Poród przedwczesny – przyczyny, objawy, zapobieganie

O porodzie przedwczesnym jest mowa, gdy dziecko przychodzi na świat po 22. i przed upływem 37. tygodnia ciąży. Im wcześniej urodzone dziecko, tym większe zagrożenie dla jego życia. Skrajne wcześniaki muszą przez kilka dni, a niekiedy i tygodni, być pod stałą intensywną opieką medyczną. Dzięki temu mają większe szanse na późniejszy prawidłowy rozwój.

Czy poród przedwczesny to rzadkość?

Poród przedwczesny jest jednym z powikłań ciążowych. Dotyczy urodzeń między 22. a 37. tygodniem ciąży. Bez względu więc na to, czy maluch przyjdzie na świat w 33. tygodniu ciąży, czy w 29. tygodniu ciąży – w każdej z tych sytuacji będzie mowa o wcześniactwie.

W Polsce odsetek porodów przed terminem oscyluje wokół 6 proc. Widać wyraźnie tendencję wzrostową, co ma między innymi związek z coraz późniejszym macierzyństwem oraz stosowaniem metod wspomagających zajście w ciążę (in vitro), zwiększających prawdopodobieństwo ciąży mnogiej.

Poród przedwczesny – przyczyny

Wśród czynników, które mają wpływ na zwiększone prawdopodobieństwa porodu przedwczesnego, znajdują się zarówno te medyczne, jak i społeczne.

Medyczne przyczyny porodu przed terminem

Jeśli kobieta wcześniej urodziła już dziecko przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży albo doświadczyła poronienia – wówczas większe jest ryzyko urodzenia przedwcześnie.

Badania potwierdzają również, że kobiety zmagające się w ciąży z niedokrwistością z niedoboru żelaza częściej rodzą dzieci przed wyznaczonym terminem. Podobnie jest z niską masą ciała kobiet. BMI poniżej normy zwiększa ryzyko porodu przedwczesnego. Ma to najprawdopodobniej związek niedostateczną podażą mikroelementów (w tym przede wszystkim cynku i żelaza), co wpływa na wielkość i masę łożyska.

Przyczyną porodu przedwczesnego może być też:

• PROM, czyli przedwczesne odpłynięcie wód płodowych (najczęściej jest to skutek trwających infekcji czy zaburzeń immunologicznych i hormonalnych);
• nadciśnienie;
• krwawienia i krwotoki;
• wady budowy macicy;
• zahamowanie wzrostu płodu;
• niewydolność cieśniowo-szyjkowa.

Niemedyczne przyczyny porodu przed terminem

Wśród czynników społecznych mających wpływ na zwiększone ryzyko porodu przed terminem  należy wymienić:

• wiek (poniżej 18 roku życia i powyżej 36 lat);
• wielorodność;
• palenie tytoniu.

Często wymienianym czynnikiem jest również niski status socjalno-demograficzny. Ma to związek ze sposobem odżywiania kobiet żyjących w ubóstwie. Ryzyko porodu przed 37. tygodniem ciąży jest mniejsze przy diecie bogatej w białko pochodzące z różnych źródeł, owoce stanowiące cenne źródło witamin oraz zboża dostarczające błonnika. Analogicznie – duża ilość tłuszczu, cukru i żywności przetworzonej w spożywanych posiłkach podwyższa ryzyko porodu przedwczesnego.

Przedwczesny poród – objawy

Jednym z najwyraźniejszych wskaźników zwiększonego ryzyka porodu przedwczesnego jest długość szyjki macicy. Jeśli ta ma więcej niż 25 mm, wówczas ryzyko wcześniactwa oscyluje wokół 1 proc. Jeśli skróci się poniżej 25 mm pomiędzy 22 a 24 tygodniem ciąży, prowadzący ciążę lekarz ginekolog podejmuje środki mające na celu podtrzymanie ciąży. Ryzyko przedwczesnego porodu wzrasta bowiem wówczas aż sześciokrotnie. Nie jest natomiast niczym niepokojącym, gdy długość szyjki zaczyna się skracać około 32. tygodnia. Jest to całkowicie naturalne i służy przygotowaniu organizmu do przyjścia dziecka na świat.

Objawy przedwczesnego porodu, które powinny skłonić cię jako ciężarną do kontaktu z lekarzem, jest zwiększenie częstotliwości skurczów macicy, wzrost napięcia miednicy wraz z bólami kręgosłupa oraz zwiększona ilość wydzieliny z pochwy.

Jak zapobiec porodowi przedwczesnemu?

W celu oceny ryzyka porodu przedwczesnego lekarz ginekolog prowadzący ciążę ocenia regularnie:

• czynności skurczowe macicy;
• stan szyjki macicy (jej długość i rozwarcie);
• mikrobiologiczną florę pochwy.

W przypadku ciężarnej, u której lekarz stwierdzi podwyższone ryzyko przedwczesnego zakończenia ciąży, konieczna jest ocena stanu zarówno samej kobiety, jak i płodu. Lekarz pobiera również wydzielinę pochwową, aby ta została przeanalizowana pod kątem obecności fibronektyny. Wynik pozytywny świadczy bowiem o oddzielaniu się kosmówki. Obecność tego markera jest naturalna wyłącznie do ok. 24. tygodnia ciąży i po zakończeniu 36.

Jeśli dodatkowo lekarz stwierdzi rozwarcie szyjki powyżej 3 cm i jej skrócenie powyżej 80 proc., może wdrożyć leczenie tokolityczne, czyli hamujące czynności skurczowe macicy oraz glikokortykosteroidy (przyspieszające rozwój płuc dziecka) wraz z antybiotykami, jeśli wymaga tego stan zdrowia ciężarnej.

Aby zapobiec przedwczesnemu zakończeniu ciąży, lekarz może założyć szew okrągły na szyjkę macicy. Jak wygląda założenie szwu na szyjkę macicy? Zakłada się go między 16. a 26. tygodniem ciąży w znieczuleniu ogólnym. Dzięki zabiegowi nie tylko zmniejsza się ryzyko urodzenia skrajnego wcześniaka – na granicy przeżywalności – ale przede wszystkim zwiększa szanse donoszenia ciąży do końca 37. tygodnia.

Alternatywnym rozwiązaniem dla szwu jest pessar w ciąży (choć można też stosować obie metody jednocześnie). Pessar kołnierzowy ma postać krążka, który lekarz zakłada na szyjkę ciężarnej, gdy stwierdzi ryzyko przedwczesnego zakończenia ciąży. Zwykle zdejmuje go w 36. tygodniu. Sam krążek, jeśli zostanie prawidłowo założony, nie powoduje bólu. Niemniej podczas zakładania możliwe jest odczuwanie dyskomfortu.

Jeśli znajdujesz się w grupie ryzyka – nie zapomnij o ważnej roli odpoczynku. Dbaj też o prawidłowe nawodnienie i dobrze zbilansowaną dietę. Unikaj stresu – nerwy mogą przyczynić się do zbyt szybkiego pojawienia się malucha na świecie.

W przypadku dużego zagrożenia porodem przedwczesnym – lekarz może skierować cię na oddział patologii ciąży. Tam otrzymasz najlepszą możliwą pomoc, dzięki której mniejsze będzie ryzyko zdrowotnych powikłań poporodowych dla ciebie i twojego dziecka.

Źródła:

1. H. Murkoff, W oczekiwaniu na dziecko, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2018.
2. E. Czerwińska, Czynniki wpływające na poród przedwczesny, „Ginekologia i Perinatologia Praktyczna” 2018, t. 3, nr 2, s. 52–57.
3. E. Poniedziałek-Czajkowska, R. Mierzyński i in., Poród przedwczesny – aktualne sposoby postępowania, „Gynecology and Obstetrics medical project” 2013, nr 4, s. 22–31.
4. K. Czajkowski, Niewydolność szyjki macicy, https://podyplomie.pl/ginekologia/31236,niewydolnosc-szyjki-macicy (dostęp: 21.03.2022).