Odma podskórna – objawy, postępowanie, leczenie

Odma podskórna pojawia się wtedy, gdy pod skórą uwięzione jest powietrze. Bywa nieprzyjemna i niekiedy utrudnia oddychanie, jednak nie jest niebezpieczna. Częściej występuje też u mężczyzn niż u kobiet. Jakie są jej objawy i przyczyny? I jak się jej pozbyć? Wyjaśniamy.

Co to jest odma podskórna?

Odma podskórna związana jest z występowaniem powietrza w tkance podskórnej. Zazwyczaj występuje ona w obrębie klatki piersiowej, szyi i twarzy. Często towarzyszy odmie śródpiersiowej (przy której powietrze występuje w śródpiersiu) i opłucnowej (przy której powietrze pojawia się w jamie opłucnej). Ciekawostką jest to, że pierwsze wzmianki o niej pojawiły się już w 1617 r.

Do wystąpienia odmy podskórnej dochodzi w wyniku przedostania się powietrza pod skórę z zewnętrznych jam ciała. Następnie gromadzi się ono w tkance podskórnej. Ważne jest to, że może się ono rozprzestrzeniać po innych obszarach. Zazwyczaj doprowadza do tego zbyt duża ilość gazu pod skórą lub pojawianie się powietrza w miejscach o dużej ruchomości, a więc np. na szyi czy w okolicach twarzy i żuchwy.

Odma podskórna – objawy

Najczęstsze objawy odmy podskórnej to:

• uczucie występowania pęcherzyków powietrza pod skórą,
• charakterystyczne trzeszczenie powietrza pod wpływem dotyku,
• dyskomfort w obrębie szyi i klatki piersiowej,
• uczucie obrzęku i uniesienia skóry,
• problemy z przełykaniem,
• problemy z mówieniem,
• bóle gardła i szyi,
• uczucie pełności w szyi,
• trudności w oddychaniu,
• świszczący oddech,
• wzdęcia brzucha,
• zmiana barwy głosu,
• nabrzmienie i ograniczenie ruchomości ust,
• zniekształcenie ust.

W bardzo zaawansowanych przypadkach odma obejmuje całe ciało – wówczas trzeszczenie i obrzmienia pojawiają się w obrębie głowy, szyi, klatki piersiowej, ale też warg sromowych. Sam charakterystyczny, trzeszczący dźwięk jest efektem przeciskania się pęcherzyków gazu przez tkanki. Czasem pojawia się też odma podskórna oka, której symptomem jest zniekształcenie szpary powiek.

Odma podskórna – przyczyny

Główne przyczyny odmy podskórnej to:

• pęknięcie pęcherzyków płucnych,
• urazy klatki piersiowej (np. rany postrzałowe lub kłute),
• odma opłucnowa,
• zapadnięte płuco z towarzyszącym mu złamaniem żebra,
• złamanie kości twarzy,
• pęknięty przełyk lub oskrzela,
• powikłania po zabiegach diagnostycznych lub leczniczych (związanych z wytworzeniem przezskórnego dostępu do dróg oddechowych (np. tchawicy, krtani, płuc); do takich zabiegów należą m.in.: ezofagoskopia, bronchoskopia, laparoskopia, tracheostomia,
• barotrauma (np. występująca podczas nurkowania).

Do powstania odmy podskórnej przyczynić się może również poród (a konkretnie parcie) – dzieje się to rzadko, jednak niemniej się zdarza. Niekiedy pojawia się ona również pod wpływem silnych wymiotów, astmy bądź uciążliwego kaszlu i krztuśca. Doprowadza do niej często także wysiłek fizyczny: podnoszenie ciężarów oraz parcie na stolec. Bardziej narażone są na odmę osoby, które brały kokainę, a ich przełyk był uszkodzony przez substancje żrące.

Czasem do powstania odmy podskórnej prowadzą również infekcje, jak np. zgorzel gazowa. Pojawia się ona po zakażeniu organizmu bakteriami beztlenowymi, dochodzi wówczas do procesów gnilnych w obrębie tkanek. Produkowane są wtedy duże ilości gazu, który nie jest w stanie do końca się wchłonąć, w związku z czym gromadzi się w tkankach podskórnych. Co więcej, odma bywa powikłaniem po przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc. Niekiedy odma podskórna nie ma żadnej przyczyny. Wówczas mówi się o „samoistnej odmie podskórnej”.

Odma podskórna – postępowanie

W przypadku zauważenia wymienionych objawów należy skonsultować się z lekarzem, który przeprowadzi szczegółowy wywiad. Jest on w stanie wyczuć odmę pod palcami – pojawiają się wówczas wspomniane trzeszczenia powietrza pod skórą. Następnie wykonuje on badania obrazowe, np. zdjęcie RTG, na którym można zauważyć obecność powietrza pod skórą. Czasem lekarze decydują się także na tomografię komputerową i badanie endoskopowe. Jeśli objawy nie są szczególnie nasilone, wykonuje się jedynie zdjęcie radiologiczne klatki piersiowej.

Leczenie odmy podskórnej

Ze względu na to, że powietrze po pewnym czasie wchłania się samo, odma podskórna nie wymaga szczególnego leczenia. Jeżeli jednak obejmuje ona spory obszar i nie przestaje narastać, konieczne może być usunięcie powietrza z tkanek poprzez odbarczenie (drenaż) z wykorzystaniem specjalnych igieł o dużej średnicy, nacięć skóry lub cewnikowania podskórnego.

Jeśli do powstania odmy doszło w wyniku rozerwania i uszkodzenia dróg oddechowych lub też perforacji przełyku, wymagane jest szybkie leczenie chirurgiczne. Pozostałym pacjentom z odmą podskórną zaleca się odpoczynek, a niekiedy – przyjmowanie leków przeciwbólowych.

Odma podskórna twarzy

Jednym z rodzajów omawianej dolegliwości jest odma podskórna twarzy. Mogą wywołać ją wymienione wyżej czynniki, ale też np. złamanie kości nosa lub innych kości twarzoczaszki. Bywa ona również powikłaniem po zabiegach stomatologicznych, takich jak leczenie protetyczne czy ekstrakcja zębów. Leczenie, a raczej postępowanie wygląda tu tak samo, jak w innych rodzajach odmy.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542192/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1279319/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4444694/
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4692895/