Peptyd C – co to jest, badanie, norma, C peptyd a cukrzyca

Peptyd C to związek odszczepiany od cząsteczki proinsuliny, czyli nieaktywnej postaci hormonu syntetyzowanego przez trzustkę. Peptyd C jest wydzielany w równoważnych ilościach co insulina, dzięki temu może służyć oszacowaniu wielkości syntezy hormonu. Kiedy oznaczany jest peptyd C, badanie ma na celu różnicowanie cukrzycy typu pierwszego oraz drugiego, ocenę rezerw wydzielniczych trzustki oraz diagnostykę insulinooporności. 

Peptyd C – co to jest?

Peptyd C to związek powstający w procesie syntezy insuliny. Insulina to hormon syntetyzowany przez trzustkę w odpowiedzi na wzrost poziomu glukozy we krwi. Insulina nie jest jednak od razu wydzielana w formie biologicznie aktywnej, a syntetyzowana jest jako preprohormon. Związek ten podlega takim modyfikacjom jak odszczepienie peptydu sygnałowego, w efekcie czego powstaje proinsulina, a następnie odszczepienie peptydu C. Dopiero taka aktywnie biologicznie insulina wydzielana jest przez komórki sekrecyjne trzustki, jednocześnie wydzielając taką samą ilość peptydu C.

Kiedy wykonać badanie peptydu C?

Badanie peptydu C wykonywane jest przede wszystkim w celu diagnostyki różnicowej cukrzycy typu pierwszego i drugiego – w przebiegu tych schorzeń występuje odpowiednio zbyt niski lub prawidłowy peptyd C. Badanie poziomu peptydu C we krwi może umożliwić także:

• ocenę hiperinsulinizmu w przebiegu cukrzycy typu drugiego,
• diagnozowanie hipoglikemii,
• określenie zasadności stosowania insulinoterapii u diabetyków,
• monitorowanie nawrotów cukrzycy u chorych z normoglikemią.

Badanie poziomu peptydu C służy ponadto monitorowaniu skuteczności leczenia cukrzycy typu pierwszego. Dotyczy to immunoterapii cukrzycy, mającej na celu zachowanie jak największej liczby komórek beta. Takie leczenie w przeciwieństwie do insulinoterapii nie ma charakteru wyłącznie objawowego, ale charakter przyczynowy. Oznaczanie poziomu peptydu C pozwala określić stopień destrukcji komórek trzustki oraz zahamowanie tego procesu w efekcie leczenia immunomodulującego.

Badanie peptydu C może być pomocne w diagnozowaniu insulinooporności. W przebiegu tego zaburzenia komórki ciała przestają być wrażliwe na działanie insuliny, co oznacza brak możliwości wykorzystania glukozy jako źródła energii. Wówczas podwyższonemu poziomowi glukozy może towarzyszyć kompensacyjne zwiększenie wydzielania insuliny oraz peptydu C. Oznaczanie poziomu C peptydu można ponadto oznaczyć przy podejrzeniu guza części wewnątrzwydzielniczej trzustki, wydzielającego insulinę.

Peptyd C w cukrzycy – jak zmienia się poziom związku?

Cukrzyca typu pierwszego i drugiego to schorzenia, w przebiegu których dochodzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi. Tym, co różni te dwie postacie cukrzycy jest zdolność trzustki do syntezy insuliny, a tym samym peptydu C. Cukrzyca typu pierwszego charakteryzuje się uszkodzeniem komórek trzustki w efekcie procesu autoimmunologicznego. A to przekłada się na znacznie zmniejszenie syntezy insuliny, a także peptydu C. Natomiast w przebiegu cukrzycy typu drugiego trzustka jest zdolna do syntezy insuliny, natomiast komórki są niewrażliwe na jej działanie. Dopiero w bardzo zaawansowanej postaci cukrzycy typu drugiego może dojść do ograniczenia czynności wydzielniczych trzustki – i wówczas wykazać można obniżoną insulinę i peptyd C. Cukrzyca może być zatem różnicowana na typ pierwszy i drugi dzięki oznaczeniu peptydu C.

Jak przebiega badanie peptydu C?

Poziom peptydu C oznaczany jest w próbce krwi żylnej pobranej na czczo. Poza koniecznością pojawienia się w laboratorium na czczo, czyli rano, po co najmniej ośmiu godzinach od ostatniego posiłku, nie jest konieczne żadne przygotowanie do badania. Innym wariantem badania peptydu C jest ocena czynności wydzielniczej trzustki po dożylnym podaniu 1 mg glukagonu. Glukagon sprzyja zwiększeniu poziomu glukozy we krwi, zatem po podaniu tego hormonu trzustka odpowiada wydzielaniem insuliny. Najpierw oznaczany jest na czczo poziom peptydu C, a drugie pobranie krwi ma miejsce po kilku minutach od dożylnego podania glukagonu. Jeśli badany jest peptyd C, cena badania to około 30 zł.

Peptyd C – normy i interpretacja wyniku

Prawidłowy poziom peptydu C to 1,2 – 1,8 ng/ ml. Jak interpretowany jest wynik badania poziomu peptydu C? Norma świadczy o prawidłowym wydzielaniu insuliny przez trzustkę. Podwyższony poziom peptydu C wskazuje na wzmożone wydzielanie insuliny, co może mieć miejsce w następujących sytuacjach:

• początkowe stadium cukrzycy typu drugiego, gdy komórki ciała są odporne na działanie insuliny i trzustka odpowiada jeszcze większą syntezą hormonu,
• insulinooporność,
• obecność gruczolaka trzustki syntetyzującego w nadmiarze insulinę,
• przerzuty lub miejscowe wznowy guzów trzustki,
• zespół Cushinga.

Zbyt niski poziom peptydu C we krwi wskazuje na wyczerpywanie się rezerw wydzielniczych trzustki. Może mieć to miejsce w zaawansowanych stadiach cukrzycy typu drugiego oraz w przebiegu cukrzycy typu pierwszego. Jeśli zdiagnozowany zostanie zbyt niski peptyd C, objawy mogące towarzyszyć obniżonemu stężeniu peptydu C i insuliny to wzmożone pragnienie, nasilone oddawanie moczu, świąd skóry, spowolnione gojenie się ran oraz częste infekcje dróg moczowo-płciowych. Są to objawy charakterystyczne dla hiperglikemii.

Bibliografia:

1. Leighton E. i in., A practical review of C – peptide testing in diabetes; Diabetes Ther 2017
2. Otto – Buczkowska E., Przydatność oznaczania peptydu C w diabetologii; Pediatr Endocrinol Diabetes Metab 2014