Odynofagia – objawy towarzyszące, przyczyny, badania, leczenie

Odynofagia to objaw polegający na odczuwaniu bólu podczas połykania. Diagnostyka przyczyny pojawienia się dolegliwości jest kluczowa do wprowadzenia odpowiedniego leczenia. Jak rozpoznać powody występowania odynofagii i jakie sposoby leczenia stosowane są do zwalczania problemu?

Co to jest odynofagia?

Odynofagia to objaw, który polega na odczuwaniu bólu w czasie połykania. Dyskomfort pojawia się w jamie ustnej, gardle lub przełyku. Zwykle ustępuje po przejściu kęsa pokarmowego lub płynu przez przełyk. U niektórych pacjentów ma niewielkie nasilenie i wiąże się jedynie ze świadomością lokalizacji połkniętego bolusa pokarmowego. U części osób odynofagia odczuwana jest z na tyle dużą intensywnością, że stanowi przyczynę odmawiania spożywania posiłków i płynów. W takich wypadkach może powodować wystąpienie niedoborów pokarmowych i niedożywienia.

Przyczyny odynofagii

Odynofagia jest jednym z podstawowych objawów wskazujących na choroby przełyku. Może być spowodowana przez cały wachlarz różnych schorzeń górnego odcinka przewodu pokarmowego. Poniżej znajdziesz opis tych najczęściej związanych z odynofagią. Objawy towarzyszące odczuwaniu bólu w czasie połykania związane są właśnie z tymi schorzeniami.

Choroba refluksowa przełyku

Choroba refluksowa przełyku jest główną przyczyną bólu w klatce piersiowej niespowodowanego przez choroby sercowo-naczyniowe. Schorzenie występuje na skutek zaburzeń działania dolnego zwieracza przełyku. Nieprawidłowości powodują, że kwaśny sok żołądkowy cofa się do przełyku. Oprócz mogącej się wtedy pojawić odynofagii odczuwane są także inne objawy, przede wszystkim pieczenie w okolicy mostka, które może utrzymywać się przez kilka godzin po posiłku.

Nowotwór przełyku

Rak przełyku może wywoływać objawy w postaci trudności z połykaniem (dysfagii), odynofagii oraz niezamierzonej utraty masy ciała. Ryzyko wystąpienia choroby jest wyższe u osób palących papierosy, spożywających duże ilości alkoholu oraz cierpiących na chorobę refluksową przełyku. Zwiększa się także wraz z wiekiem pacjenta.

Infekcje

Odynofagia może pojawiać się u pacjentów z zapaleniem przełyku wywołanym zakażeniami wirusowymi lub grzybicznymi. Głównymi czynnikami infekcyjnymi są tu m.in.:

• wirus opryszczki pospolitej,
• cytomegalowirus,
• grzyby Candida.

Ból przy połykaniu związany infekcjami przełyku najczęściej występuje u osób z silnie osłabionym układem odpornościowym, m.in. u pacjentów zakażonych wirusem HIV lub przyjmujących leki immunosupresyjne.

Polekowe uszkodzenie przełyku

Jeśli lek w postaci tabletki po połknięciu utknie w przełyku na dłuższy czas, może spowodować uszkodzenie błony śluzowej przełyku. Do objawów takiego stanu zalicza się właśnie odynofagię, której często towarzyszą wtedy trudności w połykaniu i ból za mostkiem. Ryzyko wystąpienia zapalenia przełyku rośnie przy przyjmowaniu leków bez popijania, szczególnie bezpośrednio przed snem.

Radioterapia

Naświetlanie okolic głowy, szyi i klatki piersiowej może powodować ból jamy ustnej i gardła oraz obniżenie produkcji śliny, skutkujące suchością w jamie ustnej. To może z kolei przełożyć się na wystąpienie odynofagii.

Przyczyny odynofagii – diagnostyka

W diagnostyce przyczyn odynofagii za kluczowe uznaje się przeprowadzenie bardzo dokładnego wywiadu medycznego z pacjentem. Do rozpoznania powodu rozwinięcia się odynofagii istotne są informacje dotyczące:

• konsystencji pokarmów lub płynów, które powodują wystąpienie objawów bólowych,
• lokalizacji postrzeganego bólu,
• obecności objawów towarzyszących odynofagii (w tym trudności w połknięciu pokarmów, zgagi),
• występujących chorób.

Bardzo ważne w postępowaniu w przypadku występowania odynofagii jest wykluczenie obecności nowotworu przełyku. Wykorzystuje się do tego badanie endoskopowe. Pozwala ono jednocześnie także na wykrycie innych zmian w strukturze przełyku, które mogą stanowić przyczynę bólu. Innymi badaniami przeprowadzanymi w celu diagnostyki odynofagii są:

• endoskopowe badanie połykania,
• videofluoroskopia,
• manometria – badanie pH stosowane do rozpoznania choroby refluksowej i zaburzeń funkcji przełyku.

Odynofagia – leczenie

Leczenie odynofagii powinno opierać się przede wszystkim na próbie wyeliminowania przyczyny występowania tego objawu. Do leczenia infekcji oraz choroby refluksowej przełyku zastosować można terapię farmakologiczną. W przypadku rozpoznania nowotworu, leczenie może polegać na chirurgicznym usunięciu zajętej części narządu, radioterapii i chemioterapii.

Pomocne w łagodzeniu odynofagii u niektórych pacjentów jest unikanie picia alkoholu i palenia papierosów (podrażniają one gardło i przełyk) oraz spożywanie miękkich pokarmów. W przypadkach zaawansowanej odynofagii utrzymującej się przez dłuższy czas i uniemożliwiającej przyjmowanie wystarczającej ilości pożywienia konieczne może okazać się wprowadzenie żywienia dojelitowego.

Bibliografia:

1. Frieling T. (2009) Odynophagia, Encyclopedia of Molecular Mechanisms of Disease, Springer Link.
2. Fass R. Feldman M., Robson K. M. (2020) Approach to the evaluation of dysphagia in adults, UpToDate.
3. National Health Services (2020) Oesophageal cancer.