Objawy, leczenie i sposoby zapobiegania próchnicy

Próchnica uznawana jest za globalny problem zdrowotny. W Polsce ponad 90% dorosłych i nastolatków cierpi z jej powodu. U dzieci ten wskaźnik jest niewiele niższy – ponad 80% dzieci ma próchnicę. Jak powstaje próchnica i jak ją rozpoznać? Jak wygląda leczenie próchnicy? Czy możliwe jest wyleczenie próchnicy bez stomatologa? Jak zapobiegać powstawaniu próchnicy? 

Co to jest próchnica zębów? 

Próchnica zębów to choroba bakteryjna dotykająca twardych tkanek zęba takich jak szkliwo, zębina i cement korzeniowy. Do rozwoju próchnicy potrzebne jest wystąpienie jednocześnie czterech czynników: 

• obecność bakterii (głównie z grupy Streptococcus mutant, Streptococcus oralis, Streptococcus mitis); 
• pożywka dla bakterii w postaci cukrów dostarczanych wraz z pokarmem i napojami; 
• odpowiednia ilość czasu, który umożliwia bakteriom uszkodzenie zębów; 
• indywidualne predyspozycje – uzębienie niektórych osób jest bardziej podatne na próchnicę niż innych. 

Przyczyną próchnicy jest jednoczesne wystąpienie tych czynników. Bakterie odżywiają się cukrami, w wyniku czego wytwarzają kwasy. Te z kolei powodują odwapnienie szkliwa, co w konsekwencji prowadzi do powstania ubytków w zębie. Próchnica jest zaraźliwa – można nią się zarazić przez ślinę lub resztki pożywienia.  

Objawy próchnicy 

Początki próchnicy wyglądają bardzo niepozornie. Pierwszym objawem choroby są niewielkie białe matowe plamki na zębie, które świadczą o uszkodzeniu szkliwa. Ten etap próchnicy nazywa się próchnicą początkową i można go zatrzymać bez borowania. Po pewnym czasie plamka ciemnieje i staje się chropowata w dotyku. To znaczy, że w zębie powstał ubytek próchniczy. To ostatni dzwonek, by skorzystać z pomocy stomatologa. Na tym etapie próchnica zaczyna boleć.  

Z czasem ubytek staje się coraz większy, zębina jest coraz bardziej zainfekowana, czemu towarzyszą coraz silniejsze dolegliwości bólowe. Pojawia się stan zapalny, który przenika w głąb zęba i jest bardzo bolesny. Wtedy mowa o próchnicy zaawansowanej, która wymaga już leczenia kanałowego. Nieleczony stan zapalny w jamie ustnej może wywołać dolegliwości ogólnoustrojowe jak bóle głowy i zatok, rozwój cukrzycy, miażdżycy, chorób układu krwionośnego. Jednocześnie ząb staje się tak zniszczony, że należy go usunąć. 

Próchnica u dziecka  

Próchnica u dziecka może pojawić się bardzo wcześnie, w krótkim czasie od wyrżnięcia pierwszych zębów. Wśród niemowląt często występuje próchnica butelkowa, na którą najbardziej narażone są dzieci zasypiające podczas karmienia. Początki próchnicy u dziecka przypominają te u dorosłych – są to białe plamy na ząbkach. W kolejnym pojawiają się ciemne plamy przy linii dziąseł. Próchnicę zębów mlecznych leczy się tak samo, jak próchnicę zębów stałych. Usunięcie zęba z próchnicą, nawet mleczaka, jest ostatecznością, po którą sięga się w przypadku próchnicy zaawansowanej.  

Najmłodsze, kilkumiesięczne dzieci mogą zarazić się próchnicą od swoich opiekunów. Aby tego uniknąć, nie należy oblizywać smoczka przed włożeniem go do ust dziecka ani karmić go oblizanymi przez siebie sztućcami. 

Jak leczyć próchnicę? 

Z pierwszymi niepokojącymi objawami i podejrzeniem próchnicy należy udać się do stomatologa. W przypadku próchnicy nie warto eksperymentować z domowymi sposobami – nie da się wyleczyć próchnicy bez dentysty. Stomatolog najlepiej rozpozna stopień zaawansowania choroby. 

W początkowych stadiach próchnicy praktykuje się mechaniczne usunięcie chorej tkanki zęba (potoczne zwane borowaniem) i założenie wypełnienia, czyli plomby. W przypadku, kiedy próchnica zainfekowała już miazgę zęba, konieczne do pozbycia się próchnicy będzie leczenie kanałowe. Nowe technologie pozwalają już leczyć próchnicę początkową bez borowania. Jedną z metod jest infiltracja próchnicy z wykorzystaniem płynnej żywicy, która wypełnia pory zmiany próchnicowej. Tego rodzaju leczenie trwa jedynie 15 minut i jest całkowicie bezbolesne. Na wczesnym etapie próchnicy można zatrzymać chorobę także przez stosowanie lakieru fluorkowego. Pamiętaj, że we wczesnym wykryciu próchnicy najbardziej pomocne są regularne, coroczne wizyty kontrolne, które pozwalają na zbadanie stanu uzębienia.  

Ile kosztuje leczenie próchnicy? 

Ceny za leczenie próchnicy w prywatnym gabinecie zaczynają się od 150 zł. Z podobnymi kwotami trzeba liczyć się przy stosowaniu innowacyjnych metod leczenia. Leczenie próchnicy jest także wykonywanie nieodpłatnie na NFZ. W tym przypadku lepszej jakości wypełnienia (kompozytowe chemoutwardzalne) przysługują jedynie 12 zębom (od trójki do trójki). Próchnica dalszych zębów leczona jest z wykorzystaniem amalgamatu. 

Jak zapobiec próchnicy? 

Stomatolodzy podkreślają rolę profilaktyki w zapobieganiu próchnicy. Odpowiednia higiena jamy ustnej i zdrowe nawyki pozwalają ograniczyć liczbę nowych ubytków. Do najważniejszych środków zapobiegających rozwojowi próchnicy należą: 

• regularne wizyty kontrolne u stomatologa już w pierwszych latach życia; 
• dbanie o higienę jamy ustnej już od pierwszych dni życia, także u niemowląt – w ich przypadku należy oczyszczać ząbki specjalną silikonową szczoteczką zakładaną na palec; 

• mycie zębów szczoteczką i pastą co najmniej 2 razy dziennie, najlepiej pastą z fluorem; 
• uzupełnienie higieny jamy ustnej o stosowanie płynów do płukania jamy ustnej, nici dentystycznej i irygatora; 
• ograniczenie spożycia cukru zarówno w żywności, jak i napojach. Szczególnie próchnicogenne są słodycze oklejające zęby taki jak cukierki krówki, nadzienia karmelowe i słodkie, kolorowe napoje. 

Bibliografia:  

1. Grzechocińska, J. Rzeczpospolita bezzębna, https://www.medexpress.pl/premium/rzeczpospolita-bezzebna-86394/, [dostęp: 18.05.2023]. 
2. Wójcicka, A., Zalewska, M., Czerech, E., Jabłoński, R., Grabowska, S., & Maciorkowska, E. (2012). Próchnica wieku rozwojowego chorobą cywilizacyjną. Przegląd Epidemiologiczny, 66, 705-711, https://www.researchgate.net/profile/Robert-Jablonski/publication/236040701_Dental_caries_of_the_developmental_age_as_a_civilization_disease/links/59bfbb5c458515e9cfd52697/Dental-caries-of-the-developmental-age-as-a-civilization-disease.pdf, [dostęp: 18.05.2023].