Objaw Homansa – czym jest? Jakie ma znaczenie w diagnostyce?

Objaw Homansa, znany też jako test Homansa, to symptom, a zarazem metoda diagnostyczna, która może świadczyć o zakrzepicy żył głębokich. Obecnie jednak stosuje się zwykle inne sposoby wykrywania choroby. Sam objaw Homansa jest o tyle istotny, że może prowadzić do poważnych powikłań. Co jeszcze warto wiedzieć na jego temat? W jaki sposób się go sprawdza i jakie ma znaczenie we współczesnej diagnostyce? 

Czym jest objaw Homansa? 

Objaw Homansa to symptom charakterystyczny dla zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych, czasem występuje też przy zakrzepicy żyły udowej. Polega on na tym, że podczas zginania stopy w kierunku grzbietu, przy nodze wyprostowanej w kolanie, pojawia się ból w okolicach dołu podkolanowego oraz łydki. Często wyczuwalny jest podczas chodzenia, biegania, ale też wstawania. 

Specjaliści sprawdzają objaw Homansa na dwa sposoby. Pierwszy z nich polega na tym, że unoszą u leżącego pacjenta kończynę dolną przy wyprostowanym stawie kolanowym i robią zgięcie grzbietowe stopy – w okolicy łydki pojawia się wówczas ból. Warto jednak zaznaczyć, że może on być nie tylko objawem zakrzepicy, ale również efektem przykurczu mięśnia trójgłowego łydki lub symptomem korzeniowym. 

Jeśli chodzi o drugą wersję testu Homansa, specjalista unosi u leżącego pacjenta kończynę dolną i zgina staw kolanowy oraz dokonuje zgięcia grzbietowego stopy. Następnie ściska łydkę i jeśli pojawi się ból w tej okolicy, może to świadczyć o zakrzepicy żył głębokich.

Jak dochodzi do powstania objawu Homansa? 

Dlaczego pacjent odczuwa ból przy teście Homansa? Na początku zwiększa się napięcie mięśniowe łydki, co powoduje ucisk objętych chorobą naczyń krwionośnych, a w konsekwencji dochodzi do pojawienia się omawianej, specyficznej dolegliwości. Warto zaznaczyć, że nie jest to jedyny objaw zakrzepicy żył.  

Jeśli u danej osoby występuje objaw Homansa, mówi się, że test Homansa jest dodatni. Czasem w jego kontekście wspomina się również o objawie Mozesa, dla którego charakterystyczny jest ból przy ucisku łydki na kość piszczelową. Symptom ten także pojawia się przy zakrzepicy żył. 

Czy objaw Homansa ma znaczenie we współczesnej diagnostyce? 

Objaw Homansa jest coraz rzadziej wykorzystywany w diagnostyce zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych oraz zakrzepicy żyły udowej. Wynika to z tego, że obecnie stosuje się bardziej zaawansowane badania obrazowe, które są stosunkowo precyzyjne. Co więcej, w przypadku zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych, objaw Homansa obecny jest jedynie w 30 proc. przypadków. Jego brak nie wyklucza zatem tej choroby. 

Istotne jest również to, że wykonywanie testu Homansa jest niebezpieczne. Z pewnością nie należy przeprowadzać go samodzielnie, a jeśli już, to zrobić to jedynie pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty lub lekarza. Niebezpieczeństwo związane jest z tym, że w naczyniu krwionośnym obecny jest zakrzep, który podczas tego badania może się oderwać i zacząć krążyć w krwiobiegu. Konsekwencją tego może być natomiast m.in. zatorowość płucna.

Objaw Homansa i inne symptomy zakrzepicy 

Objaw Homansa często pojawia się w towarzystwie innych symptomów, takich jak: 

• obrzęk kończyny, 
• zmiana koloru skóry (może ona być zarówno sina i zaczerwieniona, jak i wyjątkowo blada), 
• tkliwość uciskowa, 
• zwiększenie temperatury na obszarze objętym chorobą, 
• gorączka lub podwyższona temperatura ciała (jeśli pojawi się w pobliżu zakrzepu stan zapalny).

Leczenie objawu Homansa 

Nie leczy się samego objawu Homansa, ponieważ jest on jedynie oznaką choroby. W przypadku zauważenia tego symptomu, jak najszybciej należy jednak skonsultować się z lekarzem – zwłaszcza jeżeli współwystępuje on z innymi, opisanymi wyżej objawami. 

Inne badania, które pomogą wykryć zakrzepicę żył głębokich 

Jeśli test Homansa zostanie przeprowadzony i wynik będzie dodatni, warto w diagnostyce uwzględnić protokół Wellsa oraz badanie USG naczynia krwionośnego, dzięki którym można stwierdzić ewentualną obecność skrzepliny. Pomocne w rozpoznawaniu choroby bywa także badanie krwi na oznaczenie poziomu D-dimeru. Jeżeli podejrzewa się istnienie powikłań, np. w formie zatoru płucnego, wykonuje się dodatkowo tomografię komputerową, której celem jest uwidocznienie naczyń krwionośnych. 

Bibliografia: 

1. Ambesh P., Obiagwub C., Shettyb V., Homan’s sign for deep vein thrombosis: A grain of salt?, Indian Heart Journal 2017, s. 418-419. 
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507708/ [dostęp 19.04.23]. 
3. https://www.physio-pedia.com/Homan%27s_Sign_Test [dostęp 19.04.23].