Pęcherzyk Graafa – pęcherzyk przedowulacyjny. Jaka jest jego rola w organizmie?

Pęcherzyk Graafa jest ostatnim stadium rozwoju pęcherzykowego w trakcie trwania cyklu miesięcznego kobiety. Pojawia się on w okresie rozrodczym, czyli od pierwszej miesiączki aż do menopauzy.

Pęcherzyk Graafa, czyli pęcherzyk przedowulacyjny, jest ostatnią fazą rozwoju pęcherzykowego w trakcie cyklu miesięcznego, na który składa się krwawienie miesięczne, faza folikularna (14–17 dni), owulacja oraz faza lutealna (14 dni). Dojrzały pęcherzyk Graafa wydziela oocyty II rzędu, będące komórkami zdolnymi do zapłodnienia. Proces ten regulowany jest przez hormony osi podwzgórze–przysadka–jajnik.

Budowa pęcherzyka Graafa

Pęcherzyk Graafa ma wielkość 15–25 mm i umiejscowiony jest w korowej części jajnika. W jego wnętrzu znajduje się komórka jajowa zawierająca chromosomy późnej profazy pierwszego podziału mejotycznego – oocyt I rzędu. W fazie lutealnej, tj. w szczycie wydzielania hormonu luteinizującego, zachodzącego na około 36 godzin przed owulacją, kończy się podział mejotyczny I. Powstaje wówczas oocyt II rzędu z haploidalną liczbą chromosomów. Oocyt II rzędu zlokalizowany jest na wzgórku jajonośnym i otacza go kilka warstw: osłonka przejrzysta, warstwa ziarnista, wieniec promienisty, błona podstawna wewnętrzna i zewnętrzna oraz osłonka pęcherzyka. Każda z tych błon spełnia inne fizjologiczne funkcje. Zadaniem komórek znajdujących się wewnętrznej błonie jest produkowanie androgenów, które następnie transportowane są do warstwy ziarnistej. Tam ulegają biochemicznej przemianie w inne hormony (estrogeny), uwalnianie następnie do krwi. Komórki budujące warstwę ziarnistą odpowiedzialne są za syntetyzowanie inhibiny, co hamuje wydzielanie folitropiny. Wraz z rozpoczęciem się fazy folikulotropowej dwa lub trzy spośród pęcherzyków pierwotnych przekształcają się ostatecznie w stadium pęcherzyka Graafa. Pękniecie pęcherzyka Graafa ma miejsce mniej więcej w połowie cyklu miesiączkowego, a uwolniony w tym procesie oocyt II rzędu transportowany jest do jamy otrzewnej i dalej do jajowodu. Tam czeka na zapłodnienie, a następnie przechodzi przez II podział mejotyczny i kariogamię (połączenie się materiałów genetycznych plemnika oraz oocytu).

Pęcherzyk Graafa po zapłodnieniu

Po zapłodnieniu komórki jajowej, ciałko żółte (będące połączeniem pęcherzyka oraz komórek lutealnych) przechodzi przez szereg zmian regulowanych przez hormony: gonadotropiny, estradiol i progesteron. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, wówczas ciałko żółte ulega stopniowej degeneracji i zmienia się w ciałko białawe. Po zapłodnieniu ciałko żółte powiększa się i przechodzi przez kolejne stadia podziału. Jest to kontrolowane głównie przez gonadotropinę kosmówkową. To właśnie dzięki ciałku żółtemu regulowane jest odpowiednie wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za utrzymanie i prawidłowy rozwój płodu. Dopiero około 10 tygodnia ciąży funkcje ciałka żółtego przejmowane są przez łożysko.

Pękanie pęcherzyka Graafa

Zjawisko pęknięcia pęcherzyka Graafa występuje około 15 dni przed rozpoczęciem miesiączki. Aby do tego doszło, musi być spełnionych kilka podstawowych czynników. Przede wszystkim we krwi musi znajdować się określony poziom progesteronu, gdyż hormon ten wpływa niekorzystnie na ciągłość ścian pęcherzyka Graafa, przyczyniając się do jego pęknięcia. Ponieważ ściana pęcherzyka budowana jest m.in. przez kolagen, to również ten składnik musi ulec procesowi degeneracji. W takiej sytuacji ścianki pęcherzyka są wyjątkowo delikatne, cienkie i podatne na urazy. Wśród innych czynników wymienić można wzrost ciśnienia w płynie wewnątrz samego pęcherzyka oraz zwiększenie aktywności enzymów proteolitycznych, wpływających na niszczenie białka ściany pęcherzyka. Na kilka dni przed owulacją zwiększa się poziom prostaglandyn wewnątrz pęcherzyka, co także sprzyja pękaniu. W tym okresie dochodzi również do produkcji kolagenozy, która sprzyja pękaniu pęcherzyka. Pęcherzyk Graafa może nie pęknąć, jeżeli część (lub większość) z wyżej wymienionych czynników będzie zaburzonych lub upośledzonych. Konsekwencją tego jest zatrzymanie owulacji, co z kolei oznacza brak możliwości zajścia w ciążę.

Pierwsze dwa lata miesiączkowania mogą być bezowulacyjne.