Osteopenia a osteoporoza. Czym różnią się te dwie choroby kości?

Wytrzymałość kości mierzona jest wskaźnikiem BMD (ang. Body Mass Density). Określa on poziom minerałów, w tym wapnia, w strukturze szkieletu. Kiedy wartość BMD spada, kości stają się podatne na pęknięcia i złamania. Zmniejszenie się gęstości kośćca może być klasyfikowane jako osteopenia lub osteoporoza. Czym różnią się między sobą te dwa schorzenia? 

Czym jest osteopenia, a czym osteoporoza? 

Zarówno osteopenia, jak i osteoporoza to nazwy chorób używane na określenie stanu, kiedy wskaźnik gęstości kości BMD spada poniżej poziomu uznawanego za odpowiedni dla danego wieku. Zasadniczo osteopenia poprzedza wystąpienie osteoporozy, ponieważ zmiany w strukturze kości już zaczynają się pojawiać, ale nie są na tyle nasilone, żeby budzić niepokój pacjenta. Bez interwencji struktura kośćca może ulegać dalszemu osłabieniu, a osteopenia przerodzi się w osteoporozę. 

Z kolei osteoporoza to sytuacja, kiedy zarówno gęstość kości, jak i ich struktura są na tyle osłabione, że do pęknięć lub złamań mogą prowadzić tak proste czynności, jak kasłanie albo pochylenia ciała do przodu. 

Co ciekawe, w obu przypadkach choroby z reguły nie dają o sobie znać do czasu wystąpienia złamania. Jedynie w niektórych przypadkach u pacjentów obserwuje się zmniejszenie wzrostu z biegiem lat lub łatwość złamań w wyniku upadku z niedużych wysokości. Podstawowym badaniem w diagnostyce osteopenii i osteoporozy jest ten sam test – DEXA (ang. dual-energy X-ray absorptiometry), czyli badanie densytometryczne. Celem DEXA jest pomiar zawartości wapnia oraz innych minerałów w kościach. 

Schemat przedstawia kolejne etapy rozwoju osteoporozy. Fot. AdobeStock

Osteopenia i osteoporoza. Kluczowe różnice oraz podobieństwa między chorobami 

Choć osteopenia i osteoporoza dotyczą gęstości oraz wytrzymałości kości, można wskazać na kilka istotnych różnic między nimi. Pierwsza z nich dotyczy wyniku badania wskaźnika BMD. W przypadku osteopenii wartość parametru utrzymuje się między -1 a -2,5 (przy czym niższy wynik oznacza większe osłabienie kości). O osteoporozie mówi się, kiedy badanie BMD wykazuje wartość parametru na poziomie niższym niż -2,5. 

Czynniki ryzyka w przypadku obu chorób są te same i obejmują przede wszystkim: 

• predyspozycje genetyczne, 
• niewystarczającą podaż witaminy D, 
• spożywanie alkoholu i palenie tytoniu, 
• niską aktywność fizyczną. 

Na ubytki w masie kostnej  cierpią częściej kobiety oraz osoby o drobnej posturze. Również niektóre leki i choroby mogą zwiększać ryzyko przyspieszonego spadku BMD. W szczególności chodzi o preparaty stosowane w terapiach nowotworu piersi i prostaty, ale też inhibitory pompy protonowej zalecane przy refluksie, czy diuretyki. 

Osteopenia a osteoporoza. Jak leczyć te choroby? 

Leczenie osteopenii i osteoporozy polega przede wszystkim na zmianie trybu życia. Zaleca się uzupełnianie diety o produkty bogate w wapń i suplementowanie witaminy D. Duże znaczenie ma regularnych ruch, w szczególności zaś ćwiczenia oporowe (np. z ciężarami lub z gumami), które pomagają zwiększyć gęstość kości zgodnie z prawem Delpecha-Wolffa – zakłada ono postępującą mineralizację kości w wyniku mechanicznego oddziaływania na układ szkieletowy.  

Oczywiście przy ćwiczeniach fizycznych należy zachować daleko idącą ostrożność, a najlepiej korzystać z usług doświadczonego trenera personalnego. Bezwzględnie należy zrezygnować z używek, których stosowanie może pogarszać stan kości. 

Pozytywne efekty przynosi też farmakoterapia. Wśród substancji czynnych znajdujących się w lekach dla osób chorych na osteopenię lub osteoporozę warto wymienić kwasy alendronowy, ibandronowy, zoledronowy i rizedronowy, które hamują aktywność osteoklastów rozkładających tkankę kostną. 

Osteopenia i osteoporoza to choroby rozwijające się całymi latami. Wczesne podjęcie leczenia zwiększa szanse pacjenta na powrót do zdrowia. 

Bibliografia: 

1. Eriksen E. F., Treatment of osteopenia, Reviews in Endocrine and Metabolic Disorders 2012, 13(3):209-223. 
2. Porter J. L., Varacallo M. A., Osteoporosis, StatPearls 2023. 
3. Varacallo M. A., Seaman T. J., Jandu J. S., Pizzutillo P., Osteopenia, StatPearls 2023.