Osteoporoza kręgosłupa – cichy złodziej kości. Jak choroba niszczy kręgosłup?

Osteoporoza to podstępna choroba kości, w której przebiegu dochodzi do ich zrzeszotnienia, ubytków strukturalnych oraz odwapnienia kręgów. Kręgosłup stanowiący podporę całego ciała jest szczególnie narażony na negatywne skutki schorzenia. Osteoporoza kręgosłupa bardzo często prowadzi do tzw. złamań kompresyjnych, które ograniczają codzienne funkcjonowanie i powodują nieodwracalne zmiany w strukturze kostnej. 

Czym jest osteoporoza kręgosłupa? 

Kręgosłup człowieka tworzy kolumnę kręgów połączonych ze sobą licznymi stawami międzykręgowymi i aparatem więzadłowym zapewniającym stabilizację. Osteoporoza kręgosłupa jest chorobą układu kostnego, w wyniku której obserwuje się patologiczne zmiany stopniowego osłabienia i utraty gęstości kręgów. Przyczyną jest zaburzenie równowagi pomiędzy procesami odbudowy i resorpcji tkanki kostnej. 

Czynniki ryzyka osteoporozy kręgosłupa 

W swoim artykule pt. „Epidemiology of Spinal Osteoporosis” Joseph Melton wskazuje, że nawet u 30% kobiet w wieku pomenopauzalnym wystąpi co najmniej jedno złamanie kompresyjne w obrębie kręgosłupa, a to drastycznie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia kolejnych złamań. Inne czynniki ryzyka: 

• niedobór witaminy D, wapnia i kwasów omega w diecie, 
• nadużywanie alkoholu i palenie papierosów, 
• brak aktywności fizycznej, 
• długotrwałe przyjmowanie określonych leków (np. kortykosteroidów, IPP, leków przeciwpadaczkowych), 
• choroby przewlekłe (reumatoidalne zapalenie stawów, choroby nerek i tarczycy), 
• zbyt niska masa ciała (BMI <18,5). 

Złamanie kompresyjne kręgosłupa w przebiegu osteoporozy 

Do złamania kompresyjnego kręgosłupa dochodzi na skutek działania dużych sił ściskających. Uszkodzeniu ulega wówczas istota gąbczasta tkanki kostnej, która pod wpływem sił grawitacji jest miażdżona przez sąsiadujące kręgi. U wielu pacjentów złamanie pozostaje nierozpoznane lub dowiadują się o nim przypadkiem, kiedy dolegliwości bólowe zmuszają ich do szukania pomocy u specjalisty. Najczęstsze obszary złamań kompresyjnych rozpoznaje się w obrębie tzw. przejścia piersiowo-lędźwiowego – to rejon Th10-Th12 oraz trzon L1-L3. 

Jakie objawy powinny zaniepokoić? 

Bardzo często pierwsze symptomy pozostają niezauważone i łatwo je przeoczyć. Do najczęstszych z nich należą nawracający ból pleców, osłabienie mięśni, kłopoty z równowagą, garbienie się, obniżenie wzrostu oraz zmiana sylwetki. 

Nawracający ból pleców 

Osteoporoza kręgosłupa u wielu pacjentów objawia się przewlekłymi dolegliwościami bólowymi. Najczęściej lokalizują się one w odcinku piersiowym i lędźwiowym. Ból nasila się podczas dłuższego stania czy chodzenia. Pacjent zazwyczaj nie pamięta żadnego urazu, który mógłby do tego doprowadzić. Jeśli dojdzie do złamania kompresyjnego z przemieszczeniem, odłamy kostne mogą powodować ucisk na struktury nerwowe, prowadząc do zaburzeń neurologicznych:  

• drętwienia,  
• mrowienia,  
• porażenia, 
• niedowładu. 

Osłabienie mięśni i kłopoty z równowagą 

Niewydolne tkanki kostne kręgosłupa osłabiają także mięśnie głębokie, co prowadzi do zaburzeń równowagi, a w konsekwencji niebezpiecznych upadków. 

Garbienie się, obniżenie wzrostu i zmiana sylwetki 

W sylwetce chorego można zaobserwować pogłębienie kifozy piersiowej (wdowi garb). Postawa jest coraz bardziej pochylona do przodu. Charakterystycznym objawem osteoporozy jest także obniżenie wzrostu – osłabione kręgi ulegają stopniowej kompresji, przez co tracą swoją wysokość. Zgarbiona sylwetka powoduje duże ograniczenia lokomocyjne oraz funkcjonalne, a także zwiększa ryzyko kolejnych złamań kręgosłupa. 

Jak leczyć złamanie kręgosłupa? 

Przy podejrzeniu złamania kręgosłupa lekarz w pierwszej kolejności przeprowadza diagnostykę radiologiczną – zdjęcie RTG. U niektórych pacjentów konieczne może być rozszerzenie badań o rezonans magnetyczny (MR) lub tomografię komputerową. Na tej podstawie specjalista będzie w stanie określić charakter urazu i ocenić, czy nie doszło do niebezpiecznych przemieszczeń lub uszkodzeń struktur nerwowych.  

Leczenie złamań kręgosłupa wymaga jego odciążenia w gorsecie stabilizującym typu Javeta na okres ok. 6-8 tygodni. Wszelkie dolegliwości bólowe łagodzone są za pomocą leków przeciwbólowych. W tym okresie pacjent musi prowadzić także oszczędny tryb życia. Po leczeniu zachowawczym przeprowadzane są badania kontrolne, aby ocenić zrost kostny i ustalić dalsze zalecenia. 

Osteoporoza kręgosłupa – ćwiczenia 

Kolejnym etapem terapii złamań kręgosłupa jest wdrożenie rehabilitacji w celu wzmocnienia i odżywienia struktur stawowych. Fizjoterapia opiera się głównie na odpowiednio dobranych ćwiczeniach: 

• koordynacji i równowagi, 
• wzmacniających mięśnie posturalne i oddechowe, 
• ogólnorozwojowych, 
• wzmacniających siłę mięśniową. 

W przypadku braku efektów leczenia zachowawczego lub u pacjentów z rozległymi złamaniami, wdrożone zostaje postępowanie chirurgiczne. Alternatywą klasycznych operacji kręgosłupa jest wertebroplastyka. Ta małoinwazyjna metoda polega na wstrzyknięciu cementu kostnego do osłabionego trzonu kręgu.  

Dzięki temu możliwe jest wypełnienie ubytków struktury kostnej, wzmocnienie kręgosłupa i złagodzenie dolegliwości bólowych. Inną metodą leczenia złamań kompresyjnych jest kyfoplastyka mająca na celu podniesienie kręgu i odtworzenie jego prawidłowej wysokości. 

Bibliografia: 

1.  Krasuski M., Tederko P., Nyka I., Postępowanie lecznicze osób po złamaniu kręgosłupa w przebiegu osteoporozy, Przegląd medyczny 2017, 11, 12-30. 
2. Leszczyński P., Korkosz M., Buś-Pawlak K., i in., Diagnostyka i leczenie osteoporozy – zalecenia Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego 2015, Rheumatology Forum 2015, vol. 1, no. 1. 
3. Melton J. L., Epidemiology of Spinal Osteoporoisis, Spine 1997, 22(24):p 2S-11S. 
4. Sebastian A., Aktualne wytyczne dotyczące osteoporozy, Wykłady z reumatologii 2018, Program Edukacyjny.