Padaczka alkoholowa – przyczyny, objawy, pierwsza pomoc i leczenie

Padaczka alkoholowa to postać epilepsji, która pojawia się przede wszystkim jako powikłanie zespołu odstawiennego. Może także wystąpić w efekcie przewlekłego stosowania alkoholu. Problem ten może dotyczyć od 5 do nawet 25 proc. osób nadużywających alkoholu. Atak padaczki alkoholowej objawia się napadem drgawek, utratą przytomności czy nadpobudliwością. Leczenie polega na odtruciu organizmu z metabolitów alkoholu, a także stosowaniu leków przeciwdrgawkowych.

Czym jest padaczka alkoholowa?

Padaczka to stan nieprawidłowej pobudliwości neuronów w mózgu. W konsekwencji występują niekontrolowane drgawki, którym mogą towarzyszyć także inne symptomy. Do nieprawidłowego pobudzenia neuronów w przebiegu padaczki alkoholowej może dojść na drodze kilku mechanizmów. Najistotniejszym jest nagły spadek poziomu alkoholu w organizmie. Spożyciu alkoholu towarzyszy działanie hamujące na neurony mózgu. Wynika to ze zwiększenia syntezy kwasu gamma-aminomasłowego i jego właściwości przeciwdrgawkowych. To dlatego długotrwałe spożywanie alkoholu obniża próg drgawkowy. Spadkowi poziomu alkoholu we krwi towarzyszy zwiększenie pobudliwości neuronów, co inicjuje atak padaczki alkoholowej.

Kolejnym czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia padaczki alkoholowej są zaburzenia elektrolitowe – spadek poziomu magnezu i wapnia. Alkoholicy narażeni są ponadto na zaburzenia w przekaźnictwie neurotransmiterów, zaburzenia snu oraz nadmierne nawodnienie organizmu. Ponadto alkohol sprzyja powstaniu zmian atroficznych w mózgu. W rozwoju padaczki alkoholowej swój udział mogą mieć ponadto takie czynniki jak:

• predyspozycje genetyczne,
• współistnienie chorób metabolicznych,
• niektóre choroby zakaźne,
• urazy i nowotwory mózgu,
• zmiany naczyniowe w mózgu.

W przebiegu padaczki alkoholowej należy wyodrębnić trzy różne sytuacje. Pierwszą z nich jest występowanie klasycznej padaczki alkoholowej, rozwijającej się w konsekwencji przewlekłej ekspozycji mózgu na alkohol. Kolejna sytuacja dotyczy występowania napadów padaczkowych wyłącznie w przebiegu zespołu odstawiennego. Trzeci wariant padaczki alkoholowej to napady padaczkowe generowane spożyciem alkoholu, występujące u osób ze zdiagnozowana padaczką idiopatyczną.

Padaczka alkoholowa a alkoholowy zespół odstawienny

Alkoholowy zespół odstawienny (abstynencyjny) obejmuje szereg objawów towarzyszących odstawieniu alkoholu lub znacznemu ograniczeniu spożycia alkoholu przez osoby przewlekle spożywające alkohol. Zazwyczaj do pojawienia się objawów zespołu odstawiennego dochodzi po 24-48 godzinach od zaprzestania picia alkoholu.

Alkohol to substancja neuroaktywna, która wpływa na zmniejszenie syntezy wielu neuroprzekaźników, takich jak dopamina. Odstawieniu alkoholu sprzyja nagłemu zwiększeniu poziomu tych neurotransmitterów – i wówczas pojawiają się objawy zespołu odstawiennego. Najczęściej występujące objawy to majaczenie drżenne (delirium tremens), bóle i zawroty głowy, nudności i wymioty, a także atak padaczki alkoholowej.

Objawy padaczki alkoholowej

W przebiegu padaczki alkoholowej może dojść do wystąpienia zróżnicowanych objawów. U osób, u których pojawia się padaczka alkoholowa, objawy są podobne, jak w przebiegu każdej postaci padaczki. Atak padaczki alkoholowej może objawiać się w sposób kojarzony z typowym napadem padaczkowym – mogą pojawić się drgawki i towarzysząca im utrata przytomności. Ale nie tylko – mogą wystąpić także mniej charakterystyczne objawy, nie zawsze kojarzone z padaczką, takie jak:

• wzmożone napięcie mięśni twarzy,
• nudności i wymioty,
• wzmożone napięcie mięśni twarzy,
• drażliwość i nadpobudliwość lub lękliwość,
• arytmia i skoki ciśnienia atmosferycznego,
• zimne poty,
• rozszerzenie źrenic,
• zaburzenia snu,
• suchość w jamie ustnej.

Objawy towarzyszące padaczce alkoholowej mogą utrzymywać się nawet przez kilkanaście dni, a pojawiają się już po kilku godzinach od odstawienia alkoholu. Z kolei sam napad drgawek zazwyczaj trwa jedną-dwie minuty. Jeśli chory wytrwa w postanowieniu abstynencji, atak padaczki alkoholowej nie powtórzy się.

Pierwsza pomoc w padaczce alkoholowej

Podczas ataku padaczki alkoholowej postępowanie powinno być dokładnie takie samo, jak w przebiegu zwykłej padaczki. Przede wszystkim należy zadbać o zabezpieczenie osoby doświadczającej alkoholowej padaczki przed uszkodzeniem ciała, zwłaszcza głowy. W tym celu można objąć delikatnie głowę chorego dłońmi, ale nie należy unieruchomić głowy czy podnosić ją na siłę. Jeśli osoba ma napad drgawek, należy ułożyć ją w pozycji bocznej, co ma zapobiec zakrztuszeniu się. Należy sprawdzić drożność dróg oddechowych, zaglądając do ust. Niewskazane jest krępowanie na siłę ruchów, wkładanie czegokolwiek do ust czy podawanie jakichkolwiek leków.

Padaczka alkoholowa – jak zapobiec jej powstaniu?

Tak jak w przypadku każdego schorzenia, tak w przypadku padaczki alkoholowej lepiej jest zapobiegać niż leczyć. Osoba, która zauważa u siebie objawy uzależnienia alkoholu, powinna jak najszybciej udać się do poradni w celu przeprowadzenia terapii odwykowej.  To jedyny sposób na zapobiegnięcie rozwojowi odstawiennego zespołu alkoholowego i padaczki alkoholowej. A jeśli już doszło do uzależnienia – nie wolno na własną rękę odstawiać alkoholu. Wówczas także konieczna jest współpraca ze specjalistą, który będzie kontrolować przebieg procesu odstawienia alkoholu i złagodzi objawy zespołu odstawiennego.

Leczenie padaczki alkoholowej

Podstawą terapii padaczki alkoholowej jest zaprzestanie spożywania alkoholu i terapia odwykowa. Gdy chory po wystąpieniu atak padaczkowego powróci do nałogu, wówczas każdemu odstawieniu alkoholu może towarzyszyć kolejny epizod padaczki alkoholowej. Dlatego zazwyczaj konieczny jest pobyt w całodobowym ośrodku leczenia uzależnień i przeprowadzenie tzw. detoksu alkoholowego. Potem zalecane jest stosowanie psychoterapii i terapii grupowej.

Jeśli pojawia się padaczka alkoholowa, leczenie tej dolegliwości polega na stosowaniu odpowiedniej farmakoterapii. Stosowane są leki przeciwpadaczkowe i przeciwdrgawkowe, które ograniczają aktywność niekontrolowanych impulsów nerwowych w mózgu. Ponadto wdrażane jest postępowanie lecznicze, mające na celu przywrócenie równowagi elektrolitowej, a także usunięcie metabolitów alkoholowych.

Powikłania padaczki alkoholowej

Padaczka alkoholowa może prowadzić do rozwoju poważnych powikłań. Około jednego-dwóch procentów ataków padaczkowych może zakończyć się śmiercią. Wynika to z możliwości wystąpienia niewydolności serca i zatrzymania akcji serca, a także niedotlenienia mózgu. Inne powikłania padaczki alkoholowej to:

• niewydolność nerek,
• kwasica,
• hipoksja,
• nadciśnienie,
• hipertermia,
• hiperkalemia

Ponadto nieleczona padaczka alkoholowa może ewoluować do padaczki późnej, powstałej na podłożu uszkodzeń mózgu. Poważne zagrożenie dla zdrowia czy życia mogą stwarzać ataki padaczki występujące np. podczas jazdy samochodem. Także nagła utrata przytomności stwarza spore zagrożenie, gdyż może dojść do poważnych urazów głowy.

Bibliografia:

1. Hillbom M. i in., Seizures in alcohol – dependent patients: epidemiology, pathophysiology and management; CNS Drugs 2003
2. Restel M., Rola R., Napady padaczkowe i padaczka u osób z zespołem zależności alkoholowej; Neurologia po dyplomie, 05/2014.