Pepsyna – najważniejszy enzym soku żołądkowego. Za co odpowiada?

Pepsyna jest enzymem spontanicznie wydzielanym przez komórki błon śluzowych żołądka. Aby tak się jednak stało, muszą w organie panować sprzyjające ku temu warunki, czyli kwaśne. W zasadowym środowisku wydzielanie pepsyny nie zachodzi prawidłowo. Pojawiają się wówczas niestrawność, bóle brzucha i utrata łaknienia. Aby usprawnić proces trawienia i uśmierzyć dokuczliwe dolegliwości – lekarz może zalecić stosowanie leków z pepsyną.

Czym jest pepsyna? 

Pepsyna (gr. pepsis – trawienie) to najważniejszy enzym trawienny soku żołądkowego. Odpowiada za jego czynności proteolityczne, czyli zdolność do rozkładania białka.[1] Proces ten odbywa się poprzez hydrolizowanie wiązań peptydowych, czego efektem jest powstanie fragmentów peptydowych. 

Pepsyna jest czynną postacią pepsynogenu – enzymu wytwarzanego przez komórki gruczołowe (główne) błon śluzowe żołądka. Uwalnianie pepsyny jest procesem spontanicznym, uruchamianym przy pH poniżej 5. Najwyższą aktywność wykazuje jednak przy pH 2–3,2. Co za tym idzie – alkalizacja (zmiana odczynu w zasadowy) środowiska żołądka dezaktywuje pepsynę [2]. 

Co ciekawe pepsyna jest odporna na wysoką temperaturę i skrajnie niskie pH, co jest ewenementem w świecie enzymów. Przy 65 st. C i pH 1 zachowuje swoją aktywność. Mało tego! Podobnie jak rybonukleaza jest w stanie wytrzymać krótkie gotowanie![2]

Jakie funkcje pełni pepsyna? 

Funkcją pepsyny jest trawienie białka. Podobną rolę odgrywają też inne enzymy trawienne: trypsyna, chymotrypsyna i inne peptydazy. Jednak pepsyna odpowiada za 10–15 proc. tego procesu, którego skutek białka rozpadają się jeszcze w żołądku na polipeptydy. Dalsze trawienie zachodzi już w jelicie cienkim, gdzie odpowiadają za nie trypsyna i chymotrypsyna, karboksypeptydazy, elastazy i kolagenazy, rozkładające polipeptydy na peptydy, aż wreszcie na aminokwasy. W odróżnieniu od pepsyny nie są to enzymy kwaśne. Środowiskiem optymalnym dla ich prawidłowego funkcjonowania jest to o odczynie zasadowym – dobrze funkcjonują w pH 7,5–8,5.[4] 

Można więc powiedzieć, że pepsyna jest odpowiedzialna za wstępne trawienie białka. Główna część tego zadania spoczywa na innych peptydazach. Ten wstępny proces jest jednak niezwykle istotny dla prawidłowego trawienia. Dlatego też niekiedy, przy niedostatecznym wydzielaniu tego enzymu, lekarz może zalecić ci stosowanie dodatkowo preparatów z substancją czynną w postaci pepsyny. 

Kiedy lekarz może zalecić stosowanie leków z pepsyną? 

Stosowanie leków z pepsyną jest wskazane przy niewystarczającym wydzielaniu kwasu żołądkowego czy wręcz bezkwaśności oraz po zabiegu usunięcia żołądka. Ponadto jej stosowanie stanowi cenne wsparcie w leczeniu braku łaknienia i dolegliwości dyspeptycznych, czyli niestrawności.[5] 

Niedostateczne wydzielanie pepsyny można rozpoznać po występowaniu objawów takich jak: 

• utrzymujące się wzdęcia, 
• nadmierna fermentacja w żołądku, 
• bóle brzucha, 
• niestrawność, 
• zaburzenia trawienia, 
• biegunki lub zaparcia, 
• brak apetytu, 
• wrażenie przepełnienia i ciężkości w żołądku. 

Jeśli symptomy sugerujące niedostateczne wydzielanie pepsyny utrzymują się przez dłuższy czas, konieczna jest konsultacja z lekarzem. Wówczas może on przepisać lek, zawierający ten enzym. 

Stosując preparaty z pepsyną, zwiększa się łaknienie, a procesy trawienia zostają uregulowane. Poprawa zwykle następuje w ciągu kilku dni, jeśli tak się nie dzieje, wówczas konieczna jest ponowna kontrola lekarska i, być może, zmiana terapii. 

Jak stosować leki z pepsyną? 

Sposób stosowania leków z substancją czynną w postaci pepsyny zależy od postaci preparatu. Dostępne są one w formie płynu i tabletek, które należy przyjmować około 15–20 minut przed planowanym posiłkiem.[6] Dawka powinna być dostosowana do wieku. Nie należy przyjmować jednakowych porcji jednakowo u dzieci i dorosłych. 

Niektóre z preparatów są dostępne bez recepty. Przestrzegamy jednak przed stosowaniem leków lub suplementów bez konsultacji z lekarzem. Tym bardziej że objawy związane z niewystarczającym wydzielaniem pepsyny są często mylone z symptomami nadmiernego jej wydzielania. Przez błędną autodiagnozę możesz nasilić problem, zamiast mu zaradzić. Nadmiar pepsyny może m.in. skutkować jej wyrzutami do przełyku i wystąpieniem refluksu żołądkowo-przełykowego. 

Pepsyna jako substancja czynna jest też częstym składnikiem suplementów diety na niestrawność, zwłaszcza wywołaną zjedzeniem obfitych, tłustych i wysokobiałkowych posiłków. Zwykle wówczas jest łączona w jednym preparacie z betainą (aminokwas białkowy) i HCL (kwasem żołądkowym).  

Pepsyna wykorzystywana do produkcji leków i suplementów może być pozyskiwana z podpuszczki zwierzęcej (świń, cieląt lub owiec). Tej samej, która wykorzystywana jest przy produkcji serów. Nie jest to więc produkt odpowiedni dla wegan i wegetarian. Dostępne są natomiast preparaty z papainą (ekstrakt z enzymu papai), która jest podobna do enzymu żołądkowego, przez co bywa nazywana roślinną pepsyną.[4] 

Źródła: 

1. A. Krywult, M. Długaszek, Opracowanie metody oznaczania aktywności pepsyny w soku żołądkowym, „Annales Academiae Medicae Silesiensis” 2015, nr 69, s. 85–90. 
2. K. Kowalik, A. Krzeski, Rola pepsyny w refluksie krtaniowogardłowym, „Otolaryngologia Polska” 2017, nr 71 (6), s. 7–13. 
3. V. Szedlak-Vadocz, Enzymy wspomagające trawienie, „Nutrition & Health” 2006, rocznik 9, nr 4 (35), s. 1–16. 
4. . Janiec, J. Folwarczna i in., Leki wpływające na czynność układu pokarmowego, [w:] red. W. Janiec, Kompendium Farmakologii, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2010, s. 268–281.