Niepłodność pierwotna może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn
W Polsce z problemem niepłodności pierwotnej mierzy się nawet milion osób. Wśród przyczyn niepowodzeń wymienia się m.in. zaburzenia hormonalne, immunologiczne oraz genetyczne, dlatego terapia powinna być poprzedzona szczegółową diagnostyką obojga partnerów. Dowiedz się, jakie metody oferuje medycyna w leczeniu niepłodności pierwotnej.
Na czym polega niepłodność pierwotna?
Zgodnie z definicją przyjętą przez Światową Organizację Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO) niepłodność to stan, w którym para nie jest w stanie naturalnie począć dziecka pomimo regularnego współżycia bez stosowania środków antykoncepcyjnych. Za umowną granicę przyjmuje się 12 miesięcy bezowocnych starań z przeciętną częstotliwością 3-4 stosunków tygodniowo.
W terminologii medycznej wyróżnia się niepłodność pierwotną i wtórną. Niepłodność pierwotna oznacza, że mężczyzna nie spłodził dziecka, a kobieta nigdy nie była w ciąży bądź ciąże kończyły się poronieniami. Niepłodność wtórna występuje, kiedy kobieta była już w ciąży lub mężczyzna został ojcem, ale kolejne starania są bezowocne.
Niepłodność a bezpłodność
Niepłodność i bezpłodność to dwa terminy medyczne, które bardzo często stosuje się zamiennie, traktując je jako synonimy. Ale chociaż brzmią one podobnie, każdy z nich odnosi się do innych problemów. Niepłodność może być stanem odwracalnym, co oznacza, że możliwe jest jej skuteczne leczenie. Bezpłodność to niezdolność do posiadania potomstwa, której nie da się wyleczyć.
Niektóre pary oszczędzają plemniki na dni płodne – to też duży błąd. Po 5-6 dniach wstrzemięźliwości seksualnej i magazynowania plemników w najądrzach, dochodzi do zmian strukturalnych, które mogą przełożyć się na spadek skuteczności plemników. W związku z tym nie ma sensu ich przechowywać, czekając do dni płodnych partnerki. Poza tym precyzyjne celowanie w konkretny moment zabija spontaniczność a z nią pozytywne emocje, jakie niesie ze sobą seks, przez co staje się on po prostu mniej przyjemny i pożądany.
Przyczyny niepłodności pierwotnej u kobiet
Niepłodność pierwotna może mieć wieloczynnikowy charakter i występować zarówno po stronie kobiety, jak i mężczyzny. W przypadku niepłodności kobiecej (ICD-10: N97), do głównych przyczyn zaliczamy:
- patologiczne zmiany w obrębie jajników, jajowodów i macicy – torbiele, mięśniaki macicy, niedrożne jajowody,
- wiek powyżej 35. roku życia – w tym okresie znacząco zmniejsza się rezerwa jajnikowa, co jest tożsame ze spadkiem płodności,
- przewlekłe choroby zaburzające płodność – zespół policystycznych jajników, endometrioza,
- wady wrodzone – np. macica jednorożna, macica dwurożna,
- choroby zakaźne i infekcje w obrębie narządów miednicy mniejszej, które wywołują zapalenie przydatków,
- wczesna menopauza,
- nadwaga i otyłość.
Przyczyny niepłodności pierwotnej u mężczyzn
Niepłodność pierwotna u mężczyzn (ICD-10: N46) może być spowodowana następującymi czynnikami:
- nieprawidłowe parametry nasienia – nieprawidłowa liczba, struktura i obniżona ruchomość plemników,
- zaburzenia w budowie jąder – brak jąder, wnętrostwo, niedrożność nasieniowodów, spodziectwo, żylaki powrózka nasiennego,
- problemy z uzyskaniem lub utrzymaniem wzwodu, brak wytrysku, wytrysk wsteczny.
Czynnikami, które niekorzystnie wpływają zarówno na kobiecą, jak i męską płodność, są niezdrowy styl życia, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, a także choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroby nerek i tarczycy. W przypadku niektórych par bezowocnie starających się o dziecko, pomimo wyczerpującej diagnostyki specjaliści nie są w stanie zidentyfikować przyczyny niepłodności. Wówczas mamy do czynienia z niepłodnością idiopatyczną.
Niepłodność pierwotna a zajście w ciążę. Diagnostyka
Jeśli mimo regularnych starań para przez rok nie może spłodzić dziecka, w pierwszej kolejności powinna udać się do specjalisty i rozpocząć diagnostykę w tym kierunku. Najlepiej swoje kroki skierować do kliniki leczenia niepłodności, gdzie partnerzy w zależności od potrzeb przejdą kompleksowe konsultacje z ginekologiem, endokrynologiem czy genetykiem.
Diagnostyka rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego. Pytania dotyczą przede wszystkim kwestii miesiączkowania, problemów ginekologicznych, przebytych operacji, chorób przewlekłych, przyjmowanych leków oraz ogólnego stylu życia. Zakres bardziej szczegółowych badań u kobiet obejmuje między innymi:
- badanie ginekologiczne i USG – wykrywanie wad anatomicznych w obrębie macicy, jajników i jajowodów,
- wskaźniki hormonalne – np. AMH (badanie rezerwy jajnikowej), TSH, przeciwciała anty-TPO, FSH, LH, prolaktyna,
- morfologia i badania moczu,
- histeroskopia diagnostyczna,
- laparoskopia,
- badania immunologiczne,
- badania genetyczne.
U mężczyzn w skład badań wchodzą:
- ocena parametrów nasienia (spermiogram) – analiza jego objętości, całkowitej liczby ruchomych plemników oraz ocena ich ruchliwości czy budowy,
- badania hormonalne – ocena testosteronu, estradiolu, hormonów gonadotropowych, TSH i FT4,
- biopsja jąder (w przypadku braku plemników w nasieniu).
Statystyczny pacjent zaczyna diagnozować się średnio po dwóch latach po tym, jak diagnostykę podejmuje jego partnerka. To błąd. Skoro kobieta zaczęła się badać, to jest to znak, że para podejrzewa u siebie problemy z płodnością. A to z kolei powinien być sygnał dla mężczyzny, że i on również powinien sprawdzić stan swojego zdrowia. Oczywiście, nie musi on od razu wykonywać wszystkich badań, jakie andrologia proponuje pacjentom. Najpierw powinien porozmawiać ze swoim lekarzem i razem z nim zastanowić się, czy są powody, aby rozszerzyć diagnostykę.
Leczenie niepłodności pierwotnej
Leczenie niepłodności uzależnione jest od jej przyczyny. Bardzo często terapia wymaga wdrożenia łączonych schematów działania, aby zwiększyć szansę zapłodnienia komórki jajowej i zagnieżdżenia się zarodka w macicy. Leczenie koncentruje się na farmakoterapii lub zabiegach chirurgicznych (w przypadku niedrożności jajowodów, stwierdzonych ognisk endometriozy czy żylaków powrózka nasiennego).
Kolejną ścieżką jest zastosowanie technik rozrodu wspomaganych medycznie, takich jak inseminacja domaciczna czy zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro). Równolegle zaleca się, aby partnerzy zadbali o poprawę płodności poprzez modyfikację codziennych nawyków. Warto do diety włączyć produkty bogate w cynk i selen. Istotna jest także regularna aktywność fizyczna. Na płodność negatywnie wpływają wszelkie używki, takie jak papierosy czy alkohol, dlatego najlepiej całkowicie je wyeliminować.
O ekspercie:
dr n. med. Łukasz Kupis – androlog kliniczny, specjalista urolog FEBU, zajmujący się płodnością męską i jej leczeniem, mikrochirurg. Link do wywiadu: https://www.hellozdrowie.pl/lukasz-kupis-androlog-o-nieplodnosci-wiele-par-ma-problemy-z-prawidlowa-suplementacja-witaminy-s-czyli-seksu/
Bibliografia:
- Głowacka M., Koperwas M., Problem niepłodności wśród kobiet i mężczyzn – epidemiologia, czynniki ryzyka i świadomość społeczna, Aspekty Zdrowia i Choroby 2017, 2, 3, 31-49.
- Kuczyński W., Kurzawa R., Oszukowski P. i in., Rekomendacje dotyczące diagnostyki leczenia niepłodności, Ginekologia Polska 2012, 83, 2, 149-154.
- Laudański P., W gabinecie lekarza specjalisty. Niepłodność najczęstsze problemy, PZWL, Warszawa 2018.
Podoba Ci się ten artykuł?
Polecamy
Historyczna decyzja. 140 kobiet uzyskało odszkodowanie za powikłania po wszczepieniu siatki ginekologicznej
Teratozoospermia a szansa na ciążę. Czy istnieje taka zależność?
Kryptozoospermia – kiedy liczba plemników w nasieniu spada?
Asthenozoospermia to jedna z postaci niepłodności męskiej
się ten artykuł?
