Plamka żółta – czym jest, choroby, przyczyny, leczenie

Plamka żółta to obszar siatkówki w osi optycznej oka odpowiedzialny za ostre widzenie. Wraz z wiekiem może dojść do zwyrodnienia plamki żółtej. Jego objawy to pogorszenie widzenia, zniekształcenie obrazu i postępująca utrata widzenia centralnego. Postawienie diagnozy umożliwia wykonanie badania OCT. Jakie są inne przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej i jak leczyć to schorzenie?

Żółta plamka w oku – co to jest?

Plamka żółta to fragment siatkówki, który zlokalizowany jest w osi optycznej oka. Ten obszar oka cechuje się bardzo wysoką kumulacją fotoreceptorów. W oku znajdują się dwa rodzaje fotoreceptorów – pręciki, zlokalizowane w obwodzie siatkówki oraz czopki, które dominują w plamce żółtej. Trzy rodzaje czopków mogą reagować na światło z innego zakresu długości fali, co przekłada się na rozpoznanie trzech barw – zielonej, czerwonej i niebieskiej. Światło padające do oka koncentruje się właśnie na plamce żółtej i wówczas sygnały świetlne odbierane przez czopki zamieniane są w bodziec elektryczny i za pośrednictwem nerwu wzrokowego docierają do mózgu. Ostrość widzenia uzyskiwana w plamce żółtej jest wynikiem tego, że każdy fotoreceptor przekazuje impuls nerwowy za pośrednictwem osobnego włókna nerwowego.

Podstawowe funkcje plamki żółtej oka są zatem następujące:

• rozpoznawanie barw,
• rozpoznawanie szczegółów obiektów widzianych z bliska i z daleka,
• widzenie centralne.

Na czym polega zwyrodnienie plamki żółtej?

Najczęstszym schorzeniem dotykającym plamkę żółtą to AMD – zwyrodnienie plamki żółtej. W przebiegu tego schorzenia dochodzi do postępującego zaburzenia ukrwienia plamki żółtej, a także zaniku fotoreceptorów. Wyróżnia się dwie postacie zwyrodnienia plamki żółtej:

• postać sucha występuje najczęściej i cechuje się powolnym przebiegiem; pogorszenie ostrości wzroku zauważalne jest na przestrzeni miesięcy, a nawet lat, a jego przyczyną jest obumieranie fotoreceptorów; początkowo w obrębie plamki żółtej powstają złogi, a wraz z postępem choroby pojawiają się zaniki siatkówkowo – naczyniowe,
• postać wysiękowa stanowi zaledwie 10 proc. przypadków i sprowadza się do nagłego wystąpienia objawów, a do znacznego pogorszenia wzorku lub nawet jego całkowitej utraty może dojść w ciągu kilku dni; charakterystyczne jest występowanie nieprawidłowych naczyń krwionośnych, powstania przesięków i krwotoków, a w efekcie – powstanie blizny trwale uszkadzającej siatkówkę.

Przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej

Najistotniejszym czynnikiem wpływającym na rozwój zwyrodnienia plamki żółtej AMD jest wiek – schorzenie diagnozowane jest zwłaszcza u kobiet po 70. lub 75. roku życia. Zwyrodnienie plamki żółtej u młodych osób występuje bardzo rzadko. Inne czynniki ryzyka rozwoju zaniku plamki żółtej są następujące:

• nadwaga i otyłość,
• palenie papierosów,
• nadmierna ekspozycja na słońce,
• rasa biała,
• rodzinne występowanie choroby,
• dieta uboga w antyoksydanty,
• nadużywanie alkoholu,
• schorzenia układu sercowo – naczyniowego.

Zwyrodnienie plamki żółtej – objawy

W przebiegu zwyrodnienia plamki żółtej, objawy najczęściej pojawiają się stopniowo. Najpierw zauważyć można pogorszenie widzenia, litery stają się zamazane. Wraz z postępem choroby zaobserwować można problemy z widzeniem centralnym – obrazy stają się pomniejszone lub powiększone, pojawia się ciemna plama w centrum widzenia, linie proste widoczne są jako krzywe. W przebiegu wysiękowej postaci zwyrodnienia plamki żółtej oka objawy pojawiają się nagle. Litery falują podczas czytania, szybko pojawia się znaczne zaciemnienie centralnego pola widzenia. W ciągu kilku dni może dojść do całkowitej utraty wzroku.

Diagnostyka zwyrodnienia plamki żółtej

Osoba podejrzewająca u siebie zmiany zwyrodnieniowe plamki żółtej może wykonać wstępne badanie w domu. Umożliwia to początkowe rozpoznanie zwyrodnienia plamki żółtej w warunkach domowych. Test Amslera – bo o nim mowa – polega na obserwowaniu kwadratu o boku długości 10 cm, podzielonego na wiele drobnych krateczek. Należy skupić wzrok na centralnym punkcie i ocenić, czy linie nie są zakrzywione lub kwadraciki są nierówne. Test wykonywany jest dla każdego oka osobno, a podejrzenie AMD nasuwa zaobserwowanie zakrzywień obrazu.

W diagnostyce chorób siatkówki, w tym zwyrodnienia plamki żółtej, wykonywane jest badanie OCT. Co to jest? To badanie wykonywane w gabinecie okulisty i polegające na ocenie przekroju siatkówki. Optyczna koherentna tomografia wzroku służy ocenie grubości siatkówki, a także obecności zmian wysiękowych w obrębie plamki żółtej. Gdy wykonywane jest badanie OCT, jak odczytać wynik? Analizowany jest współczynnik odbicia światła od poszczególnych warstw siatkówki, a oceny wyniku dokonuje okulista.

Zwyrodnienie plamki żółtej – leczenie

Gdy zdiagnozowane zostanie zwyrodnienie plamki żółtej, zastrzyki przynoszą bardzo dobre efekty. Lek hamujący powstawanie nieprawidłowych naczyń krwionośnych w obrębie siatkówki, oraz hamujący wyciek z naczyń krwionośnych podawany jest podawany w formie iniekcji do wnętrza oka. Trwają prace nad wprowadzeniem kropli do oczu na żółtą plamkę, zawierających ten sam lek, który obecnie jest podawany w postaci iniekcji. Zastrzyki stosowane są w celu leczenia postaci wysiękowej AMD. W przypadku  zwyrodnienia plamki żółtej leki doustne nie są stosowane. U chorych na postać suchą zwyrodnienia plamki żółtej, leczenie laserem polega na pobudzeniu regeneracji nabłonka fotoreceptorowego.

Bibliografia:

1. I. Jankowska – Lech i i n., Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD) – choroba starzejących się społeczeństw; Postępy Nauk Medycznych, tom 26, nr 12, 2013