Objaw Kerniga – jak wygląda i o czym świadczy? Znaczenie w diagnostyce zakażenia opon mózgowo-rdzeniowych

Objaw Kerniga jako jeden z objawów oponowych wykorzystuje się w diagnostyce schorzeń związanych z podrażnieniem opon mózgowo-rdzeniowych. Badanie objawu Kerniga jest bardzo proste do przeprowadzenia, a wykonują je lekarze rodzinni, neurolodzy i inni specjaliści.

Na podstawie samego objawu Kerniga nie można postawić rozpoznania, jednak jest on wskazaniem do wykonania innych specjalistycznych badań. Niestety badanie objawu Kerniga nie jest badaniem wysokoczułym i symptom może nie wystąpić mimo istnienia patologii.

Objaw Kerniga – co to jest?

Jednym z podstawowych objawów badanych przy podejrzeniu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (objawów oponowych) u dzieci i dorosłych jest objaw Kerniga. To reakcja odruchowa ze strony układu mięśniowego możliwa do wywołania, kiedy dochodzi do podrażnienia osłonek otaczających rdzeń kręgowy oraz mózg w wyniku toczącego się procesu zapalnego. Występuje u około 5% chorych, nie charakteryzuje się więc wysoką czułością.

Objaw Kerniga został wynaleziony przez rosyjskiego lekarza Vladimira Kerniga już w 1882 roku na Litwie i od tego czasu wykorzystywany jest w diagnostyce. Od początku istnienia wykazywał ogromną przydatność w rozpoznawaniu zagrażającej życiu ludzkiemu chorobie opon mózgowych, szczególnie u dzieci pomimo niedostępności wysokozaawansowanych badań.

Charakterystyczny dla objawu Kerniga jest fakt występowania tego symptomu zawsze w obu kończynach dolnych, co odróżnia go od objawów występujących na przykład w rwie kulszowej – między innymi od objawu Laseque’a.

Objaw Kerniga – jak wygląda badanie?

Badanie objawu Kerniga przeprowadza się u pacjenta leżącego na plecach z rękoma ułożonymi wzdłuż osi ciała na płaskim podłożu. Polega na powstawaniu oporu ze strony mięśni w wyniku drażnienia opon mózgowych. Badanie objawu Kerniga jest nieinwazyjne i trwa dosłownie kilka sekund, dlatego możliwe jest do przeprowadzenia nie tylko przez lekarza neurologa. Osoba badająca prosi chorego o zgięcie nogi w kolanie oraz w stawie biodrowym pod kątem prostym. Kończynę w takiej pozycji próbuje wyprostować bez udziału pacjenta. Badanie to można wykonać w odwrotnej kolejności – wyprostowaną nogę podnieść do góry i obserwować jej zachowanie.

Objaw Kerniga uważa się za dodatni, kiedy dochodzi do powstania oporu podczas prostowania kończyny oraz w przypadku odruchowego zgięcia nogi w stawie kolanowym. Oprócz sztywności pacjent nie powinien zgłaszać bólu, a zamiast niego odczuwać dyskomfort.

Objaw Kerniga – wskazania do badania

Badanie jest wykorzystywane w gabinetach lekarskich już od przeszło 100 lat i nadal ceni się jego wartość diagnostyczną mimo pojawienia się o wiele dokładniejszych metod w rozpoznawaniu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.

Wykrywanie tego symptomu znalazło swoje zastosowanie w chorobach internistycznych oraz pediatrycznych. Wskazaniami do badania objawu Kerniga oprócz podejrzenia zapalenia opon mózgowo rdzeniowych, szczególnie o etiologii bakteryjnej, są:

• krwawienie podpajęczynówkowe,
• choroby nowotworowe opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu,
• rozległy udar mózgu.

W weryfikacji prawdziwości objawu oraz poszukiwania konkretnej przyczyny wykorzystuje się inne, dokładniejsze badania, np. nakłucie lędźwiowe, na którego podstawie określa się jakość płynu mózgowo-rdzeniowego i ocenia się parametry zapalne. Inne stosowane badania w diagnostyce to tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI).

Badania objawu Kerniga nie powinno się wykonywać samodzielnie, ponieważ może wówczas dojść do jego mylnej interpretacji. Zawsze należy wziąć pod uwagę całokształt stanu klinicznego pacjenta. Sztywność związana z prostowaniem kolana i biodra może być bowiem wywołana przez zmiany zwyrodnieniowe lub inne choroby neurologiczne.

Objaw Kerniga – objawy towarzyszące zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych

Należy pamiętać, że konieczne jest całościowe podchodzenie do diagnozowania chorób. Sam objaw Kerniga nie zawsze świadczy o występowaniu infekcji opon mózgowo-rdzeniowych. Dolegliwości występujące dodatkowo sugerują, że należy podjąć się dalszej, szczegółowej diagnostyce. Objawy te to:

• wysoka gorączka,
• nudności oraz wymioty,
• bóle głowy,
• wysypka,
• inne dodatnie objawy oponowe; sztywność karku, Brudzińskiego, Flataua, Hermana, Amosa,
• objawy neurologiczne – porażenia, ubytki widzenia, zaburzenia czucia.

Dopiero po całościowym spojrzeniu na pacjenta i na wyniki innych badań dodatkowych, biorąc pod uwagę także występowanie wymienionych objawów, wdraża się skuteczne leczenie, które w przypadku zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych opiera się na antybiotykoterapii.