Niedrożność jelit u dzieci i dorosłych – objawy, przyczyny i mechanizm powstawania

Niedrożność jelit może występować zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Przyczyn i mechanizmów niedrożności jelit jest wiele. Ważne, by szybko wykryć objawy i skierować chorego na konsultację chirurgiczną.

Niedrożność jelit może mieć podłoże mechaniczne lub czynnościowe. Oznacza, że zablokowana jest treść, która normalnie przechodzi przez światło jelita. Przyczyny niedrożności jelit są zróżnicowane. Objawy to przede wszystkim wzdęcie i ból brzucha, zatrzymanie stolców i gazów. Niedrożność jelit może pojawić się zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Objawy niewiele różnią się w tych dwóch grupach wiekowych i nie mogą być absolutnie lekceważone, gdyż powikłania niedrożności jelit stanowią zagrożenie dla zdrowia. W zależności od przyczyny stosuje się leczenie zachowawcze bądź operacyjne.

Na czym polega niedrożność jelit?

Niedrożność jelit to stan polegający na upośledzeniu pasażu treści przez jelita. Może dotyczyć zarówno jelita cienkiego, jak i jelita grubego. Szczególne czynniki ryzyka to: zabiegi chirurgiczne, nowotwory, stany zapalne, choroby pasożytnicze. Nie ma jednego mechanizmu niedrożności jelit. Czasami dochodzi do rozwoju częściowej niedrożności.

Objawy niedrożności jelit

Objawy niedrożności jelit, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, obejmują: ból w jamie brzusznej, nudności, wymioty, zatrzymanie stolca i wiatrów. Ważne są objawy dodatkowe, które mogą wskazywać na prawdopodobne podłoże niedrożności. Brak podjęcia odpowiedniego postępowania terapeutycznego może prowadzić do zaostrzenia stanu ogólnego i pojawienia się dolegliwości świadczących o zagrożeniu życia. Dochodzi do wstrząsu, odwodnienia, niewydolności wielonarządowej, spadku ciśnienia. U szczupłych osób i dzieci można obserwować rozdęcie brzucha, czasem patologiczną masę w brzuchu wynikającą z zalegającej treści w jelitach. Badanie fizykalne wskazuje na brak ruchów perystaltycznych bądź ich wzmożenie powyżej niedrożności, w zależności od jej mechanizmu. Może dojść do nudności i wymiotów, zaburzeń elektrolitowych i gospodarki kwasowo-zasadowej.

Niedrożność porażenna jelit

Przyczyny niedrożności porażennej jelit to:

• zapalenie otrzewnej, wywołane np. zapaleniem wyrostka robaczkowego, pęcherzyka żółciowego, chorób dróg żółciowych,
• kolka nerkowa,
• kolka żółciowa,
• zaburzenia metaboliczne (kwasica, zatrucia, mocznica),
• niedokrwienie jelit,
• zapalenie płuc, zawał mięśnia sercowego.

Aby rozpoznać niedrożność porażenną jelit, konieczne jest wykonanie podstawowych badań obrazowych, takich jak ultrasonografia (USG) i rentgen (RTG) jamy brzusznej.

Leczenie wymaga konsultacji chirurgicznej i leczenia operacyjnego. W przypadku kolki nerkowej i żółciowej czasami możliwe jest postępowanie zachowawcze.

Niedrożność mechaniczna jelit

Niedrożność mechaniczna może wynikać z zadzierzgnięcia jelit jako powikłania przepukliny. Jest to niebezpieczny stan prowadzący do martwicy ściany jelita, a dalej nawet do sepsy. Czasami niedrożność mechaniczna jelit wynika po prostu z zatkania światła jelita. Mogą do tego doprowadzić nowotwór, kamień żółciowy czy pasożyty. Zdarzają się również fitobezoary, czyli zlepki ciał obcych, jak np. włosów, które blokują światło jelit. Niekiedy same masy kałowe są na tyle twarde, że blokują pasaż jelitowy i uniemożliwiają wypróżnienie.

Bardzo ważna jest szybka diagnostyka, wykonanie badań obrazowych i podstawowych badań laboratoryjnych. Konieczna jest też konsultacja chirurgiczna, gdyż niedrożność mechaniczna jelit z reguły wymaga leczenia operacyjnego. Przed zabiegiem stosuje się zawsze profilaktykę antybiotykową.

Dieta w niedrożności jelit

W momencie pojawienia się ostrych objawów niedrożności jelit nie należy nic jeść. Trudno więc mówić o diecie. Skoro nie ma pasażu przez jelita, to tym samym nie dokłada się dodatkowo treści pokarmowej. Dieta „zero” jest utrzymywana aż do operacji. Po niej lekarz decyduje, kiedy można przejść na żywienie doustne. Zdarza się, że przyczyną niedrożności jest kolka nerkowa czy żółciowa. Wtedy leczenie bywa zachowawcze, a dieta dostosowana jest do podstawowej jednostki chorobowej. Konieczne jest przede wszystkim właściwe nawodnienie organizmu. Po wypisie ze szpitala pacjent powinien dostać szczegółowe wskazówki dotyczące jedzenia.

Niedrożność jelit u niemowląt

U niemowląt i małych dzieci najczęstszą przyczyną niedrożności jelit jest wgłobienie. Polega ono na teleskopowym wpukleniu się jelita do światła jelita w kierunku zgodnym z perystaltyką. Najczęściej wgłobienie występuje pomiędzy 5. a 36. miesiącem życia, choć może się pojawić tak naprawdę w każdym wieku. Niedrożność jelit w przebiegu wgłobienia wynika z ucisku i z postępującego zastoju żylnego. Dochodzi do upośledzenia ukrwienia jelita i obrzęku jego ściany. Może rozwinąć się martwica ściany jelita prowadząca do perforacji, czyli przedziurawienia. Powikłaniami są sepsa i wstrząs septyczny.