Jak udzielić pierwszej pomocy? Poznaj jej najważniejsze zasady

Czy kiedykolwiek rozważałaś, jak zachować się w razie czyjegoś zasłabnięcia, oparzenia czy zadławienia? Kiedy sytuacja wymaga szybkiej reakcji, umiejętność udzielenia pierwszej pomocy może  uratować komuś zdrowie lub życie. Poniżej znajdziesz informacje, które – kiedy zajdzie taka potrzeba – pozwolą ci zadziałać szybko i skutecznie. Sprawdź, jak udzielić pierwszej pomocy w nagłych przypadkach.

Co to jest pierwsza pomoc? 

Pierwsza pomoc przedmedyczna to czynności, które są wykonywane w celu pomocy osobie poszkodowanej przed przyjazdem kwalifikowanego personelu medycznego. Pamiętaj, że natychmiastowe udzielenie pierwszej pomocy jest obowiązkiem każdego człowieka – czasem o czyimś życiu decydują sekundy. 

Jeśli chcesz zwiększyć swoją wiedzę w tym zakresie, możesz ukończyć specjalistyczne kursy kwalifikowanej pierwszej pomocy. Po takim szkoleniu uzyskasz tytuł ratownika – nie jest on tożsamy z ratownikiem medycznym, którym zostaje się po studiach. Jednak podstawowej pierwszej pomocy możesz udzielić także bez specjalnego wykształcenia – wystarczy wiedza, jak reagować w nagłych sytuacjach. 

Jak wykonać RKO? Pierwsza pomoc krok po kroku 

Podstawowa zasada udzielania pierwszej pomocy to zadbanie o własne bezpieczeństwo. Jeśli miejsce zdarzenia jest w jakiś sposób groźne, np. objęte pożarem, nie zbliżaj się do osoby poszkodowanej. Zamiast tego zadzwoń po pomoc i poczekaj na przyjazd wezwanych służb. 

Jeżeli możesz bezpiecznie podejść do poszkodowanego, sprawdź jego stan. Osoby przytomne i komunikatywne najlepiej zostawić w pozycji zastanej, w razie konieczności opatrując rany. Przy braku przytomności upewnij się, że poszkodowany oddycha – jeśli tak, to ułóż go w pozycji bocznej ustalonej. Jeśli nie, jak najszybciej zadzwoń pod numer alarmowy 112 i rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO). 

Udzielanie pierwszej pomocy osobie dorosłej 

Jeżeli poszkodowany nie oddycha, udrożnij jego drogi oddechowe. Odegnij głowę do tyłu i usuń z jamy ustnej ewentualne ciała obce. Jeśli mimo to oddech nie powróci, wykonaj RKO: 

• ułóż poszkodowanego na plecach i uklęknij na wysokości jego klatki piersiowej, 
• połóż dłoń jedną na drugiej na środku klatki piersiowej, 
• wykonaj 30 uciśnięć – nasadą dłoni, na głębokość 5-6 cm, w tempie 100-120/min, 
• wykonaj 2 oddechy ratownicze – możesz je pominąć, jeśli nie jest to możliwe np. ze względów higienicznych. W takim wypadku nie przerywaj uciskania klatki piersiowej, 
• schemat powtarzaj do przyjazdu karetki lub opadnięcia z sił, lub odzyskania przez pacjenta oddechu. 

Pierwsza pomoc u dziecka – ile ucisków i wdechów wykonać? 

O ile u dorosłych zazwyczaj dochodzi do zatrzymania krążenia, u młodszych pacjentów zwykle zawodzi układ oddechowy. Dlatego u dzieci RKO rozpoczyna się od 5. oddechów ratowniczych, a dalszy schemat obejmuje 15 uciśnięć klatki piersiowej i 2 oddechy.

Pierwsza pomoc przedmedyczna w niebezpiecznych sytuacjach 

Pierwszej pomocy przedmedycznej udziela się nie tylko w przypadku zatrzymania krążenia czy utraty oddechu. Sprawdź, co zrobić w nagłych, zagrażających zdrowiu sytuacjach, takich jak zadławienie, oparzenie, zawał serca czy udar mózgu. 

Krwotok z nosa – pierwsza pomoc 

W razie krwotoku z nosa posadź poszkodowanego i pochyl jego głowę do przodu. Powinien uciskać on skrzydełka nosa przed ok. 10 minut. Na jego czoło i kark możesz zastosować zimny okład. Poszkodowany nie może odchylać głowy do tyłu i połykać krwi, ponieważ mogłoby to wywołać zadławienie lub wymioty. 

Pierwsza pomoc przy omdleniu 

Omdlenie zwykle nie zagraża życiu, często wynika z osłabienia, silnych emocji czy duchoty. W takim przypadku wyprowadź poszkodowanego na świeże powietrze i rozluźnij mu ubranie pod szyją. Jeśli jest przytomny, posadź go w wygodnej pozycji, a w razie utraty przytomności połóż na płaskiej powierzchni i unieś jego ręce i nogi. Jeżeli po 3. minutach nie zauważysz poprawy, zadzwoń po pogotowie. 

Oparzenia a pierwsza pomoc 

W przypadku oparzenia pierwsza pomoc polega na schłodzeniu przez 10-20 minut uszkodzonej skóry pod bieżącą wodą w temperaturze pokojowej, czyli ok. 20॰C. Oparzenie zabezpiecz jałowym opatrunkiem, a w razie silnego bólu podaj poszkodowanemu lek przeciwbólowy. Nie nakładaj maści ani pianek, które mogłyby zatrzymać ciepło w ranie. 

Co zrobić w razie zadławienia? Pierwsza pomoc 

Jeśli zadławienie jest częściowe, czyli poszkodowany może oddychać, powinien pochylić się i oprzeć ręce o stół, a następnie intensywnie kaszleć. Często wystarczy to do usunięcia ciała obcego z dróg oddechowych.  

W przypadku całkowitego zadławienia pierwsza pomoc polega na energicznych uderzeniach otwartą dłonią pomiędzy łopatkami. Lewą rękę połóż na klatce piersiowej poszkodowanego, pochyl go do przodu, a prawą wykonaj 5 uderzeń. Jeżeli to nie przyniesie efektu, możesz zastosować tzw. manewr Heimlicha: 

• stań za poszkodowanym i obejmij go pod pachami, 
• lewą rękę zwiń w pięść i umieść pomiędzy pępkiem a początkiem mostka, 
• prawą dłoń połóż na lewej, 
• bardzo energicznie pociągnij ręce do siebie, 
• manewr powtarzaj do skutku, ewentualnie do czasu przyjazdu karetki. 

Pierwsza pomoc przy porażeniu prądem 

W pierwszej kolejności usuń źródło prądu – wyłącz bezpieczniki, wyjmij wtyczkę z gniazdka itp. Nie dotykaj poszkodowanego, dopóki nie upewnisz się, że jest bezpiecznie. Następnie oceń jego stan i wezwij karetkę. Porażenie prądem nie wymaga specjalistycznych zabiegów z twojej strony. Dopasuj swoje postępowanie do sytuacji, np. opatrz poparzone miejsca, udrożnij drogi oddechowe, a w razie zatrzymania krążenia wykonaj RKO. 

Udar mózgu i zawał serca – pierwsza pomoc 

Pierwsza pomoc w razie zawału serca to natychmiastowe wezwanie pogotowia. Poszkodowany powinien czekać na karetkę w pozycji siedzącej lub półleżącej. Jeśli w apteczce masz kwas acetylosalicylowy, podaj choremu dawkę od 150 do 300 mg. Przed połknięciem powinien je dokładnie rozgryźć, żeby substancja zaczęła szybciej działać. 

W przypadku udaru mózgu również najważniejsze jest szybkie wezwanie karetki. Jeżeli poszkodowany jest przytomny, ułóż go w pozycji z uniesionym tułowiem i poczekaj na przyjazd ratowników. Natomiast jeśli stracił przytomność, zastosuj pozycję boczną bezpieczną i kontroluj oddech, a w razie jego braku rozpocznij RKO. 

Podsumowując, zawsze w pierwszej kolejności dzwoń pod numer alarmowy. Nie wahaj się też wołać o pomoc. Jeśli wokół są ludzie, zwracaj się do nich bezpośrednio – jest wtedy większa szansa, że zareagują. Najlepiej, gdyby powyższe informacje nigdy ci się nie przydały, jednak na wszelki wypadek warto wiedzieć, jak udzielić pierwszej pomocy przedmedycznej. 

Bibliografia:

1. https://www.gov.pl/web/mswia/pierwsza-pomoc [dostęp 16.05.2024]. 
2. https://www.gov.pl/web/zdrowie/sposob-udzielania-pierwszej-pomocy-w-wybranych-naglych-wypadkach [dostęp 16.05.2024]. 
3. Tuszyński K. (Red.), Pierwsza pomoc okiem farmaceuty, Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków 2021.