Nieleczone ADHD. Jak objawy wpływają na życie i zdrowie psychiczne?

Brak odpowiedniej diagnozy i terapii sprawia, że pozornie „codzienne” problemy osób z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi zaczynają się nawarstwiać, prowadząc do frustracji, zmęczenia, konfliktów w relacjach oraz pogorszenia stanu psychicznego. Nieleczone ADHD może znacząco obniżyć jakość życia. Co się dzieje, gdy zaburzenie nie zostaje zdiagnozowane i leczone? 

Definicja ADHD. Czym jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej? 

ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ang. Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder), to zaburzenie neurorozwojowe, charakteryzujące się trudnościami w koncentracji uwagi, nadmierną ruchliwością oraz impulsywnością. Objawy ADHD pojawiają się zazwyczaj w dzieciństwie, ale mogą utrzymywać się również w wieku dorosłym, wpływając na różne obszary życia. 

ADHD nie jest nowym „wymysłem” ani skutkiem złego wychowania, a realnym, potwierdzonym naukowo zjawiskiem, które znajduje się w dwóch głównych klasyfikacjach diagnostycznych stosowanych na całym świecie: 

• DSM-5. Klasyfikacja Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, zalicza ADHD do zaburzeń neurorozwojowych i wyróżnia trzy podtypy: z przewagą zaburzeń uwagi, z przewagą nadpobudliwości-impulsywności oraz typ mieszany. 
• ICD-11. Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób opracowana przez WHO, opisuje ADHD jako „zaburzenia nadaktywności i braku koncentracji uwagi” i przypisuje mu kod 6A05 – również w obrębie zaburzeń neurorozwojowych. 

Jak wyglądają objawy nieleczonego ADHD? 

Nieleczone ADHD nie znika, z czasem daje o sobie znać coraz mocniej. U dzieci może prowadzić do problemów z nauką, konfliktów z rówieśnikami i poczucia bycia „gorszym”. W przypadku dorosłych pacjentów występują trudności z organizacją dnia, zapominanie o terminach, impulsywne decyzje, czy problemy z regulacją emocji. 

Wśród ludzi z ADHD przez lata funkcjonuje z przekonaniem, że są leniwi, rozczarowujący albo „po prostu tak mają”. Brak diagnozy i zrozumienia siebie prowadzi do frustracji, wycofania i prób radzenia sobie na własną rękę. To z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia poważnych problemów psychicznych i emocjonalnych. 

Co ciekawe, część dorosłych z ADHD ma co najmniej jedno współwystępujące zaburzenie psychiczne. Na podstawie badań National Comorbidity Survey Replication (NCSR) oszacowano, że:

• 38,3% dorosłych z ADHD cierpiało jednocześnie na zaburzenia nastroju,
• 18,6% miało epizody dużej depresji (MDD),
• 19,4% doświadczało zaburzeń dwubiegunowych,
• 12,8% zmagało się z dystymią,
• 47,1% cierpiało na zaburzenia lękowe.

Nieleczone ADHD zwiększa też ryzyko występowania trudności w innych obszarach życia, a są to m.in.: 

• problemy z pracą i finansami – trudno utrzymać jedno stanowisko na dłużej, a o awans czy regularne zarządzanie budżetem bywa jeszcze trudniej, 
• zaburzenia snu – trudności z zasypianiem, pobudki w nocy i nocna gonitwa myśli 
• większe ryzyko urazów – brak koncentracji i impulsywność sprawiają, że łatwiej o kontuzję, stłuczkę czy inne nieprzyjemne zdarzenia. 

Leczenie ADHD. Psychoterapia i farmakoterapia 

ADHD nie da się całkowicie wyleczyć, ale można skutecznie zmniejszyć jego objawy i zwiększyć komfort życia. Leki pomagają w poprawie koncentracji i ograniczają impulsywność, ale nie rozwiązują wszystkich trudności – nie uczą organizacji dnia, zarządzania czasem ani radzenia sobie z emocjami. Dlatego najskuteczniejszym rozwiązaniem jest połączenie farmakoterapii z psychoterapią. 

Szczególnie dobre efekty przynosi terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która pomaga zrozumieć mechanizmy i uczy strategii działania. Pozwala też odbudować poczucie własnej wartości oraz przepracować emocje związane z wcześniejszymi trudnościami. W przypadku problemów w relacjach warto rozważyć terapię rodzinną lub partnerską. 

Wśród dzieci z ADHD istotna jest także ścisła współpraca rodziców ze szkołą. Indywidualne podejście, jasne zasady i wspierające środowisko edukacyjne mogą znacząco poprawić funkcjonowanie dziecka na co dzień. 

Farmakoterapia powinna być prowadzona przez lekarza psychiatrę. Dobór leku i odpowiedniej dawki może wymagać czasu, ale regularne konsultacje i obserwacja objawów pomagają znaleźć bezpieczne i skuteczne rozwiązanie. 

Jak radzić sobie ADHD w życiu codziennym? 

Styl życia ma realny wpływ na przebieg ADHD. Dieta oparta na regularnych, dobrze zbilansowanych posiłkach pomaga utrzymać stabilny poziom energii. Warto ograniczyć cukry proste i przetworzoną żywność, a zadbać o odpowiednią ilość białka i nawodnienie. 

Z kolei aktywność fizyczna wspiera pracę mózgu, poprawia koncentrację i obniża napięcie. Już 30 minut ruchu dziennie, nawet w formie spaceru, może pomóc w łagodzeniu objawów.

Dobrze sprawdza się też prosta organizacja dnia w postaci: listy zadań, przypomnienia w telefonie czy miejsce na notatki. Jasna struktura dnia zmniejsza chaos i ułatwia skupienie. 

Na koniec sen. Jego niedobór nasila objawy ADHD, dlatego warto dbać o stałe pory zasypiania, unikać korzystania z telefonu lub komputera wieczorem i zadbać o spokojne warunki w sypialni (np. odpowiednie oświetlenie i przewietrzenie pomieszczenia). 

Bibliografia: 

1. Goodman, D. W. ADHD u dorosłych: aktualizacja dla klinicystów dotycząca rozpoznania i oceny. Psychiatria po Dyplomie, 7(2), 2010. 
2. Danielson, M. L., Holbrook, J. R., Bitsko, R. H., Newsome, K., Charania, S. N., McCord, R. F., Kogan, M. D., & Blumberg, S. J. State-Level Estimates of the Prevalence of Parent-Reported ADHD Diagnosis and Treatment Among U.S.  
3. Horecka-Lewitowicz, A., Lewitowicz, P., & Szpringer, M. ADHD–jeden z najczęstszych problemów wieku rozwojowego. Studia Medyczne, 21, 2011. 
4. Januszewska, E., & Januszewski, A. (2016). Nadpobudliwość psychoruchowa—kryteria diagnostyczne, przebieg i trudności na różnych etapach rozwoju. Rocznik Filozoficzny Ignatianum, 22(2), 28-51. 
5. Kessler, R. C., Adler, L., Ames, M., Demler, O., Faraone, S., Hiripi, E. V. A., … & Walters, E. E. The World Health Organization Adult ADHD Self-Report Scale (ASRS): a short screening scale for use in the general population. Psychological medicine, 35(2), 2005. 
6. Children and Adolescents, 2016 to 2019. Journal of attention disorders, 26(13), 2022. 
7. Simmons, J. A., and Antshel K. M. Antshel. Bullying and depression in youth with ADHD: A systematic review. Child & Youth Care Forum. Vol. 50. Springer US, 2021. 
8. https://wspomaganie-rozwoju.pl/blog/jak-radzic-sobie-z-adhd-u-doroslych/ [dostęp: 26.03.2025]. 
9. https://www.termedia.pl/mz/ADHD-niewidzialna-choroba,47386.html [dostęp: 26.03.2025].