Nerwica – rodzaje, objawy, leczenie

Nerwica to potoczna nazwa szerokiej grupy zaburzeń lękowych. Obecnie zmaga się z nimi około 8 milionów Polaków, przy czym dotykają one najczęściej osoby pomiędzy 25. a 45. rokiem życia. Symptomy nerwicy dotyczą wielu układów ludzkiego ciała i mogą mylnie sugerować choroby somatyczne. Najczęstszą postacią nerwicy jest nerwica lękowa.

Nerwica to poważny typ zaburzenia, którego nie wolno lekceważyć. W przypadku pojawienia się jej symptomów warto udać się do psychiatry, psychoterapeuty bądź do psychologa klinicznego. Ze względu na to, że wpływa ona zarówno na życie prywatne, jak i zawodowe, dobrze jest to zrobić jak najszybciej.

Nerwica – przyczyny

Nerwica to rodzaj zaburzeń psychologicznych o bardzo szerokiej gamie możliwych symptomów. Do najważniejszych przyczyn zaburzeń nerwicowych (lękowych) należą:

• przeżycia traumatyczne – wypadki, tragedie, urazy psychiczne,
• przewlekły stres,
• stan układu nerwowego i jego kondycja, zaburzenia neurotransmiterów,
• czynniki społeczne – rodzina i traumatyzująca praca,
• czynniki sytuacyjne – natłok obowiązków, przytłaczające zmiany życiowe,
• przemęczenie.

Warto pamiętać, że na wystąpienie nerwicy zazwyczaj ma wpływ kilka czynników występujących jednocześnie – traumatycznym wydarzeniom w życiu osobistym towarzyszy długotrwały stres, choroba fizyczna, problemy emocjonalne lub wypalenie zawodowe. Nagromadzenie trudnych emocji towarzyszących tym wydarzeniom w jednym czasie sprawia, że ryzyko wystąpienia nerwicy jest bardzo wysokie.

Nerwica – objawy

Nerwica może mieć wiele twarzy – jej objawy mogą być bardzo różne, co więcej – u każdej dotkniętej problemem nerwicy osoby – charakterystyczne tylko dla niej. Nic dziwnego, że nerwica jest jedną z chorób, którą niełatwo jest diagnozować, a chorzy bardzo długo poszukują przyczyn swoich problemów w swoim ciele.

Objawy somatyczne nerwicy

Dolegliwości ciała są zazwyczaj jednymi z pierwszych symptomów choroby. Chory skarży się na bóle głowy, brzucha, skoki ciśnienia, symulujący zawał ucisk w klatce piersiowej, biegunki czy wymioty. Choć chory skarży się na poważne dolegliwości, żadne badania lekarskie czy analityczne nie wykrywają problemu. Jest to dużym wyzwaniem dla lekarza, który nie znajduje przyczyny, ale także dla pacjenta, który czuje się lekceważony i źle traktowany, a brak diagnozy dodatkowo pogłębia ich zły stan psychiczny.

Objawy psychiczne nerwicy

Występowaniu nerwicy mogą także towarzyszyć zaburzenia dotyczące emocji – napięcia, lęki, smutek niewspółmierny do sytuacji, nadmierna reaktywność na bodźce, rozdrażnienie, brak energii czy problemy z koncentracją. Niekiedy objawom tym towarzyszą zaburzenia snu, niekontrolowane wybuchy złości czy apatia i wycofanie.

Diagnozowanie nerwicy

Wyszczególnione powyżej objawy mogą wskazywać na występowanie wielu różnych dolegliwości. Nic zatem dziwnego, że diagnostyka nerwicy w wielu przypadkach jest bardzo długa i polega na eliminowaniu wielu chorób somatycznych. Konsultacja psychologiczna czy psychiatryczna bywa zazwyczaj na samym końcu długiej wędrówki od specjalisty do specjalisty.

Podstawą diagnostyki nerwicy jest wywiad z pacjentem. Dodatkowo mogą być wykonywane badania psychologiczne, m.in. testy osobowości, a także wywiad środowiskowy.

Należy także wykluczyć wpływ zażywanych leków, a także wykluczyć występowanie depresji, która niejednokrotnie kamufluje rzeczywiste przyczyny złego stanu pacjenta.

Kolejnym ważnym krokiem na drodze do prawidłowej diagnozy jest wskazanie rodzaju zaburzeń nerwicowych. To podstawa do wyboru prawidłowej ścieżki leczenia.

Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób ICD-10, nerwice dzieli się na:

• nerwice lękowe,
• nerwice obsesyjno-kompulsywne,
• nerwice adaptacyjne,
• nerwice dysocjacyjne,
• zaburzenia pod postacią somatyczną, np. hipochondria.

Nerwica natręctw

Nerwica natręctw to inna nazwa zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego. Zmaga się z nią około 2-3 proc. populacji. Na nerwicę tego typu składają się, jak sama nazwa wskazuje, obsesje oraz kompulsje:

• obsesje – to natrętne myśli, wyobrażenia i idee, które nie chcą jej opuścić umysłu,
• kompulsje – powtarzające się czynności, których celem jest wyciszenie lęku (np. ciągłe mycie rąk), czasami mają one formę rytuałów.

Obsesje często dotyczą:

• wątpliwości („czy wyłączyłem gaz?”),
• braku czystości („dotknąłem klamki i się ubrudziłem”),
• agresji („boję się kogoś skrzywdzić”),
• potrzeby symetrii („moje ubrania powinny leżeć równo”).

Kompulsje z kolei wiążą się najczęściej z:

• myciem,
• liczeniem,
• sprawdzaniem,
• koniecznością bycia utwierdzanym w jakimś przekonaniu.

Obsesje wiążą się bezpośrednio z dużym niepokojem i często „zmuszają” do wykonania określonej kompulsji. Jeśli nie przynosi ona ulgi, powtarza się ją, np. wielokrotnie myje się ręce w pewien charakterystyczny sposób.

Leczenie nerwicy natręctw

Osobom z nerwicą natręctw pomagają środki farmakologiczne, które działają uspokajająco i przeciwlękowo. Lekarze przepisują im czasem również leki nasenne, ponieważ niektóre objawy nasilają się w nocy. Zaleca się również psychoterapię, szczególnie polecana jest tutaj terapia behawioralna lub poznawczo–behawioralna. W niektórych, trudnych przypadkach warto się zgłosić do ośrodka leczenia nerwic.

Nerwica wegetatywna

Nerwica wegetatywna (somatyczna) to zaburzenie na tle nerwowym, która jest najtrudniejsze do leczenia spośród wszystkich nerwic. Zazwyczaj osoby cierpiące na to schorzenie późno trafiają do lekarza, lecząc się wcześniej u wielu innych specjalistów. Przyczyną choroby jest nadmierna pobudliwość nerwowa.

Do nerwicy wegetatywnej zalicza się m.in. nerwicę serca i nerwicę żołądka, które szczegółowo omówione są w kolejnych podrozdziałach.

Nerwica wegetatywna – objawy

Najczęstsze objawy nerwicy wegetatywnej to:

• silne bóle brzucha,
• duży ucisk w klatce piersiowej,
• kołatanie serca,
• drętwienie palców i kończyn,
• nadmierna potliwość,
• suchość w ustach,
• czerwienienie się,
• zawroty głowy,
• duszność mogąca doprowadzić do poważnych zaburzeń oddychania,
• zaburzenia nastroju (lęki, drażliwość, pobudzenie, agresja).

Nasilenie objawów nerwicy somatycznej może być bardzo duże. Symptomy mogą wystąpić również m.in. ze strony układu pokarmowego, sercowego, oddechowego oraz kostnego.

Leczenie nerwicy wegetatywnej

Nasilenie objawów może sugerować poważne problemy ze zdrowiem, dlatego chory zazwyczaj poszukuje pomocy specjalistów zajmujących się konkretnymi narządami. Kolejne wizyty u lekarzy nie pomagają w postawieniu diagnozy – wyniki dodatkowych badań wskazują, że osoba cierpiąca na to zaburzenie jest całkowicie zdrowa. Dopiero po wykluczeniu wszystkich przyczyn pacjent kierowany jest do psychiatry, neurologa lub psychologa w celu wdrożenia leczenia ukierunkowanego na to zaburzenie.

Jak walczyć z nerwicą wegetatywną? Najczęściej stosuje się farmakoterapię. Rekomenduje się tutaj  środki na bazie preparatów ziołowych, o działaniu uspokajającym, czasem przepisuje się również antydepresanty. W przypadku tej nerwicy pomagają selektywne inhibitory wychwytu serotoniny, które nie mają skutków ubocznych. Zalecana jest również psychoterapia, która pomaga walczyć z lękiem i stresem.

Nerwica serca

Nerwica serca to potoczne pojęcie, które stosowane jest m.in. przez lekarzy oraz psychologów i psychoterapeutów. Określa ono szereg dolegliwości ze strony układu sercowo-naczyniowego, ale także pokarmowego i oddechowego.

Objawy nerwicy serca

Najczęstsze objawy tego rodzaju nerwicy to:

• ból w klatce piersiowej (ucisk i kłucie),
• uczucie duszności,
• kołatanie serca,
• nadciśnienie tętnicze,
• ból w okolicach serca,
• szybkie męczenie się,
• drżenie ciała,
• nadmierna potliwość,
• biegunki,
• zgaga i niestrawność,
• burczenie i uczucie przelewania w brzuchu.

Inne objawy nerwicy serca to:

• problemy ze snem,
• złe samopoczucie,
• zaburzenia koncentracji,
• drażliwość.

Objawy te nasilają się w wyniku napięcia emocjonalnego. Są ściśle związane ze stanem psychicznym chorego i całkowicie od niego zależne. Należy zaznaczyć, że ból w klatce piersiowej, charakterystyczny dla nerwicy serca jest powierzchowny. Nie ma on charakteru uszkadzającego serce. Zaburzenie to często mylone jest z chorobą wieńcową lub nawet z zawałem serca. Nie oznacza to jednak, że należy go lekceważyć.

Nerwica serca – leczenie

Nieleczona nerwica nieraz prowadzi do izolacji, niskiego poczucia własnej wartości, braku radości z życia. W skrajnych przypadkach może się kończyć samobójstwem, dlatego – jeśli pojawiają się jakiekolwiek jej objawy – koniecznie trzeba skonsultować się z lekarzem.

Do weryfikacji nerwicy serca służą badania, mające na celu wykluczenie innych chorób, które mogłyby źle wpływać na pracę serca. Istotne jest to, że objawom nerwicy serca nie towarzyszą zmiany w EKG.

Jak leczyć nerwicę serca? Bardzo ważną rolę odgrywa tu psychoterapia, podczas której pacjenci mogą się np. uczyć się ćwiczeń relaksacyjnych. Istotna jest również zmiana stylu życia: unikanie sytuacji stresowych, regularny odpoczynek oraz aktywność fizyczna. Czasem stosuje się również środki uspokajające i przeciwlękowe. Niektórzy pacjenci przyjmują też preparaty ziołowe w formie tabletek, naparów czy też herbatek. Pomocna bywa lawenda, melisa, mięta, jak również rumianek.

Nerwica żołądka

Czasem nerwica objawia się dolegliwościami ze strony układu pokarmowego. Nerwica żołądka przypomina często chorobę wrzodową, ma jednak źródło w problemach psychicznych.

Nerwica żołądka – objawy

Do objawów nerwicy żołądka należą:

• nudności i wymioty,
• uczucie ściskania w brzuchu,
• biegunka,
• zaparcia,
• bóle brzucha,
• wzdęcia i gazy,
• burczenie w brzuchu,
• uczucie przelewania,
• zgaga i niestrawność,
• brak apetytu,
• spadek masy ciała,
• osłabienie.

Symptomy te zazwyczaj pojawiają się w okresie nasilonego stresu.

Leczenie nerwicy żołądka

Aby zdiagnozować nerwicę żołądka, w pierwszej kolejności należy wykluczyć inne przyczyny objawów – lekarz pierwszego kontaktu prawdopodobnie zleci badania laboratoryjne, USG jamy brzucha, może także poprosić o wykonanie gastroskopii. Dopiero po wykluczeniu chorób przewodu pokarmowego lekarz może zasugerować związek objawów ze sferą psychiczną i zalecić konsultację z psychologiem.

Aby złagodzić dolegliwości bólowe, konieczne są leki na nerwicę żołądka. Ich dobór zależy bezpośrednio od tego, w jaki sposób nerwica się objawia. Inne środki dostaniemy, gdy pojawiają się gazy i wzdęcia, inne na biegunkę, jeszcze inne – na zaparcia.

Zdarza się, że konieczne są również leki psychotropowe, które posiadają właściwości uspokajające i przeciwlękowe. Należą do nich m.in. pochodne benzodiazepiny i hydroksyzyna. W niektórych przypadkach lekarz zaleca antydepresanty, w tym inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny oraz selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny.

Nerwica lękowa

Nerwica lękowa to określenie, które najczęściej stosowane jest w związku z uogólnionymi zaburzeniami lękowymi. Charakterystycznym objawem nerwicy lękowej jest odczuwanie lęku przed różnymi osobami, sytuacjami, stanami, których nie można jednoznacznie określić. Niektórzy odczuwają również lęk przed różnymi przedmiotami lub zwierzętami.

Nerwica lękowa – objawy

Objawy tego rodzaju nerwicy można podzielić na fizyczne (somatyczne) oraz psychiczne. Objawy fizyczne nerwicy są zazwyczaj widoczne na pierwszy rzut oka, nasilają się szczególnie, gdy osoba jest ich nieświadoma. Objawy psychiczne nerwicy są trudniej uchwytne, obejmują sferę poznawczą oraz emocjonalną człowieka.

Objawy somatyczne nerwicy lękowej to:

• bóle głowy,
• bóle brzucha,
• uczucie ściskania w żołądku,
• mdłości, wymioty,
• kołatanie serca,
• ból, kłucie i gniecenie w klatce piersiowej,
• drżenie rąk i nóg,
• nadmierna potliwość,
• zaburzenia równowagi,
• zawroty głowy,
• mroczki przed oczami.

Objawy dotyczące sfery psychicznej są szczególnie zauważalne zwłaszcza w silnej nerwicy. Należą do nich m.in.:

• niepokój i strach,
• problemy z pamięcią, które mogą przybierać postać amnezji,
• problemy z koncentracją,
• poczucie zagrożenia,
• poczucie bycia na skraju, na krawędzi,
• zaburzenia nastroju,
• obniżenie nastroju,
• roztargnienie,
• niecierpliwość,
• przygnębienie,
• napady paniki w nieoczekiwanych momentach.

Leczenie nerwicy lękowej

W przypadku nerwicy lękowej zaleca się, przede wszystkim, psychoterapię. Pomaga ona w rozpoznawaniu bodźców, które wywołują lęk oraz wypracowaniu mechanizmu, który pomoże pacjentowi z nimi sobie radzić. W przypadku silnej nerwicy lękowej, która nie pozwala normalnie na co dzień funkcjonować, zaleca się leczenie psychiatryczne oraz przyjmowanie antydepresantów.

Nerwica neurasteniczna

Nerwica neurasteniczna dotyka osoby narażone na długotrwały stres. System nerwowy pacjenta nie jest w stanie przyjmować kolejnych niechcianych bodźców. Zwykle powodami neurastenii są problemy rodzinne lub zawodowe.

Objawy nerwicy neurastenicznej

Najbardziej charakterystycznymi symptomami są:

• uczucie przewlekłego zmęczenia,
• widoczne obniżenie sprawności,
• nadwrażliwość na różne bodźce (np. światło, tłok),
• huśtawki nastrojów (zdarzają się ataki paniki i wybuchy złości),
• nadmierny autokrytycyzm,
• drażliwość,
• niskie libido,
• bóle głowy,
• bóle w obrębie klatki piersiowej,
• problemy z koncentracją,
• biegunki i zaparcia,
• problemy z regularnym wypróżnianiem.

Nerwica neurasteniczna – leczenie

Jak radzić sobie z nerwicą neurasteniczną? Ważne jest, aby narażona na czynniki stresogenne osoba zmieniła swój tryb życia. Jeśli przyczyną problemów jest zbyt obciążająca praca, warto rozważyć dłuższy urlop, aby podreperować swoje zdrowie i odpocząć od codziennych wyzwań. Osobie z neurastenią może przydać się również psychoterapia, a konkretnie – terapia poznawczo-behawioralna. Konieczne może się okazać również leczenie farmakologiczne oraz stosowanie środków antydepresyjnych lub wyciszających.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1009503/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4360292/
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1488473/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12755326/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22117491/