Nużyca – źródła zakażenia, objawy, diagnostyka i leczenie
Nużyca, inaczej nazywana demodekozą to choroba spowodowana przez nużeńca – pasożyta żywiącego się lipidami wytwarzanymi przez gruczoły łojowe skóry. Objawy zarażenia nużeńcem ludzkim manifestują się w postaci m.in zapalenia spojówek, łojotokowego zapalenia skóry i łagodnego świądu skóry. W leczeniu demodekozy stosuje się antybiotyki oraz maści o działaniu przeciwroztoczowym.
Co to jest nużyca?
Nużyca (demodekoza) to choroba skóry wywoływana przez pajęczaka nużeńca (Demodex), należącego do rzędu roztoczy. Nużeniec jest pasożytem występującym zarówno u ludzi jak i zwierząt, takich jak psy, koty, konie i bydło. Na człowieku bytują gatunki Demodex folliculorum – nużeniec ludzki i Demodex brevis – nużeniec krótki. Jak wygląda nużeniec? Demodex ma wydłużony kształt o białym lub żółtawym odcieniu i bardzo dobrze rozwinięty aparat ruchowy, co umożliwia mu przemieszczanie się do 8-16 mm w ciągu doby. Ze względu na swoje niewielkie rozmiary (0,3-0,4 mm długości), nużeniec nie jest widoczny gołym okiem.
Pożywieniem dla nużeńca są lipidy, dlatego pasożyt ten zasiedla gruczoły apokrynowe i łojowe skóry oraz mieszki włosowe, a więc miejsca takie jak głowa, czoło, okolice nosa, powieki, broda, szyja, klatka piersiowa, ramiona oraz okolice intymne. Potwierdzono także obecność nużeńca na dłoniach i stopach.
Nużyca – źródła zakażenia
Nużyca przenosi się drogą bezpośrednią, poprzez kontakt z przedmiotami codziennego użytku zakażonymi jajami nużeńca, np. pościelą, kosmetykami, ręcznikami i odzieżą oraz w wyniku kontaktu z kurzem i skórą chorej osoby.
Choroba znacznie częściej występuje u dorosłych niż u dzieci i młodzieży. Na wystąpienie demodekozy najbardziej narażone są osoby z zaburzeniami gospodarki lipidowej lub hormonalnej oraz osłabioną odpornością z powodu zakażenia wirusem HIV, białaczki i przewklekłego stosowania leków steroidowych. Większe ryzyko zachorowania na nużycę obserwuje się u osób nadużywających używek takich jak alkohol i papierosy oraz narażonych na przewlekły stres.
Objawy nużycy
Nużyca u ludzi może przebiegać bezobjawowo. Jeśli pojawią się objawy, pasożyt może powodować:
- nużycę oka i powiek – pojawia się zapalenie spojówek i brzegów powiek powodujące swędzenie i pieczenie powiek lub zespół suchego oka, do którego przyczynia się zaburzone funkcjonowanie gruczołów Meiboma oraz zahamowane wydzielanie lipidów. Roztocze znajdujące się w mieszku włosowym może przyczyniać się do wypadania rzęs lub ich wzrostu w innym kierunku;
- nużycę skóry głowy – objawy to łojotokowe zapalenie skóry, zapalenie mieszków włosowych, wypadanie włosów;
- nużycę w uszach – pasożyt może zasiedlać przewód słuchowy zewnętrzny i wywoływać infekcję tej okolicy;
- nużycę na twarzy – demodex może zaostrzać objawy trądziku różowatego, powodować krosty, rumień oraz nadmierne rogowacenie naskórka.
Nużyca u człowieka bywa początkowo błędnie rozpoznawana jako reakcja alergiczna. Demodekozie towarzyszy łagodny świąd skóry, wypryski i wykwity ropne. Nużeniec uszkadza naskórek, co prowadzi do wnikania bakterii i grzybów w głąb skóry oraz zaczopowania kanalików wyprowadzających gruczołów łojowych. W miejscu gruczołów łojowych i mieszka włosowego powstaje stan zapalny i ropnie. Pasożyt, przedostając się w głąb skóry może wywoływać pieczenie i swędzenie, a także przyczyniać się do powstawania wągrów i zaskórników.
Diagnostyka nużycy
Jeśli zaobserwujemy u siebie niepokojące objawy nużycy, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Namnażające się pasożyty prowadzą do poszerzenia porów i naczyń włosowatych, co skutkuje zmianami skórnymi, które mogą pozostawić po sobie blizny. W diagnostyce nużycy wykorzystuje się badanie mikroskopowe oraz mikrobiologiczne zeskrobin naskórka, rzadziej biopsję skóry. W przypadku podejrzenia demodekozy ocznej, badanym materiałem są rzęsy. Przed badaniem nie należy stosować żadnych preparatów miejscowych ani nakładać makijażu.
Nużyca – leczenie
Leczenie nużycy nie należy do najprostszych, ponieważ obserwuje się dużą oporność nużeńców na różne preparaty. W terapii stosuje się doustnie tetracykliny, doksycykliny i minocyklinę. Ponadto wykorzystuje się zwalczającą pasożyty iwermektynę wraz z metranidazolem oraz maść erytromycynową. Ulgę w swędzeniu powiek może przynieść masaż z użyciem maści z olejkiem z drzewa herbacianego.
Wspomagająco można zastosować terapię ciepłem – umieszczanie podgrzanych kompresów w zakażonych miejscach oraz naświetlanie lampami emitującymi promieniowanie podczerwone lub korzystanie ze specjalnych okularów podgrzewających. Efekt łagodzący można uzyskać przemywając twarz ciepłą wodą. Po konsultacji z lekarzem można także przemywać oczy wyciągami z ziół o działaniu przeciwroztoczowym – tatarakiem zwyczajnym, glistnikiem jaskółcze ziele i bylicą piołunem. Nie wolno zapominać o prawidłowej higienie, częstym praniu pościeli i nie używaniu wspólnych ubrań i kosmetyków.
Bibliografia:
- Wioleta Czerwonka, „Nużeniec. Kłopotliwy pasożyt”, Kosmetologia Estetyczna, 4 / 2015 / vol. 4, s. 325-327.
- Agata Kaźmierczak i wsp., „Demodekoza, czyli prawdziwe oblicze nużeńców”, Pol J Cosmetol 2017, 20(2): 133-137.
- Aleksandra Sędzikowska, „Demodekoza – patofizjologia, leczenie oraz ocena skuteczności terapii z zastosowaniem maści z metronidazolem oraz maści z tlenkiem rtęci”, Ophatherapy, Vol. 1/Nr 2(2)/2014 (s. 108-113).
się ten artykuł?
