Ostre zapalenie trzustki, czyli choroba o nagłym charakterze

Ostre zapalenie trzustki to choroba, której symptomy pojawiają się nagle. Co więcej, są one na tyle silne i niebezpieczne, że pacjent wymaga niezwłocznego rozpoczęcia leczenia w warunkach szpitalnych. Co doprowadza do rozwoju OZT? Jak wyglądają jego objawy? Jakie są rokowania? Odpowiadamy.

Czym jest ostre zapalenie trzustki? 

Trzustka to organ odpowiedzialny za wytwarzanie soku trawiennego, zawierającego takie enzymy jak amylaza, lipaza czy trypsyna – uczestniczą one w trawieniu tłuszczów, cukrów, jak również białek. Ale na tym rola tego narządu się nie kończy. Gruczoł produkuje bowiem także hormony (m.in. insulinę i glukagon), które są niezbędne do kontroli stężenia insuliny we krwi. 

Ostre zapalenie trzustki to proces, który obejmuje często także sąsiadujące z tkanki i organy. Dochodzi do niego w wyniku szybkiej destrukcji narządu. Wiążę się to ze zbyt wczesną aktywacją proenzymów, wówczas omawiany przez nas gruczoł zaczyna trawić sam siebie, a także to, co do niego przylega. Mona wyróżnić dwa typy OZT: 

• martwicze zapalenie trzustki – zwykle obejmuje także tkanki okołotrzustkowe, 
• śródmiąższowe obrzękowe zapalenie trzustki – dotyczy większości pacjentów i wyróżnia się powiększeniem gruczołu. Jego przebieg jest stosunkowo łagodny. 

Rokowania przy ostrym zapaleniu trzustki 

Jeśli chodzi o śmiertelność w przypadku ostrego zapalenia trzustki, w trudnych przypadkach umiera 60% pacjentów. Ciężki przebieg ma ona jednak u ok. 20-30% chorych, więc choroba zazwyczaj ma łagodny przebieg. Niezależnie od tego, jeśli chodzi o wszystkich ludzi z OZT, śmiertelność wynosi 10%. 

Ostre zapalenie trzustki – objawy 

Główne objawy ostrego zapalenia trzustki to: 

• silny, nagły, przeszywający i narastający ból w górnej części brzucha (często utrzymuje się ponad dobę, może promieniować do pleców), 
• wymioty (w niektórych przypadkach są jedynym symptomem), 
• mdłości, 
• wysoka gorączka (sięgająca nawet 40 stopni Celsjusza), 
• zaburzenia świadomości, 
• wzmożone pragnienie, 
• wzdęcia, 
• żółtaczka (pojawia się u 30% pacjentów z OZT), 
• przyspieszona czynność serca, 
• osłabiona perystaltyka jelit, 
• duszności, 
• tachykardia, 
• rumienienie się twarzy, 
• osłabienie, 
• dreszcze. 

Warto pamiętać, że choroba może przyczyniać się także do powikłań w obrębie innych organów. 

Przyczyny ostrego zapalenia trzustki u dzieci i dorosłych 

Najczęstsze przyczyny ostrego zapalenia trzustki to: 

• alkoholizm, 
• kamica żółciowa, 
• hipertrójglicerydemia, 
• niektóre leki, 
• urazy w obrębie jamy brzusznej, 
• otyłość, 
• zapalenie idiopatyczne, 
• uwarunkowania genetyczne. 

Jeśli chodzi o ostre zapalenie trzustki u dzieci, do głównych przyczyn jego pojawiania się należą: 

• urazy jamy brzusznej, 
• niektóre leki, 
• schorzenia dróg żółciowych, 
• czynniki infekcyjne. 

U sporej grupy małych pacjentów nie udaje się jednak zidentyfikować przyczyny problemu. 

Leczenie ostrego zapalenia trzustki 

Leczenie ostrego zapalenia trzustki w trudnych przypadkach polega na dożylnym nawadnianiu w szpitalu. Pacjent powinien również przyjmować leki przeciwbólowe. Później rekomendowane jest żywienie dojelitowe, czasem łączy się też żywienie dojelitowe z pozajelitowym. Jeżeli wiadomo, że do choroby doprowadziła kamica żółciowa, proponuje się takie zabiegi jak cholecystektomia, endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna czy endoskopowa sfinkterotomia. W ciężkim przebiegu OZT należy bez przerwy kontrolować funkcje życiowe pacjenta. 

Operację przy OZT stosuje się jedynie w niektórych przypadkach – tylko wtedy, gdy obserwuje się również objawy posocznicy, a więc ogólnoustrojowego zakażenia, mogącego zakończyć się śmiercią. Wówczas lekarze decydują się na nekrozektomię. 

Dieta przy ostrym zapaleniu trzustki 

Pacjent, u którego stwierdzono ostre zapalenie trzustki, powinien odbyć głodówkę w celu zahamowania procesu wytwarzania soku trawiennego. Później dieta powinna być lekkostrawna i nie zawierać tłuszczu, posiłki powinny mieć formę płynną. Dopiero po pewnym czasie można zacząć spożywać pokarmy stałe. Najlepiej wówczas przygotowywać dania na parze lub gotując, piekąc albo dusząc składniki. 

Praca po ostrym zapaleniu trzustki 

To, kiedy możesz wrócić do pracy po OZT, zależy od wielu czynników. Przede wszystkim ważny jest czas utrzymywania się stanu zapalnego oraz to, czy występują jeszcze jakieś związane z chorobą dolegliwości. Jeśli ich nie ma, a wyniki są dobre, nic nie stoi na przeszkodzie, aby powrócić do swoich obowiązków zawodowych. 

Powikłania po OZT 

Niestety, ale po przebytym OZT nierzadko następują powikłania. Bardzo często jest to torbiel rzekoma, która zwykle wchłania się sama po miesiącu. W niektórych przypadkach, w wyniku ostrego zapalenia trzustki pojawiają się również ropienie na gruczole. Czasem występują także powikłania naczyniowe, np. w formie zakrzepicy żylnej czy też raka trzustki albo dochodzi do niewydolności nerek i układu oddechowego. 

Bibliografia: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482468/ [dostęp 17.03.24].
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538337/ [dostęp 17.03.24].
3. Szatmary P., Grammatikopoulos T., Cai W., Huang W., Mukherjee R., Halloran C., Beyer G., Sutton R., Acute Pancreatitis: Diagnosis and Treatment, Drugs 2022, 82(12): 1251-1276.