Osteoporoza u dzieci i młodzieży. Skąd się bierze i jak ją leczyć?

Osteoporoza jest chorobą kości, która skutkuje zmniejszeniem się gęstości kośćca, co prowadzi do osłabienia jego struktury. Choć znacznie częstsza u osób w podeszłym wieku, zdarza się także osteoporoza u dzieci. Co ją powoduje i jak wygląda leczenie zrzeszotnienia kości u młodszych, nieletnich pacjentów? 

Na czym polega osteoporoza? 

Osteoporoza to choroba kości, która prowadzi do zmniejszenia się masy kostnej, postępującego osłabienia struktury kostnej i zwiększonej podatności na złamania. Najczęściej obserwuje się ją u kobiet w wieku postmenopauzalnym, u mężczyzn pojawia się znacznie rzadziej. Osteoporoza może występować również u dzieci i młodzieży (ang. juvenile osteoporosis). Jest to jednak stan rzadki i nie udało się oszacować całkowitej liczby przypadków pacjentów cierpiących na zrzeszotnienie kości. 

Przyczyny osteoporozy u dzieci i młodzieży 

W przypadku dzieci i młodzieży przyczyny osteoporozy można podzielić na trzy grupy. Będą to: 

• choroby i dolegliwości, 
• przyjmowane leki, 
• pozostałe przyczyny. 

Wśród chorób, których rozwój może powodować wykształcenie się osteoporozy, należy wymienić celiakię, mózgowe porażenie dziecięce, mukowiscydozę, zaburzenia odżywiania o podłożu psychicznym (np. anoreksja). Takie objawy mogą dawać choroby nerek oraz idiopatyczne dziecięce zapalenie stawów.  

Wiele spośród wymienionych chorób ma związek z upośledzonym wchłanianiem składników odżywczych lub niewystarczającym ich dostarczaniem. Zwiększone ryzyko osteoporozy może dotyczyć także dzieci przyjmujących leki przeciwpadaczkowe, kortykosteroidy, cyklosporyny lub leki immunosupresyjne. 

Jako pozostałe przyczyny, których wystąpienie niekiedy skutkuje osteoporozą, można wymienić długotrwałe przebywanie w bezruchu (np. w związku z porażeniem mózgowym) lub niezbilansowaną dietę, skrajnie ubogą w składniki odżywcze istotne z punktu widzenia zdrowia kości, jak wapń czy witamina D. Do osteoporozy u młodych dziewcząt może prowadzić też uprawianie sportu na tyle intensywnie, że dochodzi do wstrzymania cyklu menstruacyjnego i zakłócenia równowagi hormonalnej. 

W rzadkich przypadkach, kiedy nie udaje się ustalić bezpośredniej przyczyny choroby, lekarze stwierdzają występowanie idiopatycznej osteoporozy dziecięcej. Zwykle jej objawy są widoczne jeszcze przed rozpoczęciem okresu dojrzewania i obejmują utykanie oraz ból odczuwalny w rejonie pleców, bioder lub stóp. Często wewnętrzne złamania prowadzą też do powolnego wzrostu u dziecka, choć w sytuacji, kiedy choroba nie jest bardzo zaawansowana, różnicę udaje się „nadgonić”. 

Objawy osteoporozy u dzieci. Na co zwrócić uwagę? 

Niepokój rodziców powinny wzbudzić przede wszystkim takie objawy jak powłóczenie nogami podczas chodzenia czy zgłaszanie przez dziecko bólu podczas chodzenia odczuwanego w stopach, biodrach lub plecach. Niekiedy dochodzi do „zapadnięcia się” klatki piersiowej i pojawienia się garbu. 

Jak wygląda leczenie osteoporozy u dzieci? 

Leczenie osteoporozy u dzieci i młodzieży wymaga prawidłowego zidentyfikowania bezpośredniej przyczyny choroby. Warto przyjrzeć się diecie i wzbogacić ją o produkty bogate w wapń i witaminę C. W przypadku przyjmowania leków, które mogą powodować osłabienie kości, warto skonsultować z lekarzem, czy istnieje możliwość zmniejszenia dawki preparatu przy utrzymaniu skuteczności terapii. 

Duże znaczenie mają regularne ćwiczenia fizyczne, zwłaszcza oporowe – z użyciem ciężarów lub gum, ponieważ poprzez wywieranie na presji na kości można zwiększać ich mineralizację. W szczególnie ciężkich przypadkach stosuje się też leki przepisywane osobom dorosłym w leczeniu osteoporozy. Preparaty powinien każdorazowo dobierać lekarz, ponieważ nie wszystkie z nich będą odpowiednie (np. kwas ibandronowy nie był testowany na dzieciach, podobnie jak kwas alendronowy). 

Idiopatyczna osteoporoza u dzieci zwykle zanika samoistnie w miarę rozwoju. Niezbędne może jednak okazać się wdrożenie odpowiedniej terapii, aby przyspieszyć rekonwalescencję i zapewnić dziecku zdrowe życie i prawidłowy rozwój w przyszłości. Inaczej wyglądają przypadki osteoporozy wynikające z konkretnej przyczyny. Bez jej usunięcia trzeba liczyć się z tym, że objawy choroby będą się stopniowo pogłębiały. 

Bibliografia: 

1. Ciancia S., Högler W., Sakkers R. J. B., Appelman-Dijkstra N. M., Boot A. M., Sas T. C. J., Renes J. S., Osteoporosis in children and adolescents: how to treat and monitor? European Journal of Pediatrics 2023, 182(2):501-511. 
2. https://www.niams.nih.gov/health-topics/juvenile-osteoporosis [dostęp 04.03.2025]. 
3. Wade E. i in., Idiopathic juvenile osteoporosis – a polygenic disorder?, JBMR Plus 2024, vol. 8, iss. 9.