Ostra niewydolność oddechowa – przyczyny, objawy, leczenie

Ostra niewydolność oddechowa jest stanem występowania zaburzeń związanych z wymianą gazową w płucach i wynikających z tego nieprawidłowości w stężeniu tlenu i/lub dwutlenku węgla w organizmie. Objawy ostrej niewydolności oddechowej obejmują m.in. duszność, sinicę, bóle głowy i senność. Jakie przyczyny mogą prowadzić do rozwoju tego schorzenia i na czym polega jego leczenie?

Co to jest ostra niewydolność oddechowa?

Ostra niewydolność oddechowa jest stanem, w którym dochodzi do szybkiego rozwoju zaburzeń w utrzymywaniu prawidłowego stężenia gazów oddechowych w organizmie.

Ze względu na charakter tych nieprawidłowości wyróżniamy dwa typy ostrej niewydolności oddechowej:

• typ I (niewydolność hipoksemiczna) – wysycenie organizmu tlenem jest zbyt niskie w stosunku do normy; ilość dwutlenku węgla może utrzymywać się na poziomie prawidłowym lub także być zbyt niska,
• typ II (niewydolność hiperkapniczna) – w organizmie jest zbyt dużo dwutlenku węgla, a ilość tlenu ma poziom prawidłowy lub za niski w stosunku do normy.

Czasami obserwujemy również typ mieszany (hipoksemiczno-hiperkapniczny) ostrej niewydolności oddechowej.

Przyczyny ostrej niewydolności oddechowej

Przyczyną ostrej niewydolności oddechowej typu I (związanej z niedoborem tlenu) są najczęściej uszkodzenia płuc. Mogą one wynikać z rozwoju:

• kardiogennego obrzęku płuc (pojawia się on w przebiegu m.in. lewokomorowej niewydolności serca lub po zawale serca),
• zapalenia płuc,
• urazu,
• ARDS, czyli zespołu ostrej niewydolności oddechowej,
• zatorowości płucnej.

Do przyczyn ostrej niewydolności oddechowej typu II (związanej z nadmiarem dwutlenku węgla) należą:

• pogorszenie stanu klinicznego w przebiegu przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP),
• astma,
• przedawkowanie opioidów lub alkoholu,
• niedrożność dróg oddechowych,
• uraz w obrębie klatki piersiowej,
• nieprawidłowości w funkcjonowaniu mięśni oddechowych.

Objawy ostrej niewydolności oddechowej

Pacjenci z niewydolnością układu oddechowego odczuwają z reguły silne duszności. Często można zaobserwować u nich niebieskawe zabarwienie skóry. Oprócz tego niedobór tlenu powoduje zmiany w zachowaniu – chorzy często są odczuwają nasilony niepokój, są drażliwi, zmieszani. Nieprawidłowości w wymianie gazowej mogą powodować także zaburzenia w układzie krążenia w postaci wzrostu tętna oraz arytmii. Do innych objawów niewydolności oddechowej zalicza się:

• bóle głowy,
• senność, a w zaawansowanym stadium śpiączkę,
• symptomy związane z chorobą będącą przyczyną ostrej niewydolności oddechowej (np. kaszel, gorączka, świszczący oddech, ból w klatce piersiowej).

Leczenie ostrej niewydolności oddechowej

W leczeniu ostrej niewydolności oddechowej wykorzystuje się:

• tlenoterapię,
• wentylację mechaniczną,
• terapię ukierunkowaną na konkretną przyczynę niewydolności oddechowej.

Tlenoterapia polega na podawaniu tlenu przy użyciu tzw. wąsów tlenowych lub maski. Ma ona zastosowanie u chorych z typem I ostrej niewydolności oddechowej.

Wentylację mechaniczną wprowadza się w celu wspomagania procesu doprowadzania powietrza do płuc i usuwania go z nich. Powietrze pod odpowiednim ciśnieniem trafia z wentylatora do płuc za pośrednictwem maski (wentylacja nieinwazyjna) lub rurki umieszczonej w tchawicy (wentylacja inwazyjna).

Oprócz korekcji stężeń gazów oddechowych przy użyciu tlenoterapii i/lub wentylacji mechanicznej, należy również wprowadzić leczenie przyczynowe. Ten element terapii będzie się różnił w zależności od rodzaju schorzenia leżącego u podstawy zaburzeń.

Rokowania u pacjentów z ostrą niewydolnością oddechową

Ostra niewydolność oddechowa jest stanem zagrożenia życia i jej rozwój może wiązać się z wystąpieniem groźnych powikłań, w tym niewydolności narządów innych niż płuca (m.in. nerek), nieodwracalnych zmian w mózgu, zawału serca i niewydolności krążeniowo-oddechowej oraz zgonu.

Ryzyko wystąpienia tych komplikacji jest bardzo zróżnicowane w poszczególnych grupach pacjentów, bo w dużej mierze zależy od przyczyny rozwoju ostrej niewydolności oddechowej oraz innych czynników, m.in. wieku chorego.

ARDS – zespół ostrej niewydolności oddechowej

Zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS) to stan, w którym dochodzi do nagromadzenia płynów w płucach i pojawienia się związanych z tym zaburzeń wymiany gazowej. Jest jednym z rodzajów ostrej niewydolności oddechowej.

ARDS może mieć różne przyczyny, m.in. infekcyjne (np. COVID-19, sepsa), urazowe, neurologiczne, toksyczne. Zespół ostrej niewydolności oddechowej może wystąpić zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Objawy i leczenie ARDS wyglądają podobnie jak w przypadku innych typów ostrej niewydolności oddechowej.

Bibliografia:

1. Shebl E., Burns B. (2021) Respiratory Failure, StatPearls.
2. Scala R., Heunks L. (2018) Highlights in acute respiratory failure, European Respiratory Review, 27(147): 188008.
3. European Lung Foundation (2021) Zespół ostrej niewydolności oddechowej (ARDS).