Ostre niedokrwienie kończyn dolnych – objawy, przyczyny

Ostre niedokrwienie kończyn dolnych jest efektem nagłego przerwania dopływu krwi do kończyny bądź też zmniejszonego dopływu krwi. Nasilają się wówczas dolegliwości bólowe, dochodzi też m.in. do zblednięcia i oziębienia skóry. W przypadku zauważenia tych objawów, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem – niezależnie od pory dnia. Konieczna może być wówczas operacja.

Co to jest ostre niedokrwienie kończyn dolnych?

Ostre niedokrwienie kończyn dolnych to stan, który najprościej można określić jako nagły zanik krążenia w nodze. Jego objawy są na tyle charakterystyczne, że ciężko je zignorować. Mowa tu chociażby o dotkliwym bólu nogi, który bywa tak silny, że uniemożliwia chodzenie. Jeśli ostre niedokrwienie dotyczy jedynie palca lub stopy, nie wywołuje zaburzeń ogólnoustrojowych. Jeżeli jednak problem obejmuje całą kończynę dolną, może dojść do zatrucia organizmu produktami rozpadu.

Ostre niedokrwienie kończyn dolnych – objawy

Charakterystyczne dla ostrego niedokrwienia kończyn dolnych jest nagłe pojawienie się objawów. Omawiany stan związany jest z takimi symptomami, jak:

• nagły, ostry, niezwykle uciążliwy ból – pojawia się w pewnym momencie i z czasem się nasila (w przeciwieństwie do przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych nie zmniejsza się on po opuszczeniu nogi w dół),
• uczucie zziębnięcia, mrowienia i drętwienia nogi – pojawia się po około dwóch godzinach od wystąpienia pierwszych objawów,
• obrzęk nogi – przypomina opuchliznę po urazach,
• zniesienie czucia – odnotowuje się je po około sześciu godzinach,
• porażenie mięśni – zauważalne jest po kolejnych dwóch godzinach, na początku nie można poruszać jedynie palcami stopy, a później całą stopą, wówczas można mówić o ciężkim niedokrwieniu, nie można wtedy chodzić i funkcjonować, niekiedy kończy się to amputacją,
• martwica tkanek – dochodzi do niej po 10 godzinach niedokrwienia kończyny, wówczas ból może być już nieodczuwalny, noga staje się sina i pokrywają ją wybroczyny.

Przyczyny ostrego niedokrwienia kończyn dolnych

Można wyróżnić dwie główne przyczyny ostrego niedokrwienia kończyn dolnych:

• zator (np. tętnicy kończyny dolnej) – występuje w 50 proc. przypadków,
• zakrzepica tętnicza – występuje w 35 proc. przypadków.

Do innych przyczyn ostrego niedokrwienia kończyn dolnych zalicza się:

• tętniaka rozwarstwiającego aorty,
• urazy naczyń krwionośnych,
• zatrucia chemiczne,
• całkowite przerwanie krążenia żylnego,
• odmrożenia,
• siniczy, bolesny obrzęk kończyny,
• stłuczenie kończyny.

Ważne jest to, że stan ten może dotknąć nawet osoby, które wcześniej nie zmagały się z chorobami krążenia. Zdecydowanie częściej dopada jednak pacjentów z problemami kardiologicznymi, miażdżycą oraz po urazach kończyny dolnej.

Leczenie ostrego niedokrwienia kończyn dolnych

W przypadku zauważenia wyżej wymienionych objawów najlepiej od razu łyknąć aspirynę, która rozrzedzi krew. Leki przeciwbólowe nie są w stanie złagodzić zwykle uciążliwego bólu. Szybko należy więc wybrać się na pogotowie – w przeciwnym wypadku mogą obumrzeć tkanki nogi, co w niektórych przypadkach kończy się amputacją.

Jeśli przyczyną ostrego niedokrwienia kończyn dolnych jest zator, najczęściej wymagane jest wykonanie zabiegu chirurgicznego, którego celem jest przywrócenie przepływu krwi. Z reguły lekarze decydują się na embolektomię, która jest mało inwazyjna. Do światła naczynia lekarz dociera poprzez tętnicę udową wspólną. Zwykle zabieg jest wykonywany w znieczuleniu ogólnym. Im szybciej przeprowadzi się operację, tym większa szansa na wyeliminowanie zatoru. Zdarza się, że ratuje ona życie pacjenta – musi być ona jednak wykonana w ciągu sześciu lub ośmiu godzin od pojawienia się problemu.

Tak jak już powiedzieliśmy, przyczyną problemu może być również zakrzepica. W takich sytuacjach przeprowadza się wywiad z pacjentem, a następnie wykonuje USG dopplerowskie oraz arteriografię, która pokazuje zmiany będące efektem miażdżycy. Celem leczenia jest zmniejszenie skutków zakrzepicy. Stosuje się zatem środki naczynioaktywne, dzięki którym zakrzep może przemieścić się jak najdalej. Zapobiega się również narastaniu zakrzepu zarówno poniżej, jak i poniżej zatoru – pomocna tu okazuje się heparyna. Istotne jest, aby złagodzić ból i wyleczyć chorobę podstawową, która spowodowała zakrzepicę.

Zator i zakrzepica a ostre niedokrwienie kończyn dolnych

Zator to stan, w którym skrzeplina (a niekiedy części tkanki nowotworowej lub kryształ cholesterolu) odrywa się i przemieszcza razem z prądem krwi do tętnic kończyn dolnych. Światło naczynia wówczas się zamyka i drastycznie pogarsza się przepływ krwi. Przyczyny zatoru trudno jest określić. Na jego pojawienie się wpływają z pewnością schorzenia płuc i czynniki kardiologiczne (sztuczne zastawki, tętniak, wady serca, zaburzenia hemodynamiczne, zapalenia bakteryjne serca, zawał). Nie bez znaczenia się również ciała obce w naczyniach, a także zabiegi chirurgiczne (wykonywane zwłaszcza na sercu).

Zakrzepica oznacza z kolei powstanie skrzeplin na blaszce miażdżycowej bądź też na obszarze uszkodzonego nabłonka, w wyniku czego dochodzi do okluzji naczynia oraz upośledzenia napływu krwi do tętnic. Przyczyny zakrzepicy tętniczej tkwią głównie w zawale serca, ale wpływają także na nią takie czynniki, jak: odwodnienie, arteriografia oraz zespoły uciskowe. W 20 proc. przypadków przyczyny są jednak nieznane.

Rokowania przy ostrym niedokrwieniu kończyn dolnych

Śmiertelność w przypadku ostrego niedokrwienia kończyn dolnych wynosi 15 proc. Amputację kończyny wykonuje się w 10-30 proc. przypadków. Im szybciej problem zostanie zauważony, tym rokowania są lepsze.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441851/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6326052/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6723825/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27129066/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33100802/