Próchnica zębów u dzieci – jakie są jej przyczyny? Leczenie i profilaktyka próchnicy

Próchnica zębów u dzieci staje się coraz częstszym problemem. Szacuje się, że dotyka ona 6 na 10 dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Zdarza się także u niemowląt. Poza wdrożeniem szybkiego leczenia, niezmiernie ważna jest profilaktyka i uświadamianie rodziców o wadze problemu.

Próchnica u dzieci to poważny problem zdrowotny, który jest często bagatelizowany przez rodziców. Uważają oni, że zęby mleczne nie wymagają leczenia, ponieważ wypadną i zostaną  zastąpione przez zęby stałe. Niestety, skutki nieleczonych schorzeń jamy ustnej w dzieciństwie, mogą być odczuwane nawet w dorosłym życiu. Zapobieganie próchnicy obejmuje odpowiednią dietę, prawidłową higienę i regularne wizyty u stomatologa.

Jak wygląda próchnica u dzieci?

Próchnica zębów u dzieci to choroba zakaźna, polegająca na demineralizacji szkliwa, która prowadzi do powstania ubytku próchnicowego. Zdecydowanie częściej dotyczy uzębienia szczęki niż żuchwy. Może rozwinąć się u bardzo małych dzieci, zaraz po pojawieniu się pierwszych zębów mlecznych. Według badań przeprowadzonych przez Akademię Zdrowego Uśmiechu próchnicę ma ponad 60% dzieci w Polsce. U większości obejmuje ona 5 zębów naraz. Początki próchnicy u dzieci są często niezauważane bądź bagatelizowane. Pierwszym objawem choroby jest lepki, biało-żółty nalot, ściśle przylegający do zębów (tzw. płytka nazębna). Następnie pojawiają się matowe, szorstkie białe plamy lub smugi, wyraźnie odróżniające się od zdrowego szkliwa. Na tym etapie proces chorobowy jest całkowicie odwracalny. Jeżeli nie zostanie wdrożona odpowiednia higiena i leczenie stomatologiczne, próchnica rozwija się dalej. Na przednich zębach, tuż przy linii dziąseł, tworzą się ciemne (czarne lub brązowe) ubytki, które w szybkim tempie rozprzestrzeniają się na sąsiednie zęby. Bardzo często towarzyszy im stan zapalny, który jest przyczyną bólu, zwłaszcza podczas przeżuwania pokarmów.

Przyczyny próchnicy zębów u dzieci

Przyczyna próchnicy u dzieci jest złożona, aby doszło do rozwinięcia się choroby, konieczne jest zaistnienie czterech wzajemnie oddziałujących na siebie czynników:

• bakterie z rodziny paciorkowców (Streptococcus mutans) – są to drobnoustroje wchodzące w skład fizjologicznej flory bakteryjnej jamy ustnej; w wyniku metabolizowania cukrów dostarczanych z pożywieniem, wytwarzają kwasy, które uszkadzają szkliwo,
• cukry – dostarczane wraz z pożywieniem lub napojami stają się pożywką dla drobnoustrojów,
• czas – częste lub ciągłe dostarczanie przekąsek lub słodkich napojów, zwłaszcza w nocy,
• podatność zębów na próchnicę – słabe uwapnienie tkanek zęba uwarunkowane genetycznie lub socjalnie.

Ważną przyczyną próchnicy u dzieci jest brak nawyków higienicznych lub nieodpowiednia pielęgnacja jamy ustnej, a także unikanie profilaktycznych wizyt stomatologicznych.

Próchnica u małych dzieci – próchnica butelkowa

Szczególnym rodzajem próchnicy u małych dzieci jest tzw. próchnica butelkowa. Są na nią narażone dzieci do 4. roku życia, karmione butelką lub pojone słodkimi napojami z kubka niekapka, zwłaszcza w nocy – z powodu zmniejszonego wydzielania śliny podczas snu cukry zawarte w płynie dłużej znajdują się w jamie ustnej, oblepiają przednie zęby i stają się pożywką dla bakterii. Poza tym wykazano, że duży wpływ na rozwój choroby ma oblizywanie przez rodzica smoczka lub łyżeczki przed podaniem dziecku, co sprzyja przenoszeniu się drobnoustrojów. Próchnica u rocznego dziecka (lub młodszego) jest o tyle niebezpieczna, że obejmuje nie tylko mleczaki, które już wyrosły, ale także te, które dopiero rozpoczynają proces wyrzynania się, a w poważniejszych przypadkach również zalążki zębów stałych.

Jak leczyć próchnicę u dzieci?

Leczenie próchnicy zębów u dzieci, jeśli rozpoczyna się we wczesnym stadium (obecność płytki nazębnej lub białych smug na zębach), polega na wykonywaniu fluoryzacji. Podczas zabiegu nakłada się na zęby specjalny preparat, który ma chronić szkliwo przed bakteriami, wspomóc proces jego odbudowy i poprawić kondycję uzębienia. Zalecane jest również stosowanie pasty do mycia zębów zawierającej fluor. Leczenie zaawansowanej próchnicy u dziecka, w której doszło do dużych ubytków, jest dobierane indywidualnie. Jedną z metod jest usunięcie chorych tkanek i zastąpienie ich plombą. Można zastosować także zabieg impregnacji zębów, czyli nasączanie zmienionych chorobowo mleczaków w roztworze azotanu srebra, który powstrzymuje rozwój choroby. W niektórych przypadkach konieczne jest usunięcie chorego zęba, co może być przyczyną późniejszej wady zgryzu.

Zapobieganie próchnicy u dzieci

Profilaktyka próchnicy u dzieci skutecznie powstrzymuje proces chorobowy i zapobiega pojawieniu się problemów z uzębieniem w dalszym życiu. Powinna rozpocząć się jeszcze przed pojawieniem się pierwszych zębów mlecznych. Należą do niej:

• regularne wizyty u stomatologa,
• mycie zębów minimum dwa razy dziennie i przepłukiwanie ich wodą po każdym posiłku (nawet u niemowląt),
• podawanie dziecku do picia niesłodzonej wody (zwłaszcza na noc),
• zrezygnowanie z oblizywania smoczka lub łyżeczki przed podaniem dziecku,
• spożywanie dużej ilości warzyw i owoców, które zawierają witaminy A, C i D.