tzw. oto toksyczne) czy guzy ośrodkowego układu nerwowego. 

Wśród przyczyn niedosłuchu odbiorczego wyróżnia się również chorobę Meniere’a będącą jednocześnie jedną z głównych przyczyn szumów usznych. Jest to patologia wynikająca z gromadzenia się w obrębie błędnika płynu. Objawia się poza szumami usznymi i ubytkiem słuchu, także zawrotami głowy i uczuciem pełności w uchu. 

Profilaktyka niedosłuchu – jak wykryć upośledzenie słuchu

Problem niedosłuchu może zauważyć sam pacjent w życiu codziennym. Zauważa, że zdecydowanie głośniej musi włączać muzykę, telewizor, czy nie słyszy dźwięków telefonu. Częściej jednak pierwsze objawy niedosłuchu dostrzega rodzina, która zwraca uwagę na upośledzenie funkcjonowania chorego czy problem w bezpośrednim kontakcie.  

W przypadku podejrzenia upośledzenia słuchu, należy skierować się do audiologa. Podstawowym badaniem jest badanie audiometrem, co pozwala na określenie słyszalności tonów przez pacjenta. Pacjenta bada się również szeptem, wykonać można dodatkowo próby stroikowe, w tym próbę Rinnego czy próbę Webera będącymi elementem diagnostyki niedosłuchu przewodzeniowego i odbiorczego. 

Źródła: 

1. Prof. dr hab. n. med. Bożydar Latkowski, Otolaryngologia, PZWL, Warszawa, 2019 

1. Wolfgang Arnold Uwe Ganzer, Otolaryngologia, MedPharm Polska, 2014