Salmonella – objawy zakażenia bakterią i rozpoznanie. Na czym polega leczenie?

Salmonella to bakteria, która wywołuje salmonellozę. Jej objawy nie są charakterystyczne, dlatego przy ich pojawieniu się nie zawsze pierwszym skojarzeniem jest zakażenie tą groźną bakterią. Warto wiedzieć, jakie są objawy salmonellozy i jak ją leczyć. 

Salmonelloza – co to jest?

Salmonelloza to choroba zakaźna wywołana bakteriami z grupy salmonella. Objawy choroby najczęściej dotyczą jelit i żołądka, ale w niektórych przypadkach mogą obejmować cały organizm. Do zakażenia dochodzi przez kontakt z odchodami zwierząt, najczęściej poprzez spożycie nieumytych warzyw i owoców lub produktów pochodzenia zwierzęcego (zwłaszcza jaj lub mięsa drobiowego). Choroba jest groźna przede wszystkim dla małych dzieci, dlatego warto wiedzieć, jakie są objawy salmonelli i kiedy udać się do lekarza.

Klinicznie wyróżnia się trzy rodzaje salmonellozy. Objawy mogą dotyczyć układu pokarmowego, poszczególnych narządów lub całego organizmu. W przypadku każdej z nich do zakażenia dochodzi w ten sam sposób – poprzez spożycie zainfekowanego pokarmu lub bezpośredni kontakt z kałem zwierząt. 

Objawy zatrucia salmonellą – układ pokarmowy

Kiedy pojawiają się objawy zatrucia salmonellą? Postać żołądkowo-jelitowa rozwija się w ciągu 8–36 godzin, jednak najczęściej dolegliwości pojawiają się już przed upływem 12 godzin od momentu, kiedy nastąpiło zatrucie salmonellą. Objawy salmonelli u ludzi nie są specyficzne i przypominają każdą inną infekcję układu pokarmowego.

Początek choroby jest zwykle gwałtowny – pojawia się silny, kolkowy ból brzucha. Podczas dotyku największa tkliwość występuje w dołach biodrowych. Niekiedy pojawia się obrona mięśniowa, czyli odruchowe napięcie się mięśni brzucha. Rzadko dochodzi do powiększenia śledziony lub wątroby. Silnym bólom brzucha towarzyszy wodnista biegunka, często z domieszką śluzu lub świeżej krwi, oraz wymioty.

U większości chorych pojawia się stan podgorączkowy lub gorączka i bóle głowy. Objawy zakażenia salmonellą mają różny czas trwania i nasilenie. Są na tyle niecharakterystyczne, że podczas stawiania diagnozy brane jest pod uwagę także zapalenie wyrostka robaczkowego, niedrożność jelit lub zapalenie trzustki.

Salmonella – objawy uogólnione

Jelita człowieka zawierają w sobie barierę jelitową. Składają się na nią: nabłonek jelitowy, mikroorganizmy jelitowe, warstwy śluzu oraz komórki układy immunologicznego. Jej zadaniem jest ochrona organizmu przed szkodliwymi dla organizmu drobnoustrojami. U niektórych chorych, zwłaszcza tych z obniżoną odpornością, może dojść do jej penetracji i rozprzestrzenienia się bakterii salmonelli do krwi. Ogólnoustrojowe objawy salmonelli u ludzi to:

• obecność bakterii we krwi,
• wysoka gorączka ze znacznymi i gwałtownymi wahaniami temperatury w ciągu doby,
• zaburzenia świadomości,
• odwodnienie,
• zmniejszone napięcie mięśni,
• tachykardia.

Chory znajduje się w ciężkim stanie ogólnym. Jest to bardzo poważna postać zakażenia, która cechuje się ciężkim przebiegiem i wysoką śmiertelnością.

Narządowe objawy zatrucia salmonellą

Po przejściu bariery jelitowej bakterie salmonelli wraz z krwią mogą przemieszczać się do wszystkich narządów w ciele człowieka. Objawy zakażenia salmonellą zależą od tego, który organ został zajęty. Patogeny mogą zająć układ oddechowy, pokarmowy, moczowy, nerwowy, krążenia i być przyczyną:

• zapalenia gardła, krtani, oskrzeli i płuc;
• zapalenia trzustki, dróg żółciowych i wyrostka robaczkowego;
• zakażenie dróg moczowych;
• zapalenie mięśnia sercowego;
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
• zapalenie kości i szpiku.

Salmonella jest także przyczyną powstawania ropni, czyli zbiorowiska ropy w przestrzeni tkankowej.

Objawy salmonelli u dzieci

Objawy salmonelli u dzieci to zwykle:

• ostra biegunka,
• silny ból brzucha,
• wymioty,
• osłabienie,
• apatia,
• gorączka.

Dziecko w przebiegu zakażenia może korzystać z toalety nawet kilkanaście razy dziennie, a w stolcu stwierdza się obecność śluzu, ropy lub krwi. Salmonelloza u dzieci jest o tyle niebezpieczna, że przebiega z dużą utratą płynów i elektrolitów. Z tego powodu bardzo szybko może dojść do groźnego dla zdrowia i życia odwodnienia.

Zatrucie pokarmowe salmonellą – leczenie

W przypadku gorączki połączonej z silnymi bólami brzucha i biegunką każdy powinien zgłosić się do lekarza, a zwłaszcza osoby starsze, małe dzieci oraz ci, u których choroba przebiega gwałtownie. Dolegliwości zakażenia bakterią salmonelli nie są charakterystyczne, dlatego postawienie diagnozy jest możliwe dopiero po wykonaniu badań laboratoryjnych. Objawy salmonelli zwykle ustępują samoistnie po kilku dniach, jednak bakteria pozostaje w organizmie nawet przez 4 tygodnie. Leczenie lekkiej postaci żołądkowo-jelitowej zwykle nie wymaga antybiotykoterapii. Opiera się głównie na uzupełnianiu niedoborów wodno-elektrolitowych (dożylnie lub doustnie). 

W przypadku rozprzestrzenienia się zakażenia, oraz u dzieci i dorosłych z obniżoną odpornością (po przeszczepach, zabiegach operacyjnych lub długotrwałych chorobach) chorych leczy się w szpitalu za pomocą antybiotyków. W innym wypadku mogą grozić im powikłania w postaci objawów toksycznych, zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej lub posocznicy czyli sepsy.

Salmonella – nosicielstwo pochorobowe

Jeszcze przez kilka tygodni lub nawet miesięcy po ustąpieniu objawów chorobowych bakterie mogą być obecne w kale pacjenta. Takie zjawisko nazywamy nosicielstwem pochorobowym albo przejściowym. Niestety, występuje ono u większości pacjentów.

Można wyróżnić trzy formy nosicielstwa. Są diagnozowane na podstawie tego, w jakiej lokalizacji wykrywana jest obecność bakterii. Istnieje nosicielstwo:

• żółciowe – dotyczące głównie pacjentów, u których wcześniej stwierdzono nieprawidłowości w obrębie pęcherzyka żółciowego, np. kamicę,
• jelitowe – występujące u chorych z polipowatością lub uchyłkowatością jelita,
• moczowe – najczęściej dotykające pacjentów z wadami wrodzonymi układu moczowego.

Jak się chronić przed zatruciem pokarmowym salmonellą?

• Myj ręce po skorzystaniu z ubikacji i przed przygotowaniem posiłków i koniecznie wyrób taki nawyk u dzieci.
• Nóż oraz deska, które służą Ci do przygotowania surowego mięsa/drobiu, umyj dokładnie i wyparz.
• Surowe mięso, drób, ryby i jaja przechowuj w lodówce z dala od produktów gotowych do spożycia.
• Skorupki jaj przed włożeniem do lodówki parz wrzątkiem przez ok. 10 sekund.
• Unikaj tatara i innych potraw z surowego mięsa.
• Nie kupuj mięsa niewiadomego pochodzenia.
• Po rozmrożeniu nie zamrażaj jedzenia ponownie.
• Unikaj przechowywania w temperaturze pokojowej produktów, które są podatne na rozmnażanie bakterii, np. pasty jejeczne i rybne, tatar.
• Nie jedz lodów czy kremu, które nie były dobrze schłodzone.
• Nie jedz potraw niedopieczonych i niedogotowanych.