Pozycja Trendelenburga – istota ułożenia, zastosowanie w fizjoterapii i innych dziedzinach medycznych

Pozycja Trendelenburga polega na odpowiednio wysokim ułożeniu nóg względem poziomu głowy i klatki piersiowej. To metoda wykorzystywana w fizjoterapii i leczeniu chorób wewnętrznych, np. w rehabilitacji oddechowej w celu ewakuacji wydzieliny zalegającej w oskrzelach.

Pozycja Trendelenburga może być stosowana zarówno względem dzieci, jak i dorosłych w przebiegu wielu chorób, wyłącznie w określonych przypadkach. Przykładowo pozycja Trendelenburga w ciąży stosowana jest do przeprowadzenia badań ginekologicznych, z kolei w kardiologii do niedawna była określana ułożeniem centralizującym krążenie. Istnieje wiele przeciwwskazań do tego typu ułożenia.

Na czym polega pozycja Trendelenburga?

Pozycja Trendelenburga to pozycja ułożeniowa, w której pacjent leży na plecach z głową i górną częścią klatki piersiowej oraz tułowia poniżej poziomu kończyn dolnych. Do przyjęcia pozycji Trendelenburga niezbędne jest łóżko medyczne z funkcją regulacji kąta nachylenia jego całej płaszczyzny do co najmniej 10 stopni oraz możliwością ewentualnego dostosowania ułożenia segmentu kończyn dolnych w zakresie do 30 stopni. W przypadku braku dostępu do specjalistycznego łóżka wykorzystuje się sztywną podkładkę o wysokości 20–30 cm, którą podkłada się pod tylne nogi zwykłego łóżka. Zastosowanie mają również akcesoria rehabilitacyjne, takie jak wałki czy kliny, podkładane do odpowiedniego poziomu pod biodra i kończyny dolne chorego tak, aby zapewnić minimum 10 stopni nachylenia głowy i tułowia. Pozycja Trendelenburga ma szerokie zastosowanie m.in. w fizjoterapii jako jedno z narzędzi w rehabilitacji pulmonologicznej dzieci i dorosłych. Ponadto ułożenie praktykuje się w ginekologii, chirurgii czy stomatologii. Łóżko do pozycji Trendelenburga zaopatruje sale nie tylko szpitali i klinik leczniczych, ale również hospicjów i domów opieki.

Pozycja Trendelenburga w fizjoterapii

Pozycja Trendelenburga, tzw. równia pochyła, przyczynia się do wspierania wielu fizjologicznych reakcji organizmu oraz oddziałuje na niego fizycznie, m.in.:

• pobudza krążenie tętnicze;
• odbarcza płuca, zmniejsza ucisk narządów wewnętrznych względem siebie, odciąża kręgosłup szyjny od ciężaru głowy;
• ewakuuje zalegającą wydzielinę w drzewie oskrzelowym.

W fizjoterapii pozycja Trendelenburga stosowana jest głównie w rehabilitacji oddechowej, zwłaszcza w drenażu ułożeniowym oskrzeli w przypadku choroby rozstrzeniowej oraz mukowiscydozy, rzadziej w przebiegu innych chorób związanych z zaleganiem śluzu, jak zapalenie płuc, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), niedodma. Pozycja Trendelenburga wywołuje efekt grawitacyjnego spływania wydzieliny z dolnych partii płuc.

Przebieg zabiegu z wykorzystaniem pozycji Trendelenburga

Pozycja Trendelenburga w przebiegu leczenia chorób płuc może być wykonywana kilka razy w ciągu dnia, w zależności od wskazań lekarskich i stanu pacjenta. W stabilnych rozstrzeniach i mukowiscydozie pozycja Trendelenburga zalecana jest 2 razy dziennie, z kolei w ostrych okresach infekcji częstość jej stosowania jest większa. Czas trwania sesji w pozycji Trendelenburga wynosi średnio 60 minut, a w szczególnych przypadkach może dojść do 120 minut. Krótsze zabiegi wykonuje się z większą dzienną częstotliwością. Efekt pozycji Trendelenburga może być wzmocniony poprzez oklepywanie i masaż wibracyjny klatki piersiowej.

Kiedy jeszcze stosuje się pozycję Trendelenburga?

Pozycja Trendelenburga stosowana jest m.in.:

• w chirurgii jako udogodnienie operacji trudno dostępnych miejsc jamy brzusznej bądź leczenia przepukliny brzusznej;
• w przebiegu specjalistycznych czynności stomatologicznych;
• w ratownictwie medycznym.

Pozycja Trendelenburga stosowana jest podczas wykonywania zdjęć rentgenowskich (RTG) przełyku. W ginekologii i położnictwie odciąża krocze, a także umożliwia łatwiejszy dostęp do narządów rodnych i dna miednicy. Pozycja Trendelenburga zapobiega odleżynom i przykurczom, stosowana jest w celu odbarczenia kręgosłupa, mięśni grzbietu i pośladków oraz w zaburzeniach ukrwienia tkanki mózgowej. Ponadto przyczynia się do pobudzenia ośrodków życiowych mózgowia. Jeszcze w XIX wieku pozycja Trendelenburga była wskazaniem w przypadku wstrząsu, jednak obecnie medycyna kategorycznie tego zabrania.

Przeciwwskazania do pozycji Trendelenburga

Pozycja Trendelenburga nie jest wskazana w świeżych stanach poudarowych mózgu, w chorobach wieńcowych, w refluksie żołądkowo-przełykowym i w ostrych schorzeniach krążeniowo-oddechowych, po zawałach serca, w czasie operacji zespolenia przełyku i operacji neurochirurgicznych. Może nasilać duszności i prowadzić do niedotlenienia. Tylko rygorystyczne przestrzeganie wskazań do zabiegu ułożeniowego minimalizuje powstawanie powikłań.