Odma śródpiersiowa – przyczyny, objawy, leczenie

Odma śródpiersiowa, określana też mianem „rozedmy śródpiersia”, to stan polegający na patologicznym nagromadzeniu się powietrza. Dochodzi do niego zwykle na skutek pęknięcia pęcherzyków płucnych. Odma nie jest najczęściej poważnym powikłaniem, warto jednak poszukać jej przyczyn. Nie wolno jej również lekceważyć, ponieważ w skrajnych przypadkach doprowadza do zastoju w ośrodkowym układzie nerwowym, a nawet wtórnej zapaści, co może z kolei skończyć się śmiercią.

Co to jest odma śródpiersiowa?

Odma śródpiersiowa to stan objawiający się występowaniem powietrza w śródpiersiu. Po raz pierwszy opisana została w 1939 roku. W większości przypadków występuje u ludzi młodych, a jej przebieg jest łagodny. Zazwyczaj pojawia się u młodych mężczyzn oraz kobiet w ciąży na skutek dużego wzrostu ciśnienia w drogach oddechowych, które doprowadza do pęknięcia pęcherzyków płucnych. W konsekwencji powietrze trafia do śródpiersia, gdzie pewna jego ilość tam się gromadzi, a część trafia do tkanek szyi. Odmie śródpiersiowej często towarzyszy odma podskórna okolicy szyi i twarzy.

Niekiedy do śródpiersia dostaje się powietrze z dolnych i górnych dróg oddechowych, a więc np. z tchawicy lub oskrzeli. Powietrze zgromadzone w śródpiersiu wywiera też ucisk na serce oraz duże naczynia krwionośne, utrudniając tym samym cyrkulację.

Odma śródpiersiowa – przyczyny

Najpopularniejsze przyczyny odmy śródpiersiowej to:

• pęknięcie pęcherzyków płucnych,
• perforacja oskrzela lub przełyku,
• urazy klatki piersiowej,
• urazy jamy brzusznej,
• urazy miąższu płucnego,
• urazy głowy i szyi,
• urazy śródpiersia,
• długotrwała sztuczna wentylacja,
• uszkodzenie miąższu płuca (jako efekt barotraumy).

Odma śródpiersia wiązana jest również z takimi chorobami, jak:

• gruźlica,
• rozedma,
• astma oskrzelowa,
• zespół ostrej niewydolności oddechowej,
• ropień płuca,
• choroby krtani.

Niekiedy pojawia się ona również w wyniku schorzeń układu pokarmowego, na skutek przerwania ciągłości tkanek.

Do odmy śródpiersia mogą przyczyniać się różne badania i zabiegi:

• trepanobiopsja szpiku z mostka,
• operacja migdałków,
• zabiegi stomatologiczne,
• operacja gruczołu tarczowego,
• biopsja nerki,
• mediastinoskopia,
• zabieg implantacji stymulatora,
• zabieg implantacji kardiowertera-defibrylatora,
• próba Valsalvy (badanie drożności trąbki słuchowej).

Powstaniu odmy sprzyjają także takie czynniki, jak:

• aktywność fizyczna,
• wzmożony wysiłek oddechowy,
• nudności i wymioty,
• palenie papierosów,
• poród,
• anoreksja,
• drgawki,
• nurkowanie,
• inhalacje,
• defekacja,
• podnoszenie ciężarów,
• kwasica metaboliczna w cukrzycy,
• choroba kesonowa.

Przyczyną odmy śródpiersiowej mogą być również narkotyki, jak kokaina czy marihuana.

Objawy odmy śródpiersiowej

Główne objawy małej odmy śródpiersiowej to:

• bóle w okolicach za mostkiem (promieniujący do barków i pleców),
• uczucie dyskomfortu w szyi (porównywalne do zbyt ciasno zawiązanego krawatu lub szalika),
• nabrzmiałe naczynia krwionośne w szyi,
• delikatne uwypuklenie powłok szyi.

Warto zaznaczyć, że ból w klatce piersiowej rozpoczyna się nagle i nasila się przy oddychaniu.

Objawy dużej odmy śródpiersiowej to:

• kaszel,
• duszności,
• problemy z połykaniem,
• sinica górnych części ciała,
• rozedma podskórna.

Duża odma śródpiersiowa jest, jak widać, o wiele łatwiej rozpoznawalna. Występuje wtedy, gdy w śródpiersiu gromadzi się duża ilość powietrza, która negatywnie wpływa na krążenie krwi w żyłach.

Diagnostyka odmy śródpiersiowej

Najłatwiej można rozpoznać odmę po charakterystycznych, głośnych, chrupiących dźwiękach w śródpiersiu, które słyszalne są podczas skurczu i rozkurczu serca. Symptom ten określany jest mianem „objawu Hammana” („objaw Laēnneca-Müllera-von Bergmanna-Hammana”). Lekarz może usłyszeć go przy osłuchiwaniu – zwłaszcza wtedy, gdy pacjent leży na lewym boku i zwłaszcza przy wdechu. Co więcej, przy odmie usłyszy on również trzeszczenie po uciśnięciu szyi pacjenta.

Diagnostykę choroby uzupełnia się o radiologię, która jednak nie wystarczy do postawienia diagnozy. Wówczas wykonuje się tomografię komputerową klatki piersiowej. Niekiedy podejrzenie odmy może nasunąć również badanie echokardiograficzne. Czasem przeprowadza się także bronchoskopię oraz ezofagoskopię, dzięki którym można wykluczyć perforację oskrzela, tchawicy oraz przełyku.

Leczenie odmy śródpiersiowej

Leczenie odmy śródpiersia polega na rozpoznaniu jej przyczyny, a następnie – jej eliminowaniu. Jego istotą jest prawidłowo postawione rozpoznanie. Zazwyczaj odma ulega samoograniczeniu – powietrze naturalnie przenika do tkanki podskórnej szyi. Pacjent powinien jednak odpoczywać, a czasem stosować też środki przeciwbólowe i antybiotyki (w ramach profilaktyki przed zapaleniem śródpiersia). Kiedy problemy z krążeniem nie mijają, pojawiają się ciągłe duszności, hipotonia, wstrząs i przemieszczenie śródpiersia, konieczny jest drenaż (odbarczenie) bądź chirurgiczne zaopatrzenie obszaru, przez które przecieka powietrze.

Rokowania przy odmie śródpiersiowej

Rokowania przy odmie śródpiersiowej najczęściej są dobre.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557440/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3784922/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4332083/