Opieka nad osobami starszymi – zasady i świadczenia. Gdzie szukać pomocy dla seniora

Opieka nad osobami starszymi to trudne zadanie wymagające odpowiedniej wiedzy i przygotowania, obciążające zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym. Oprócz kwestii związanych z codzienną higieną, dietą, zajęciami rehabilitacyjnymi czy  podawaniem leków, ważne są także aspekty prawne dotyczące świadczeń pielęgnacyjnych przysługujących osobom starszym. Na jaką pomoc innych osób można liczyć?

Opieka seniora – jak zajmować się osobą starszą?

Osoby starsze cierpią na wiele chorób: reumatyzm, cukrzycę, nadciśnienie, nietrzymanie moczu, choroby serca, demencję… Schorzenia układu ruchu pogarszają ich sprawność fizyczną, a postępujące zmiany degeneracyjne w mózgu utrudniają komunikację z otoczeniem. Starość jest jednak naturalnym etapem życia, w którym seniorzy potrzebują bliskości, troskliwości i cierpliwości ze strony innych osób. W opiece nad osobą starszą warto kierować się kilkoma zasadami.

1. Odwiedzaj osobę starszą tak często, jak to tylko możliwe. Większość seniorów lubi towarzystwo i możliwość interakcji z bliskimi. Składając wizytę, upewnisz się, czy senior jest bezpieczny, zdrowy i dowiesz się, jak sobie radzi. Możesz też w międzyczasie naprawić drobne usterki w domu i sprawdzić, czy nie brakuje żywności lub środków higienicznych.
2. Sprawdź, czy seniorowi nie brakuje leków. Upewnij się, na jak długo wystarczy danych farmaceutyków i w razie potrzeby umów wizytę u lekarza, który przepisze kolejne recepty.
3. Przystosuj mieszkanie do aktualnych potrzeb seniora. Usuń rzeczy, które mogłyby stanowić potencjalne zagrożenie, zainstaluj dodatkowe poręcze, wyłóż wannę lub prysznic materiałem antypoślizgowym. Upewnij się, ze kable i przewody są schowane i starsza osoba nie potknie się o nie.
4. Pomóż przy wypełnianiu dokumentów czy płaceniu rachunków.
5. Oferuj możliwość zawiezienia do lekarza czy innych miejsc lub umawiaj taksówki.
6. Zachęcaj do aktywności fizycznej i angażuj w różne czynności, które sprawią, że osoba starsza będzie mieć więcej przyjemności, a przy tym zachowa lepszą sprawność.
7. Zadbaj o dietę osoby starszej. Seniorzy nie zawsze są w stanie lub mogą nie mieć chęci do przygotowania sobie ciepłych posiłków. Czasem nie wiedzą też, jaką powinni stosować dietę w danej jednostce chorobowej. Zadbaj o ich edukację żywieniową i wspomóż w przygotowywaniu posiłków dostarczających wszystkich niezbędnych witamin i minerałów.

Świadczenia pielęgnacyjne na seniora

Seniorzy mogą uzyskać dodatkowe środki przysługujące im z racji wieku. Dodatek pielęgnacyjny to świadczenie, które otrzymują osoby po 75. roku życia bez konieczności składania jakichkolwiek dokumentów. Za jego przyznanie i wypłatę odpowiada Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Aby dostać dodatek pielęgnacyjny trzeba być uprawnionym do pobierania renty lub emerytury z ZUS lub KRUS. Od 1 marca 2021 roku kwota dodatku pielęgnacyjnego wynosi 239,66 zł miesięcznie. Osoba starsza dostaje ją wraz z przysługującą co miesiąc emeryturą lub rentą.

Drugim rodzajem świadczenia jest zasiłek pielęgnacyjny. Przyznaje go i wypłaca organ gminny na podstawie orzeczenia wydanego przez Komisję ds. Orzekania o Niepełnosprawności lub lekarza orzecznika ZUS. Aby otrzymać to świadczenie, należy złożyć odpowiedni wniosek. Ile wynosi zasiłek pielęgnacyjny w 2022 roku? Kwota zasiłku nie zmieniła się od 1 listopada 2021 roku i wynosi 215,84 zł. Warto wiedzieć, że nie można jednocześnie pobierać dodatku pielęgnacyjnego i zasiłku pielęgnacyjnego. Dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje też osobom, które przebywają w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub pielęgnacyjno-opiekuńczym więcej niż 2 tygodnie w miesiącu. Obydwa typy świadczeń są co roku waloryzowane.

Ktoś, kto opiekuje się osobą starszą, może ubiegać się o wsparcie finansowe od państwa. Zasiłek opiekuńczy należy się opiekunowi osoby starszej, która nie jest w stanie samodzielnie egzystować. Świadczenie to przysługuje osobom, na którym ciąży obowiązek alimentacyjny przyznany na podstawie wyroku sądowego. Najczęściej są to alimenty na rodzica znajdującego się w trudnej sytuacji materialnej. Kryterium, które należy spełnić, aby zasiłek otrzymać, jest rezygnacja z pracy spowodowana koniecznością sprawowania opieki nad osobą starszą. Senior musi mieć przyznane orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub orzeczenie o niepełnosprawności ze wskazaniem konieczności stałej lub długotrwałej opieki albo pomocy ze strony innej osoby. Należy też spełnić kryterium dochodowe. W przeliczeniu na jedną osobę w rodzinie dochód nie może przekraczać 764 zł netto miesięcznie. Ile wynosi zasiłek opiekuńczy na rodzica? Kwota specjalnego zasiłku opiekuńczego wynosi 620 zł netto miesięcznie. O takie świadczenie nie mogą ubiegać się opiekunowie z:

• prawem do renty i emerytury z tytułu śmierci małżonka, przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego;
• ustalonym już prawem do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna;
• orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Opieka nad osobą starszą – gdzie szukać pomocy?

Nie każdy jest w stanie samemu zapewnić opiekę osobie starszej. To naturalne, że chcesz pomóc schorowanym dziadkom czy rodzicom, jednak opiekowanie się nimi w pojedynkę często przekracza możliwości danej osoby. Zajmowanie się seniorem jest bardzo czasochłonne i wymaga dużego poświęcenia. Nie zawsze możliwe jest pogodzenie opieki z karierą, rozwojem osobistym i wychowywaniem własnych dzieci. Każdy opiekun potrzebuje odpoczynku i chwili wytchnienia. Poproszenie o pomoc lub szukanie instytucji, które mogłyby przejąć opiekę nad osobą starszą, nie jest więc porażką, a jednym z możliwych rozwiązań.

Jeśli jesteś jedynym krewnym bliskiej osoby i nikt z twojej dalszej rodziny nie może wspomóc cię w opiece nad seniorem, istnieją inne rozwiązania. Oto one:

• Usługi opieki domowej. Należy do nich pielęgniarska opieka długoterminowa, w ramach której podaje się choremu leki, robi zastrzyki, zmienia opatrunki, leczy odleżyny, prowadzi podstawowe ćwiczenia ogólnousprawniające. Aby otrzymać to świadczenie, konieczne jest uzyskanie skierowania od lekarza ubezpieczenia zdrowotnego oraz oceny stanu pacjenta wg skali Barthel.
• Dzienna opieka nad seniorem. Ośrodki dzienne dla osób starszych działają zwykle przez 8 godzin, od rana do popołudnia. W tym czasie odbywają się różne zajęcia rekreacyjne, prowadzone są terapie i rehabilitacje, seniorzy mają też zapewnione posiłki. Opłaty za miejsce w ośrodku dziennej pomocy są zróżnicowane i zależą od takich czynników jak miejsce zamieszkania i możliwości finansowe seniora.
• Opiekunka nad osobami starszymi. Taka osoba to wykwalifikowany pracownik, który ukończył odpowiedni kurs medyczny. Zadaniem opiekuna jest pomoc seniorowi przy ubieraniu się, czynnościach higienicznych i fizjologicznych, przygotowywaniu posiłków, robieniu zakupów czy aktywizacji. Koszty tego typu świadczeń są dość wysokie. Jeśli sporadycznie korzysta się z pomocy opiekunki, godzina jej pracy może kosztować ok. 40 zł w dni powszednie i nawet 50–60 zł w weekendy. Na niższe koszty można liczyć w przypadku częstszej i regularnej opieki.
• Domy opieki seniora. Można w nich skorzystać z pobytu czasowego, np. gdy opiekun wyjeżdża na wakacje. Ośrodki oferują też pobyt stały, gdy senior nie może lub nie chce przebywać w domu.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2020.870 z 2020.05.15).
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej (Dz.U. 2015 poz. 1658 z późn. zm.).