Nietrzymanie stolca – jakie są metody leczenia?

Nietrzymanie stolca to problem polegający na mimowolnym oddawaniu stolca i gazów. Dotyka on najczęściej osób starszych, jednak może wystąpić w każdym wieku. Według statystyk WHO problem nietrzymania stolca dotyczy ok. 5 proc. populacji światowej, jednak uznaje się, że rzeczywista liczba chorych jest zdecydowanie większa.

Za regulację defekacji odpowiada mechanizm zaporowy końcowego odcinka jelita grubego, który tworzą zwieracze odbytu – nieparzyste mięśnie znajdujące się w odbytnicy. Wewnętrzny zwieracz odbytu jest mięśniem, który kurczy się niezależnie od woli, natomiast skurcze zewnętrznego zwieracza odbytu podlegają naszej kontroli. Nietrzymanie stolca jest spowodowanie niewydolnością mechanizmu zaporowego o różnym podłożu, które skutkuje mimowolnym oddawaniem stolca i gazów.

Jakie są przyczyny nietrzymania stolca?

Do przyczyn występowania nietrzymania stolca zalicza się zaburzenia w obrębie zwieraczy odbytu, ale także rdzenia kręgowego i nerwów, które odpowiedzialne są za kontrole procesu defekacji. Nietrzymanie stolca występuje najczęściej u osób starszych.

Do przyczyn neurologicznych związanych z nietrzymaniem stolca zalicza się długoletnią cukrzycę z towarzyszącym uszkodzeniem nerwów obwodowych, stwardnienie rozsiane i uszkodzenie rdzenia kręgowego. Do nietrzymania stolca predysponuje także poród, szczególnie drogami natury, w przebiegu którego doszło do pęknięcia krocza. W takiej sytuacji uszkodzony może zostać nerw sromowy odpowiedzialny między innymi za kontrole defekacji.

Przyczyną nietrzymania stolca mogą być również przewlekłe zaparcia, wówczas zaburzona jest funkcja wewnętrznego zwieracza odbytu, powodująca wypływ płynnego stolca. W chorobach zapalnych jelit i zespole jelita drażliwego, a także w przebiegu ostrych infekcji jelit dochodzi do silnego, nagłego parcia na stolec, co również może przyczyniać się do nietrzymania stolca.

Nietrzymanie stolca może występować także u dzieci z wrodzonymi wadami anatomicznymi końcowego odcinka jelita grubego.  Zaburzenia strukturalne w obrębie odbytnicy mogą wystąpić także u dorosłych, osłabienia mięśni dna miednicy może powodować wypadanie odbytnicy i prowadzić do nietrzymania stolca.

Nietrzymanie stolca może być też powikłaniem zabiegów chirurgicznych i radioterapii okolicy miednicy. Objawy nietrzymania stolca mogą występować w różnym stopniu nasilenia – od nietrzymania gazów, aż do całkowitej utraty kontroli nad defekacją.

Diagnostyka nietrzymania stolca

Podstawą diagnostyki nietrzymania stolca jest badanie per rectum, czyli przez odbyt. W trakcie badania lekarz wprowadza palec do odbytnicy i ocenia napięcie zwieraczy odbytu.

W przypadku nietrzymania stolca o niejasnej przyczynie wykonuje się specjalistyczne badania obrazowe i czynnościowe.  Należy do nich manometria anorekatalna, czyli pomiar zmian ciśnienia odbytu i odbytnicy. Przydatne jest również USG przezodbytnicze oraz kolonoskopia. W przypadku podejrzenia nietrzymania stolca na tle zaburzenia czynności nerwów wykonuje się badania elektrofizjologiczne.

Nietrzymanie stolca – leczenie

Do metod leczenia nietrzymania stolca zalicza się metody zachowawcze i zabiegowe. Do metod zachowawczych należy stosowanie odpowiedniej diety zapobiegającej zaparciom oraz stosowanie leków przeciwbiegunkowch.

Skuteczną metodą leczenia nietrzymania stolca jest też metoda biofeedback. Jest to trening behawioralny polegający na wprowadzeniu do odbytu pacjenta elektrody rejestrującej skurcze zwieraczy podczas treningu zaciskania zwieraczy odbytu. Pacjent otrzymuje informację zwrotną, czy wykonuje ćwiczenia prawidłowo, dzięki czemu może poprawić ich funkcję.

Kolejną metodą zachowawczą jest elektrostymulacja zwieraczy odbytu, polegająca na wprowadzeniu do odbytu elektrod wysyłającej impulsy pobudzające zwieracze odbytu do skurczu. Metoda ta prowadzi do zwiększenia napięcia spoczynkowego zwieraczy.

Metody zachowawcze są skuteczne w przypadku nietrzymania stolca o słabym nasileniu.

W przypadku ciężkiej postaci nietrzymania stolca wykonuje się operacje chirurgiczne. Do wykonywanych w tym celu zabiegów należy plastyka mięśni zwieraczy odbytu polegająca na rekonstrukcji ubytku mięśni zwieraczy. Inną metoda jest transpozycja mięśni własnych polegająca na owinięciu wokół kanału odbytu innego mięśnia pacjenta, którego celem jest zastąpienie niewydolnego mięśnia zwieracza odbytu. Transpozycja dotyczy mięśnia smukłego uda, który może zostać przeniesiony bez uszczerbku dla ruchomości kończyny. Innym zabiegiem wykonywanym w celu leczenia nietrzymania stolca jest wszczepienie protezy mięśnia zwieracza odbytu i zastąpienie niewydolnego mięśnia protezą zwieracza odbytu.

Nietrzymanie stolca jest wstydliwą dolegliwością, jednak dzięki rozwojowi nowoczesnych metod leczenia możliwe jest jej całkowite usunięcie, dlatego w przypadku wystąpienia nietrzymania stolca należy zgłosić się do lekarza.

Bibliografia:

1. Chirurgia t.1. Wojciech Noszczyk. Wyd. PZWL
2. Chirurgiczne leczenie nietrzymania stolca. RM Herman, M Nowakowski Gastroenterologia Polska