PMS, czyli zespół napięcia przedmiesiączkowego

Zespół napięcia przedmiesiączkowego (ang. premenstrual syndrome, PMS) to zaburzenie dotykające niektórych kobiet przed menstruacją i może znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie. Jak odróżnić PMS od normalnych objawów przedmiesiączkowych? Czy można go leczyć?

Co to jest PMS, czyli zespół napięcia przedmiesiączkowego?

Jak wspomniano, PMS jest zaburzeniem miesiączkowania, a w klasyfikacji ICD-10 ma kod N94.3. Objawia się szeregiem problemów natury psychicznej, jak i somatycznej, które występują w fazie lutealnej, przed okresem, a niekiedy również w jego trakcie. Musisz wiedzieć, że problem jest dość powszechny.

Szacuje się, że wspomniane symptomy występują u aż 48% kobiet w wieku rozrodczym, przy czym u 3-8% ich natężenie uniemożliwia pracę, naukę czy nawet zwykłe wyjście na zakupy (mówi się wtedy o PMDD, czyli przedmiesiączkowych zaburzeniach dysforycznych). A skąd w ogóle biorą się te wszystkie symptomy? Tego nie wiadomo, chociaż podejrzewa się kilku sprawców…

Hormonalne przyczyny PMS

W trakcie owulacji, po której następuje faza lutealna, ma miejsce nagły wyrzut estrogenu i progesteronu, bo ciało przygotowuje się do ciąży. Kiedy do zapłodnienia nie dochodzi, właśnie w fazie lutealnej produkcja hormonów zaczyna nagle spadać, a właśnie wtedy pojawiają się wszystkie dolegliwości, o których jest mowa.

Dlatego zakłada się, że istnieje pewna korelacja pomiędzy zmianami hormonalnymi i tym, co dzieje się wtedy z ciałem kobiety, a z dolegliwościami obserwowanymi przy PMS, ale związek ten nie został jednoznacznie określony. Możliwe, że niektóre z nas są po prostu bardziej wrażliwe na wszelkie wahania hormonalne oraz mają niższy próg bólu, co sprawia, że doświadczają objawów, które wykraczają poza normalność.

Dlaczego masz PMS? Być może to wina neuroprzekaźników

Innym tropem, ku któremu zwracają się naukowcy, są zmiany chemiczne w mózgu. Oczywiście są one także w pewien sposób skorelowane ze zmianami hormonalnymi. Mowa tutaj o neuroprzekaźnikach, które reagują na wzrost oraz spadek estrogenu. Dla przykładu, w tym drugim przypadku uwolnienie noradrenaliny sprawia, że blokowane jest m.in. wydzielanie serotoniny, co z kolei wywołuje problemy ze snem.

Zaburzenia psychiczne i zaburzenia miesiączkowania idą ze sobą w parze

Naukowcy zauważyli, że silne objawy PMS dużo częściej są zgłaszane przez kobiety chorujące na depresję lub u których stwierdzono stany lękowe. Może to też jednak działać w inną stronę. Mianowicie, objawy, których doświadczasz, to niekoniecznie jest zespół napięcia przedmiesiączkowego, a po prostu zaostrzenie symptomów choroby podstawowej.

A jak codzienność wpływa na PMS?

Oczywiście styl życia i to, co jesz na co dzień, ma niebagatelny wpływ na zdrowie, w tym na układ hormonalny i dolegliwości związane z zespołem napięcia przedmiesiączkowego. Ustalono, że prawdopodobieństwo wystąpienia ciężkich symptomów PMS jest większe u kobiet, które:

• palą papierosy i piją alkohol,
• nie wysypiają się, ich sen ma niską jakość,
• nie uprawiają regularnie sportu, prowadzą siedzący tryb życia,
• mają dietę bogatą w cukry proste (słodycze) oraz tłuszcze pochodzenia zwierzęcego.

PMS – kiedy się zaczyna i ile trwa?

Wiesz już, że PMS zaczyna się przed okresem. Ale kiedy konkretnie? Przyjmuje się, że uśredniony cykl menstruacyjny trwa 28 dni. W takiej sytuacji owulacja ma miejsce około 14. dnia cyklu, a objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego mogą się pojawić w dowolnym momencie po tym, jak komórka jajowa zostanie uwolniona. Pacjentki najczęściej jednak zgłaszają pierwsze symptomy na tydzień przed krwawieniem. Dolegliwości ustępują w trakcie menstruacji i nie utrzymują się zwykle dłużej niż 5 dni od pierwszego dnia cyklu.

Objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego

Lista potencjalnych objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego jest długa, ale zwykle pojawia się tylko kilka z nich. Przed okresem mogą wystąpić zarówno dolegliwości fizyczne, jak i problemy emocjonalne. W sytuacji, kiedy występuje minimum pięć objawów jednocześnie i przybierają one bardzo ciężką postać, mówi się o PMDD, czyli przedmiesiączkowych zaburzeniach dysforycznych. Najbardziej charakterystyczne symptomy znajdują się w poniższej tabeli:

PMS a ciąża – zespół napięcia przedmiesiączkowego bywa z nią mylony

Jeżeli doświadczasz lekkich lub umiarkowanych objawów PMS, być może zastanawiasz się, czy nie są to wczesne objawy ciąży. Mogą być do siebie podobne, bo obejmują tkliwość piersi, wahania nastrojów, nudności, ból brzucha, zwiększony apetyt… jak je od siebie odróżnić? Charakterystycznym objawem ciąży jest plamienie implantacyjne, które nie występuje przy PMS. Możesz je zaobserwować od 7. do 14. dni po zapłodnieniu, ale nie występuje u wszystkich ciężarnych.

Jeżeli masz podejrzenia, że mogło dojść do zapłodnienia, najbezpieczniejszym rozwiązaniem będzie wykonanie testu ciążowego. Kiedy wykaże on wynik negatywny, ale miesiączka nie pojawi się w standardowym terminie, zrób test ponownie – za pierwszym razem mogłaś się na niego zdecydować po prostu zbyt wcześnie.

Jak złagodzić PMS?

Jeden skuteczny lek na PMS nie istnieje, ponieważ wszystko zależy tak naprawdę od nasilenia objawów, ich rodzaju, a także przyczyny. Przykładowo, tabletkami na PMS mogą być antydepresanty, jeżeli cierpisz na bardzo poważne zaburzenia nastroju. Na dolegliwości bólowe sprawdzają się natomiast niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen) albo drotaweryna, mająca działanie rozkurczowe. Ginekolog może także zalecić stosowanie hormonalnej antykoncepcji w celu zatrzymania owulacji.

Najważniejsza będzie tutaj jednak zmiana stylu życia na zdrowszy. Jeżeli palisz papierosy i pijesz alkohol, przez większość doby siedzisz przy biurku, w samochodzie albo autobusie, a do tego często jesz słodycze i żywność typu fast food, żadna terapia nie pomoże. Objawy zawsze będą wracać, z tak samo dużym nasileniem. Dlatego w pierwszej kolejności zadbaj o swoje ciało oraz to, co masz na talerzu – być może to wystarczy, aby zmniejszyć dokuczliwość PMS.

Bibliografia:

1. Gudipally P. R., Sharma G. K., Premenstrual Syndrome, StatPearls 2023.
2. Hashim M. S., Obaideen A. A., Jahrami H. A., Radwan H., Hamad H. J., Owaid A. A., Alardah L. G., Qiblawi S., Al.-Yateem N., Faris E., Premenstrual Syndrome Is Associated with Dietary and Lifestyle Behaviors among University Students: A Cross-Sectional Study from Sharjah, UAE, Nutrients 2019, 11(8): 1939.
3. https://www.womenshealth.gov/menstrual-cycle/premenstrual-syndrome [dostęp 29.01.2024].
4. Nworie K. M., Premenstrual syndrome: etiology, diagnosis and treatment. A mini literaturę review, Journal of Obstetrics and Ginecological Investigations 2018, 1, e41-e46.