Objaw Chvostka – co to jest? Jak wygląda atak tężyczki?

Objaw Chvostka to jeden z symptomów tężyczki. Polega na gwałtownym, charakterystycznym skurczu mięśni twarzy i pojawia się u osób z niedoborami wapnia, czyli hipokalcemią. Aby go zaobserwować, konieczne jest wcześniejsze uderzenie odpowiedniego obszaru specjalistycznym młoteczkiem. Dowiedz się więcej. 

Co to jest objaw Chvostka?

Objaw Chvostka to nagłe skurcze mięśni mimicznych znajdujących się w obrębie twarzy, jakie pojawiają się w wyniku uderzenia młoteczkiem neurologicznym w nerw twarzowy, a więc w brzeg mięśnia żwacza. Ów nerw jest zlokalizowany pod wyrostkiem jarzmowym, około 2 cm od płatka ucha. To jeden z objawów tężyczki utajonej (spazmofilii), który pojawia się wraz z innymi symptomami omawianymi poniżej. 

Objaw Chvostka – symptomy towarzyszące

• Objaw Trousseau – można go zauważyć po napompowaniu mankietu do mierzenia ciśnienia. Około 3 minuty po wykonaniu tej czynności na ramieniu pojawia się tzw. „ręka położnika”, czyli objaw charakteryzujący się drżeniem oraz kurczami tonicznymi mięśni rąk i to po obu stronach ciała. 
• Objaw Erba – wiąże się z nadpobudliwością nerwów ruchowych (a więc np. nerwu twarzowego) na skutek stymulacji prądem galwanicznym. 
• Objaw Lusta – związany jest z odwiedzeniem stopy w wyniku uderzenia młoteczkiem w pobliżu nerwu strzałkowego wspólnego. 
• Objaw Masłowa – polega na przyspieszeniu oddechu na skutek ukłucia szpilką. 

Objaw Chvostka – przyczyny

Skurcze mięśni mimicznych twarzy są efektem pobudliwości nerwowo-mięśniowej. W przekazywaniu impulsów nerwowych uczestniczy wapń. Kiedy jego ilość zmniejsza się we krwi, dochodzi do zwiększenia szybkości przekazywania sygnałów między poszczególnymi nerwami a mięśniami. To z kolei przyczynia się do powstawania tężyczki. 

W zdrowym organizmie dochodzi do wytwarzania parathormonu przez przytarczyce. Z założenia powinien on doprowadzać do wzrostu stężenia wapnia we krwi na skutek uwalniania zapasów z kości czy też w wyniku zwiększenia absorpcji ze strony przewodu pokarmowego. W sytuacji, gdy występuje niedoczynność przytarczyc, parathormon nie może być wydzielany w prawidłowych ilościach, w wyniku czego dochodzi do zmniejszenia stężenia wapnia we krwi. Jest to tzw. hipokalcemia, która z kolei prowadzi do pojawienia się tężyczki i samego objawu Chvostka. 

Wśród przyczyn objawu Chvostka należy wymienić również inne czynniki, które doprowadzają do niedoboru wapnia w organizmie: 

• mała ilość wapnia w diecie, 
• mała ilość witaminy D, 
• zażywanie leków, które przyczyniają się do utraty wapnia z moczem (dotyczy to głównie diuretyków pętlowych, takich jak np. torasemid czy furosemid), jak również i tych, które inaktywują witaminę D (a więc leki przeciwpadaczkowe, np. pochodne kwasu barbiturowego i hydantoiny), do problemu może doprowadzić również przewlekłe zażywanie bisfosfonianów (które wykorzystuje się w leczeniu osteoporozy), 
• niewydolność i uszkodzenie organów, które uczestniczą w wytwarzaniu witaminy D (dotyczy to nerek i wątroby), 
• zaburzenia wchłaniania jelitowego (wówczas mniej wapnia można wchłonąć z żywności), 
• częste wymioty i biegunki, 
• niedobór parathormonu, 
• brak przytarczyc, 
• zasadowica oddechowa, 
• uszkodzenie mięśni szkieletowych (rabdomioliza) – rozpad komórek mięśniowych prowadzi do uwolnienia dużej ilości fosforanów odpowiedzialnych za wiązanie wapnia, 
• zespół lizy guza (rozpad komórek nowotworowych) – w tym przypadku mechanizm jest podobny do tego opisanego powyżej, 
• ostre zapalenie trzustki, 
• nowotwory, 
• alkoholizm, 
• radioterapia w okolicy szyi. 

Co zrobić, gdy pojawia się objaw Chvostka? Diagnostyka

W sytuacji, gdy pojawia się objaw Chvostka, należy skonsultować się z lekarzem. Powinien on w ramach wywiadu dowiedzieć się, od kiedy występują też inne symptomy, jak bardzo są nasilone i które części ciała obejmują. Powinien również wydać skierowanie na badania laboratoryjne. Dzięki nim można w organizmie sprawdzić ilość: 

• wapnia całkowitego, 
• wapnia zjonizowanego, 
• magnezu, 
• witaminy D, 
• fosforanów,
• parathormonu, 
• hormonów TSH, fT3 i fT4. 

Wymagane jest wówczas przeprowadzenie badań dodatkowych, takich jak: 

• badanie EKG, 
• badanie EEG, 
• badanie elektromiograficzne (próba tężyczkowa), 
• badanie ultrasonograficzne serca. 

Tężyczka – objawy wariantu utajonego

Objawy tężyczki utajonej można podzielić na kilka rodzajów: 

• objawy neurologiczne – objaw Chvostka, wygórowane odruchy ścięgniste, objaw Trousseau, 
• objawy centralne (wśród których wymieniamy również objawy psychiczne) – bezsenność, obniżony nastrój, nagłe zasłabnięcia, szybkie męczenie się, zwiększone napięcie nerwowe, 
• objawy elektrofizjologiczne – chodzi tu o obraz spontanicznych wyładowań wieloiglicowych potencjałów, 
• objawy wegetatywne – kołatanie serca, bóle w okolicy przedsercowej, bóle w klatce piersiowej i jamie brzusznej, kolki, wzdęcia, zaburzenia naczynioruchowe w kończynach, 
• objawy obwodowe – parestezje, drętwienie i mrowienie kończyn, skurcze mięśni. 

Jak wygląda atak tężyczki utajonej?

Wiele osób zastanawia się, jak wygląda atak tężyczki utajonej. Zaczyna się on od takich objawów, jak: 

• uczucie niepokoju, 
• uczucie gorąca, 
• drętwienie ciała, 
• mrowienia, 
• kołatanie serca, 
• uczucie duszności. 

Zdarza się, że wiele pacjentów zmagających się ze spazmofilią ma napady paniki. Niekiedy może dojść również do utraty przytomności. Co więcej, z reguły takie osoby źle się czują w miejscach zaludnionych, zamkniętych, z dużą ilością bodźców świetlnych (a więc np. w galeriach handlowych, hipermarketach, kinach, metrze czy samolocie). 

Leczenie tężyczki utajonej

Tężyczkę utajoną leczy się poprzez farmakoterapię. W jej ramach pacjent powinien przyjmować substancje doustne, w tym przede wszystkim wapń, aby zwiększyć jego stężenie w surowicy krwi. Zaleca się również witaminę D i B6 oraz magnez i potas, o ile występuje w organizmie niedobór tych pierwiastków. Niekiedy rekomendowana jest również terapia psychologiczna. W przypadku napadów tężyczkowych wykonuje się na izbie przyjęć wlew dożylny z solami wapnia. Pacjenci z tężyczką utajoną powinni wprowadzić również modyfikacje w diecie, uwzględniając w niej większą ilość produktów bogatych w wapń, a więc np. sezam, ryby morskie, brokuły, buraki czy też fasolę. 

Źródła: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542326/ (dostęp: 22.09.22) 
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31194466/ (dostęp: 22.09.22)