Powięź – budowa, funkcje, choroby. Zapalenie powięzi

Powięź jest łącznotkankową strukturą pokrywającą narządy, mięśnie, kości i nerwy. Odpowiada jednocześnie za łączenie elementów ciała i separowanie ich od siebie (np. powięź mięśniowa otacza mięśnie spełniające te same czynności i oddziela te o przeciwstawnych funkcjach). Procesy chorobowe w obrębie tej powłoki, takie jak zapalenie powięzi, mogą mieć wpływ na funkcjonowanie całego organizmu.

Co to jest powięź?

Powięź jest znajdującą się z całym ciele człowieka powłoką zbudowaną z tkanki łącznej. Tworzy nieprzerwaną strukturę przenikającą i otaczającą narządy, mięśnie, kości i nerwy.

Budowa powięzi

Wyróżniamy trzy główne rodzaje powięzi, które różnią się położeniem, budową i funkcjami: powięź powierzchowną, głęboką i trzewną.

Powięź powierzchowna leży bezpośrednio poniżej warstwy tkanki tłuszczowej. Zbudowana jest z włókien luźnej tkanki łącznej. Cechuje się dużą elastycznością. Odpowiada m.in. za oddzielanie mięśni od skóry i ułatwienie ich ruchów.

Powięź głęboka otacza mięśnie, kości, naczynia i nerwy. Jej warstwy mogą tworzyć oddzielne kieszonki otaczające np. pojedyncze mięśnie (pochewki mięśniowe) lub ich grupy spełniającej te same czynności.

Powięź trzewna otacza organy, takie jak płuca, serce, narządy jamy brzusznej. Składa się m.in. z więzadeł, które umożliwiają przytwierdzenie narządów do ścian jam ciała, a jednocześnie pozwalają na wykonywanie ich fizjologicznych ruchów.

Wszystkie rodzaje powięzi są utworzone z włókien zbudowanych przede wszystkim z kolagenu i elastyny. Przestrzenie między nimi wypełnia istota podstawowa – bezkształtna, galaretowata substancja będąca środowiskiem wymiany substancji.

Zakres struktur, z których składa się powięź jest bardzo szeroki. Tworzą ją m.in.:

• rozcięgna,
• więzadła,
• ścięgna,
• troczki,
• torebki stawowe,
• części narządów,
• błony naczyń krwionośnych,
• błony naczyń limfatycznych.

Brak jednorodności jest istotną cechą tkanki łącznej powięzi. W różnych partiach ciała ma ona różną budowę i właściwości, co pozwala na całkowitą adaptację do funkcji pełnionych w danym miejscu. Powięź jest też strukturą zmienną – jej części podlegają ciągłym modyfikacjom, dzięki którym przystosowuje się do zmieniających się warunków wewnętrznych i zewnętrznych.

Funkcje powięzi

Powięź bywa nazywana „scalającą pajęczyną”. Pokrywa elementy wszystkich części ciała i przez to wpływa na budowę całego organizmu.

Do głównych funkcji powięzi można zaliczyć:

• tworzenie powłoki otaczającej, nadającej kształt i zapewniającej prawidłowe położenie struktur ciała,
• łączenie lub oddzielanie od siebie różnych elementów ciała,
• udział w przenoszeniu pomiędzy mięśniami obciążeń powstających w wyniku ruchu,
• ochronę narządów,
• udział w termoregulacji.

Zapalenie powięzi – objawy

Choroby powięzi mogą prowadzić do powstawania zaburzeń w różnych partiach ciała. Jednym z procesów, który powoduje nieprawidłowości w budowie i funkcjach tej struktury jest zapalenie powięzi. Wyróżniamy kilka postaci schorzenia – różnią się one przebiegiem oraz lokalizacją zajętych tkanek.

Zapalenie powięzi podeszwowej

Zapalenie powięzi podeszwy objawia się przede wszystkim bólem pięty stopy. Najczęstszą przyczyną schorzenia jest przeciążenie – zapalenie powstaje np. u osób, które zaczęły uprawiać aktywność fizyczną na twardej powierzchni. Typową cechę dla tej choroby powięzi stanowi ustępowanie bólu w czasie ruchu i powrót dolegliwości po odpoczynku.

Martwicze zapalenie powięzi

Martwicze zapalenie powięzi jest schorzeniem wywołanym przez zakażenie bakteryjne. Proces chorobowy najczęściej rozpoczyna się w miejscu uszkodzenia skóry, a następnie rozwija się bardzo szybko wzdłuż powięzi tułowia oraz kończyn. W wielu przypadkach skutkuje wystąpieniem posocznicy i wstrząsu septycznego, który może zakończyć się zgonem pacjenta.

Do wczesnych objawów martwiczego zapalenia powięzi zalicza się:

• zaczerwienienie skóry, które szybko zwiększa swoją powierzchnię,
• ogrzanie skóry,
• ostry ból (może być odczuwany zarówno w miejscu zaczerwienienia, jak i w innych tkankach),
• gorączkę.

Eozynofilowe zapalenie powięzi

Eozynofilowe zapalenie powięzi jest rzadkim schorzeniem tkanki łącznej. W przebiegu choroby dochodzi do zwłóknienia skóry i tkanek podskórnych, w tym powięzi. Zmiany mogą obejmować kończyny górne i dolne, tułów, szyję, rzadziej twarz. Towarzyszy im ból i obrzęk, często także objawy uogólnione (osłabienie, utrata masy ciała, gorączka). Cechą charakterystyczną, pomocną w diagnostyce tego typu zapalenia powięzi, jest eozynofilia.

Jak zadbać o powięź?

Jednym z podstawowych sposobów na utrzymanie powięzi w dobrym stanie jest regularna aktywność fizyczna o umiarkowanej intensywności – siedzący tryb życia to częsta przyczyna zaburzeń w jej budowie. Jak wzmocnić powięź? Zaleca się wykonywanie ćwiczeń angażujących mięśnie wszystkich partii ciała oraz unikanie długotrwałego pozostawania w jednej pozycji.

Ćwiczenia rozciągające mięśnie z założenia pozwalają również na rozluźnianie powięzi. Ich korzystny wpływ na tę strukturę wynika m.in. z zapobiegania przykurczom. Przy wykonywaniu ćwiczeń rozciągających powięź warto dłużej utrzymywać pojedyncze pozycje, nie przekraczając intensywności, która pozwala na rozluźnienie ciała.

Przy rozciąganiu, nie należy ograniczać się jedynie do ćwiczeń okolic, z którymi mamy problemy. Powięź łączy bowiem oddalone od siebie struktury. Dla przykładu: napięcie w mięśniu o nazwie naprężacz (napinacz) powięzi szerokiej, położonym w okolicy stawu biodrowego, może powodować dolegliwości bólowe w kolanie. Powięzi mogą także łączyć poszczególne odcinki kręgosłupa, dlatego problemy z powięzią kręgosłupa piersiowego skutkują w niektórych przypadkach bólem w odcinku lędźwiowo-krzyżowym.

Masaż powięzi jest jedną z metod terapii problemów z układem ruchu. Pozwala na zmniejszenie napięcia w tkankach. Często okazuje się skuteczny w redukcji bólu wywołanego zaburzeniami w układzie powięziowo-mięśniowym. Samodzielny masaż powięzi można wykonać z użyciem rollera.

Bibliografia:

1. Sokołowska-Pituchowa J. (red.) (2011) Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
2. Bordoni B., Mahabadi N., Varacallo M. (2020) Anatomy, Fascia, StatPearls.
3. Bordoni B. (2017) Emotions in Motion: Myofascial Interoception, Complementary Medicine Research, 24: 110-113.
4. National Health Service (2019) Plantar fasciitis.
5. Centers for Disease Control and Prevention (2019) Necrotizing Fasciitis: All You Need to Know.
6. Niklas K., Niklas A., Puszczewicz M. (2015) Eozynofilowe zapalenie powięzi, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 69: 488-495.