Oligospermia – przyczyny, objawy, diagnozowanie i leczenie

Oligospermia jest jedną z przyczyn niepłodności u mężczyzn. To stan, kiedy w nasieniu znajduje się zbyt mało plemników. Odpowiedzialnych za to jest wiele czynników, m.in. problemy zdrowotne, ekspozycja na toksyny środowiskowe czy styl życia. Ważne jest jak najwcześniejsze rozpoznanie oligospermii i wprowadzenie odpowiedniego leczenia. 

Co to jest oligospermia?

Oligospermia (oligozoospermia) jest stanem wskazującym, że nasienie zawiera mniej plemników niż potrzeba do zapłodnienia. Niska liczba plemników jest jedną z głównych przyczyn niepłodności u mężczyzn. Wyróżniamy:

• oligospermię łagodną (10-15 mln plemników/ml),
• oligospermię umiarkowaną (5-10 mln plemników/ml),
• oligospermię ciężką (0,5 mln plemników/ml).

W badaniach odnosi się do liczby plemników obecnych w 1 ml nasienia. Normalna próbka nasienia zawiera od 40 milionów do 300 milionów plemników na mililitr – za niską liczbę plemników uważa się od 10 do 20 milionów. Oznacza to, że 20 milionów zdrowych plemników może być wystarczających do zapłodnienia. Jak wspomniano powyżej, oligospermia powoduje niepłodność u mężczyzn, dlatego ważne jest, aby zrozumieć typowe objawy tego stanu, by zdiagnozować go na czas w celu skutecznego leczenia.

Oligospermia – przyczyny

Przyczyny oligospermii można podzielić na trzy główne zależne:

• czynniki medyczne,
• czynniki środowiskowe,
• czynniki stylu życia.

Czynniki medyczne – oligospermię powoduje szereg problemów zdrowotnych, w tym:

• żylaki powrózka nasiennego – jest to stan, w którym dochodzi do powiększenia żył w mosznie. Jest to jedna z najczęstszych przyczyn bardzo ciężkiej oligospermii,
• infekcja – infekcja wirusowa może wpływać na produkcję, jakość i ilość plemników. Infekcje przenoszone drogą płciową mogą zmniejszać ilość plemników w nasieniu,
• problemy z wytryskiem – problemy z wytryskiem spowodowane chorobami i zabiegami, takimi jak cukrzyca, operacja pęcherza i urazy kręgosłupa, powodują wytrysk wsteczny. Jest to problem polegający na tym, że sperma trafia do pęcherza zamiast wychodzić z cewki moczowej na zewnątrz,
• brak równowagi hormonalnej – mózg i jądra wytwarzają kilka hormonów odpowiedzialnych za wytrysk i produkcję nasienia. Każdy rodzaj braku równowagi w którymkolwiek z tych hormonów może spowodować spadek liczby plemników,
• leki – preparaty takie jak beta-blokery, antybiotyki, leki na ciśnienie krwi powodują problemy z wytryskiem i małą liczbę plemników.

Czynniki środowiskowe – stała ekspozycja na toksyny środowiskowe i chemikalia może wpływać na produkcję spermy. Do tego typu czynników należą:

• narażenie chemiczne – pestycydy, środki czyszczące i chemikalia użyte w farbie mogą zmniejszyć liczbę plemników,
• ekspozycja na metale – oprócz chemikaliów, ciągłe narażenie na metale ciężkie, takie jak ołów, może również powodować oligospermię,
• promieniowanie – radioterapia lub promieniowanie rentgenowskie mogą zmniejszyć produkcję plemników. Stała lub wysoka ekspozycja na promieniowanie może również powodować azoospermię, co oznacza całkowity brak plemników,
• przegrzanie jąder – stałe siedzenie, umieszczanie laptopów na genitaliach, kąpiele w gorącej wodzie i noszenie obcisłych ubrań mogą przyczyniać się do przegrzania. Wzrost temperatury wokół jąder wpływa na produkcję i jakość nasienia.

Czynniki związane ze stylem życia – styl życia odgrywa ważną rolę w ogólnym stanie zdrowia. Alkohol, palenie, otyłość itp. to tylko niektóre z szeroko rozpowszechnionych przyczyn oligospermii. Równie istotne są:

• narkotyki i sterydy – sterydy anaboliczne, które są używane do stymulowania wzrostu mięśni, mogą zmniejszać jądra, wpływając na produkcję nasienia,
• spożywanie alkoholu – nadmierne spożycie alkoholu może obniżyć liczbę i jakość plemników,
• palenie – mężczyźni, którzy palą, mają niską liczbę plemników w porównaniu do mężczyzn, którzy unikają papierosów,
• problemy z wagą – nadwaga lub otyłość może na wiele sposobów zwiększać ryzyko małej liczby plemników. Nadmiar tkanki tłuszczowej i niska masa mięśniowa utrzymują poziom testosteronu poniżej normalnego poziomu, co skutkuje niską jakością nasienia,
• stres – jest jedną z najczęstszych przyczyn oligospermii. Powoduje zaburzenia równowagi hormonalnej wpływające na produkcję nasienia.

Objawy oligospermii

U niektórych mężczyzn nie ma wyraźnych objawów oligospermii. Diagnoza pojawia się dopiero wtedy, gdy zaczynają odkrywać przyczyny niezdolności do poczęcia. Jednakże w niektórych przypadkach można zauważyć pewne znaki ostrzegawcze, które wskazują na problemy z męskim układem rozrodczym. Typowe objawy obejmują:

• opuchnięte i powiększone żyły moszny,
• bardzo gęstą spermę,
• ból, obrzęk lub guzki w okolicy jąder,
• niewielkie owłosienie twarzy i ciała lub inne oznaki wskazujące na zaburzenia równowagi hormonalnej,
• problemy z funkcjonowaniem seksualnym, takie jak niemożność utrzymania erekcji lub problemy z wytryskiem,
• ból podczas oddawania moczu.

Diagnozowanie oligospermii

Oligospermia rozpoznawana za pomocą testu analizy nasienia. Ten test bada liczbę i jakość plemników, ruchliwość i ich formy morfologiczne.

Leczenie oligospermii

Leczenie oligospermii jest niezbędne do rozwiązania problemu niepłodności u mężczyzn. Sposoby leczenia i zapobiegania oligospermii to:

• chirurgia – jeśli przyczyną są żylaki powrózka nasiennego, potrzebna będzie operacja. Podczas niej lekarz zamknie powiększoną żyłę, kierując przepływ krwi do innej,

• leki – gdy przyczyny oligospermii obejmują zaburzenia równowagi hormonalnej, infekcję lub stan zapalny, można leczyć oligospermię farmakologicznie. Zabieg zapobiega dalszemu spadkowi liczby plemników, lecz potrzebne jest również leczenie wspomagające,

• zmiany stylu życia – jednym ze sposobów leczenia oligospermii jest praca nad czynnikami stylu życia wpływającymi na produkcję i liczbę plemników. Główne zmiany stylu życia potrzebne do leczenia oligospermii obejmują:

• • rzucanie palenia,
  • ograniczenie spożycia alkoholu,
  • zmniejszanie stresu,
  • regularne ćwiczenia,
  • odpowiednia dieta,
  • unikanie wysokiej temperatury,
  • unikanie nadmiernego spożywania leków,
  • zwiększone spożycie witamin i wapnia.

Techniki reprodukcji wspomaganej

Techniki reprodukcji wspomaganej, takie jak IVF lub IUI, mogą pomóc w podczas radzenia sobie z oligospermią. Najpierw należy wybrać dobrą klinikę leczenia niepłodności, a następnie porozmawiać z ekspertem ds. płodności, aby zbadać dostępne opcje. Jeśli para próbuje zostać rodzicami, ale nie dochodzi do zapłodnienia, sugeruje się, aby oboje partnerzy sprawdzili swoją płodność. Jeśli zdiagnozowano oligospermię, najlepszym rozwiązaniem jest jak najwcześniejsze zwrócenie się o pomoc do specjalisty.

Źródła:

1. Sermondade, N.; Faure, C.; Fezeu, L.; et al. (2012). „BMI in relation to sperm count: An updated systematic review and collaborative meta-analysis”. Human Reproduction Update. 19(3): 221–231;
2. Rowe PJ, Comhaire FH, Hargreave TB, Mahmoud AMA. WHO Manual for the Standardized Investigation, Diagnosis and Management of the Infertile Male. Cambridge University Press, 2000;
3. Grimes DA & Lopez LM 2007 Fertility and Sterility88(6) 1491-94;
4. Menzies, F. M.; Shepherd, M. C.; Nibbs, R. J.; Nelson, S. M. (2010). „The role of mast cells and their mediators in reproduction, pregnancy and labour”. Human Reproduction Update. 17 (3): 383–396;
5. Jump up to:a b Cavallini G (2006). „Male idiopathic oligoasthenoteratozoospermia”. Asian J Androl. 8 (2): 143–57.