Odporność psychiczna – czym jest? Jak ją wzmocnić?

Jak to jest, że jedni łatwo podnoszą się po porażkach, inni natomiast się załamują? Jak się okazuje, kluczowa jest tutaj odporność psychiczna, czyli umiejętność, która ułatwia nam radzenie sobie w otaczającym świecie. Pozwala ona m.in. częściej odnosić sukcesy na różnych polach. Na szczęście, można ją doskonalić. Czym tak naprawdę jest odporność psychiczna i jak ją wzmocnić? Sprawdź.

Czym jest odporność psychiczna?

Co to jest odporność psychiczna? To cecha osobowości pozwalająca poradzić nam sobie w trudnych sytuacjach. Dzięki niej możemy radzić sobie z różnymi wyzwaniami, długotrwałym stresem czy nierozładowanymi napięciami. Im bardziej jest ona rozwinięta, tym łatwiej jest nam mierzyć się z codziennymi problemami, jak również poważnymi kryzysami: społecznymi, zawodowymi, rodzinnymi, osobistymi. 

Filary odporności psychicznej

Jeśli zastanawiasz się, czym jest odporność psychiczna, poznaj jej 4 podstawowe filary, uwzględnione w modelu 4C – określają one, co czyni człowieka silnym. Im większe jest ich nasilenie, tym większa jest odporność psychiczna. 

1. Pewność siebie (confidence) – związana jest z wiarą we własne możliwości, także w relacjach z innymi osobami. 
2. Zaangażowanie (commitment) – jest to wytrwałość w osiąganiu założonych celów oraz poczucie odpowiedzialności za jakość wykonania określonych zadań. 
3. Kontrola (control) – dotyczy ona poczucia sprawczości, czyli wpływu na swój los, a także kontroli własnych emocji. 
4. Wyzwanie (challenge) – oznacza zdolność do wychodzenia ze strefy komfortu oraz traktowanie trudnych życiowych doświadczeń jako szansy na nauczenie się czegoś nowego. 

Micheline Rampe, autorka książki Odporność psychiczna wyróżnia z kolei 7 filarów odporności psychicznej. 

1. Akceptacja – wiąże się z przyjęciem rzeczywistości taką, jaką jest, bez rozpamiętywania i wyobrażania sobie alternatywnych scenariuszy. 
2. Uświadomienie sobie odpowiedzialności – oznacza przyjęcie odpowiedzialności za jakość swojego życia i swojej przyszłości, a także za własne emocje i sposób percypowania rzeczywistości. 
3. Optymizm – postawa pozwalająca tworzyć pozytywne scenariusze dotyczące własnej przyszłości, można ją w sobie wykształcić poprzez ćwiczenia, np. rozpoznawanie negatywnych myśli i podważanie ich prawdziwości. 
4. Zdolność do porzucenia roli ofiary – ma to związek ze zmianą poczucia krzywdy w poczucie odpowiedzialności, zwiększonym poczuciem sprawczości oraz przejęciem kontroli nad swoim życiem, warto w tym celu np. przygotować listę rzeczy, na które możesz wpłynąć, a następnie zastanowić się nad tym, jak możesz je wcielić w życie. 
5. Budowanie sieci kontaktów – chodzi tu o otwarte mówienie o swoich potrzebach, korzystanie z pomocy innych osób, a także – jeśli jest taka potrzeba – proszenie o wsparcie. 
6. Nastawienie na osiągnięcie celu – postawa ta dotyczy skupienia się na założonych celach, które muszą być jednak konkretne i realne do osiągnięcia. 
7. Planowanie przyszłości – ważne też, aby zastanawiać się, gdzie chcesz być za 5, 10 lat, a następnie tworzyć związany z tym plan działania.

Odporność psychiczna w pracy – na czym polega?

Osoby z dużą odpornością psychiczną w pracy: 

• umieją się skupiać na określonych zadaniach, nie ulegają rozproszeniu;
• są w stanie utrzymać pozytywne nastawienie przez długi czas;
• potrafią radzić sobie ze stresem, ponieważ posiadają zdolność obniżania napięcia;
• poszukują nowych rozwiązań;
• trzymają emocje na wodzy i zachowują spokój w trudnych sytuacjach;
• są wytrwali pomimo różnych trudności. 

Siła i odporność psychiczna pozwalają im osiągać wysoką formę i dobre wyniki pomimo trudności, które napotykają. 

Siła i odporność psychiczna – jakie czynniki na nie wpływają?

Niewątpliwie na naszą odporność psychiczną wpływają następujące czynniki: 

• wiek, 
• płeć, 
• kondycja psychiczna, 
• zdolność do korzystania ze wsparcia społecznego, 
• wewnętrzna dyscyplina, 
• cierpliwość, 
• wytrwałość, 
• wiara w siebie, 
• pozytywne nastawienie, 
• odpowiedzialność, 
• tolerancja bólu. 

Jak wzmocnić odporność psychiczną?

Jeśli zastanawiasz się, jak wzmocnić odporność psychiczną, popracuj nad poniższymi aspektami: 

• kontroluj swoje emocje i sprawdź, w którym kierunku biegną twoje myśli – czy myślisz bardziej pozytywnie, czy negatywnie; 
• spróbuj myśleć pozytywnie i przyjąć afirmatywny stosunek do życia; 
• celebruj sukcesy, nawet te pozornie mało istotne; 
• zastanów się, jakie są twoje mocne strony, które zadania wykonujesz z łatwością i w czym jesteś dobry, jakie są twoje talenty; 
• zaakceptuj swoje słabości; 
• codziennie rób pozytywne podsumowanie dnia i wyciągnij konstruktywne wnioski – zastanów się, co zrobiłeś dobrze, czego się nauczyłeś i z czego jesteś zadowolony, a także co mogłeś zrobić lepiej; 
• w pracy zbieraj feedback od przełożonych, liderów, współpracowników, ale też klientów, pamiętając, że nie wszystkie oceny bywają sprawiedliwe i możesz do niektórych z nich odnosić się krytycznie – staraj się jednak być na nie otwarty – najważniejsze jest to, aby pomogły ci one poprawić samoocenę i zwiększyć twoją samoświadomość – informacje zwrotne są zatem pożądane, ale nie są tutaj kluczowe. 

W budowaniu większej odporności psychicznej mogą przydać się np. treningi asertywności.  

Odporność psychiczna dzieci alkoholików

Odporność psychiczna dzieci alkoholików to złożony problem. Najnowsze badania pokazują, że jest to grupa niejednorodna – niektóre dzieci wykształciły w sobie większą siłę i odporność, inne natomiast mniejszą. To ważne, ponieważ do niedawna myślano, że wszyscy potomkowie osób uzależnionych od alkoholu mają poważne problemu rozwojowe. Dziś wiadomo, że tak nie jest. 

Źródła: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3573269/ (dostęp: 19.07.2022). 
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6110926/ (dostęp: 19.07.2022).