Postmenopauza – kiedy wiemy, że klimakterium naprawdę się skończyło?

Postmenopauza to naturalny etap życia dojrzałej, zdrowej kobiety. Następuje on po menopauzie i trwa do końca życia. By jednak można było uznać, że jajniki faktycznie zakończyły pracę, od ostatniej miesiączki musi minąć rok, bez żadnego krwawienia lub plamienia. Czy to koniec uciążliwych objawów? Czy w postmenopauzie można jeszcze zajść w ciążę?

Co to jest postmenopauza?

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) menopauza to „stan biologiczny organizmu, w którym dochodzi do nieodwracalnego zatrzymania cyklicznych krwawień miesiączkowych na skutek niewydolności, a następnie całkowitej utraty pęcherzyków jajnikowych. Menopauzę rozpoznaje się, jeżeli w okresie 12. miesięcy nie występuje krwawienie miesiączkowe, którego brak nie jest spowodowany inną patologią narządową lub ogólnoustrojową”.

Moment ten poprzedza premenopauza, która może trwać przez kilka lat. W tym czasie występują zaburzenia miesiączkowania i nasilające się zmiany fizyczne, będące skutkiem wahań hormonalnych. Potem zaczyna się postmenopauza, czyli ostatni z etapów procesu utraty płodności przez kobietę. Jak wspominano, następuje po menopauzie, czyli ostatniej miesiączce i trwa do końca życia. Przebieg tego procesu będzie inny u każdej kobiety.

Postmenopauza a ciąża – czy to może się zdarzyć?

Teoretycznie postmenopauza następuje po 12-miesięcznym czasie od wystąpienia ostatniej miesiączki, kiedy czynności hormonalne jajników powinny już być wygaszone. To oznacza, że ciąża w postmenopauzie nie jest możliwa. By naprawdę być pewną, że tak jest, warto skonsultować się z lekarzem ginekologiem i wykonać zalecone badania. Niekiedy zaburzenia, czy też zatrzymanie miesiączkowania może mieć inne podłoże.

Warto też pamiętać, że postmenopauza to stan, w którym nie powinny występować żadne krwawienia z dróg rodnych. Nawet niewielkie plamienia w tym okresie są wskazaniem do pilnej konsultacji lekarskiej, ponieważ mogą być objawem poważnych dolegliwości, ze zmianami nowotworowymi włącznie.

Postmenopauza – wyniki FSH i inne badania

W okresie klimakterium wiele kobiet doświadcza nieprzyjemnych objawów, za które odpowiadają zmiany hormonalne. To przede wszystkim:

• wzrost stężenia hormonu folikulotropowego (FSH) i hormonu luteinizującego (LH),
• spadek poziomu hormonów wydzielanych przez jajniki – estrogenu i progesteronu.

Hormony te nie tylko wpływają na rozwój komórek jajowych, ale także na prawidłowe funkcjonowanie organizmu – pracę serca, kondycję skóry, metabolizm czy wchłanianie składników odżywczych. Dla postmenopauzy charakterystyczne są następujące wyniki:

• wysokie stężenie hormonów FSH (20-150 mIU/ml),
• wysoki poziom LH (10-40 mIU/ml),
• niski poziom estradiolu (<100 pmol/l),
• niskie stężenie progesteronu (<0,5-3,0 nmol/l).

Oprócz oznaczenia poziomu hormonów, w diagnozie postmenopauzy pomocne może być także USG dróg rodnych, które pozwoli ocenić szerokość endometrium (powinno mieć mniej niż 4 mm), a także obecność pęcherzyków Graffa w jajnikach. Ważną wskazówką jest także samoobserwacja – z czasem objawy okołomenopauzalne przestają być tak dotkliwe, jak na początku, organizm przyzwyczaja się do zmienionych uwarunkowań hormonalnych i powoli wraca do równowagi.

Jakie są objawy postmenopauzy?

W początkowej fazie postmenopauzy (niektóre źródła wskazują, że trwa ona średnio ok. pięciu lat po zatrzymaniu miesiączkowania) występują jeszcze wszystkie objawy, jakie towarzyszyły Ci na wcześniejszych etapach klimakterium, czyli uderzenia gorąca, zaburzenia nastroju, nadmierna potliwość czy zaburzenia pracy serca. Wraz z ustaniem miesiączkowania część z nich zaczyna występować z nieco mniejszym nasileniem, natomiast dłużej utrzymują się symptomy czy patologie takie jak:

• suchość i dystrofia błony śluzowej pochwy,
• ból w trakcie seksu i zmniejszenie libido,
• wypadanie macicy,
• bóle mięśni i stawów,
• nietrzymanie moczu, częste zakażenia układu płciowo-moczowego;
• utrata jędrności skóry, jej ścieńczenie i powstawanie zmarszczek;
• zmniejszenie gęstości kości i wzrost zagrożenia osteoporozą,
• przybieranie na wadze, pogorszenie tempa metabolizmu;
• zaburzenia snu, zmęczenie i spadek aktywności życiowej,
• większe zagrożenie występowania chorób o charakterze przewlekłym (schorzeń serca, krążenia czy chorób metabolicznych takich jak miażdżyca, kamica żółciowa, cukrzyca typu 2.).

Ile trwa postmenopauza?

Uważa się, że postmenopauza jest stanem, który towarzyszy kobiecie do końca jej życia. Nie znaczy to jednak, że wskazane wyżej objawy będą dokuczać przez cały czas! Po pewnym czasie organizm zaakceptuje spadek hormonów płciowych i nie będą już one miały tak dużego wpływu na funkcjonowanie organizmu. Dokuczliwe symptomy postmenopauzy będą ustępować miejsca dolegliwościom związanym z wiekiem średnim i starszym.

Jak łagodzić objawy postmenopauzy?

Okres postmenopauzy, podobnie jak wcześniejsze etapy klimakterium, wymaga wielu starań i zabiegów, by zachować sprawność fizyczną i psychiczną. Powinno się regularnie kontrolować stan zdrowia, wykonywać badania profilaktyczne, regularnie ćwiczyć, poprawić jakość diety i trybu życia.

U części kobiet sprawdzi się też farmakologia. Leki na postmenopauzę to te, które łagodzą dotkliwe objawy, czyli m.in. środki na suchość pochwy czy lubrykanty zapobiegające otarciom i bólowi podczas współżycia. W wielu przypadkach dobrym rozwiązaniem jest hormonalna terapia zastępcza (HTZ), która u kobiet w starszym wieku może pomóc w łagodzeniu objawów. Na koniec zapamiętaj, że postmenopauza nie jest stanem chorobowym, ale naturalnym etapem.

KIOM, czyli Krótka Instrukcja. O Menopauzie

KIOM, czyli Krótka Instrukcja. O Menopauzie, powstała, żeby wspierać wszystkie kobiety, które przechodzą menopauzę, i te, które czują, że aktualnie doświadczane przez nie objawy mogą być z nią związane. Powstała także z myślą o osobach, które po prostu chcą się lepiej przygotować do tego etapu: czy dla siebie samych, czy po to, by wiedzieć, jak wspierać bliskie sobie kobiety.

Instrukcja jest po to, aby życzliwie, z troską i w sposób rzeczowy przedstawić Ci zagadnienia związane z menopauzą. Myślimy o niej jak o przyjaciółce, która już przeszła drogę, którą masz przed sobą. Dzieli się z Tobą wiedzą, doświadczeniem, podpowiada możliwości działania tak, żebyś mogła nawigować przez ten etap jak najlepiej dla siebie.

Instrukcję stworzyłyśmy wspólnie z ekspertkami wielu dziedzin, które w sposób jasny, ciekawy i merytoryczny wyjaśniły wiele aspektów menopauzy, a także wspólnie z kobietami, które podzieliły się doświadczeniem tego okresu.

Krótka Instrukcja. O Menopauzie jest darmowa. Możesz przeczytać ją na stronie krotkainstrukcja.pl lub pobrać w formie PDF-a.

Bibliografia:

1. Jarecka K., Zmiany hormonalne u kobiet w wieku średnim a ich funkcjonowanie psychospołeczne, Psychologiczne Zeszyty Naukowe 2016, półrocznik Instytutu Psychologii Uniwersytetu Zielonogórskiego nr 2.
2. Skrzypulec-Plinta V., Antosik-Wójcińska A., Postępowanie z pacjentką w wieku menopauzalnym w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, Neuropsychiatria. Przegląd Kliniczny 2021, vol. 13, nr 3-4.
3. Sowińska-Przepiera E., Syrenicz A., Menopauza i okołomenopauzalny okres przejściowy (w:)  A. Syrenicz (red.), Endokrynologia w codziennej praktyce lekarskiej, Wydawnictwo Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, 2016.