Prohormony – co to jest, stosowanie, skutki uboczne

Choć prohormony występują naturalnie w przyrodzie i organizmie człowieka, to znane są przede wszystkim jako suplementy stosowane przez sportowców (zwłaszcza kulturystów). Zadaniem tych związków chemicznych jest zwiększenie masy mięśniowej i siły. Jeśli jednak są zażywane w sposób nieodpowiedni, mogą wywołać szereg negatywnych skutków ubocznych, choć nie tak dotkliwych, jak w przypadku przyjmowania sterydów.

Prohormony – co to jest

Prohormony to naturalnie występujące w organizmie związki, pod których wpływem powstają hormony. Do grupy tej zalicza się m.in. T4, gromadzony w pęcherzykach tarczycowych i przekształcane w T3. Prohormony występują także w naturze w postaci substancji anabolicznych. Zalicza się do nich witamina D, cynk, korzeń eurycoma longifolia Jack, nasiona buzdyganka naziemnego, kozieradka pospolita.

W świecie sportu (zwłaszcza kulturystyki) prohormonami nazywa się syntetyczne substancje (suplementy), będące pochodną hormonów, które występują naturalnie w organizmie człowieka. Dzięki temu, że przemieniają się w anaboliki po ich zastosowaniu mają zdolność do przyspieszania metabolizmu. To właśnie z tego powodu tak chętnie sięgają po nie sportowcy, poszukując alternatywy dla hormonów sterydowych. 

Prohormony wpisane są na listę suplementów, których sportowcy nie powinni przyjmować, ze względu na obecność w ich składzie substancji zabronionych lub zanieczyszczenie nimi (Lista D). Ponadto, Międzynarodowy Komitet Olimpijski zabrania stosowania prohormonów przez sportowców. Ich przyjmowanie może spowodować, że wynik testu antydopingowego będzie pozytywny, co tym samym dyskwalifikuje sportowca z dalszego udziału w zawodach.

Do najbardziej znanych prohormonów zaliczają się:

• dehydroepiandrosteron (DHEA),
• androstendion,
• 4-androstendiol,
• 5-androstendiol,
• 19-norandrostendion,
• 19-norandrostendiol.

Prohormony czy sterydy – podstawowe różnice

Sterydy anaboliczne zwiększają siłę oraz przyspieszają przyrost tkanki mięśniowej w bardzo szybkim tempie. Ponadto, sprzyjają redukcji tkanki tłuszczowej. Niestety wywierają również szereg negatywnych konsekwencji zdrowotnych.

W przypadku stosowania prohormonów na redukcję tkanki tłuszczowej i zwiększenie masy mięśniowej można spodziewać się znacznie mniej wyraźnych efektów. Dzieje się tak dlatego, że mają działanie uzupełniające dla hormonów występujących naturalnie w organizmie, a nie stymulujące ich produkcję. Negatywne skutki dla organizmu występują w tym wypadku znacznie rzadziej, jeśli stosuje się suplementy prawidłowo.

Prohormony – efekty stosowania

Prohormony działają uzupełniająco wobec hormonów, które naturalnie występują w organizmie. W efekcie tego wpływ hormonów jest dużo silniejszy niż bez stosowania suplementu. Ponadto, prohormony zwiększają przyswajalność wartości odżywczych przyjmowanych wraz z pokarmem. Ponieważ mają działanie anaboliczne hamują katabolizm, czyli rozpad cząstek złożonych.

Warto również dodać, że prohormony oddziałują na receptory androgenne, co nasila cechy charakterystyczne dla osób, w których organizmach odnotowuje się wyższe stężenie testosteronu, a więc przede wszystkim: większa masa mięśniowa, siła i wytrzymałość.

Prohormony – skutki uboczne

Stosowanie prohormonów na masę lub redukcję mimo zauważalnych efektów w postaci przyspieszonego metabolizmu oraz wiążącego się z tym szybszego spalania tkanki tłuszczowej i rozrostu mięśni może wywołać szereg niekorzystnych skutków ubocznych, co stanowi skutek oddziaływania na receptory androgenne oraz progesteronowe i estrogenne. 

Negatywne skutki uboczne zauważane są przede wszystkim przy niewłaściwym stosowaniu. Aby zmniejszyć ryzyko powikłań, niekorzystnych dla organizmu po każdych dwóch tygodniach nieprzerwanej terapii należy wprowadzić miesięczną przerwę. W przeciwnym można zauważyć u siebie:

• problemy skórne (w tym trądzik),
• nadprodukcja sebum,
• nadmierne wypadanie włosów,
• przerost gruczołów piersiowych u mężczyzn (ginekomastia),
• powiększenie prostaty i obniżenie libido u mężczyzn,
• kurczenie się jąder u mężczyzn,
• wahania nastrojów,
• napady agresji,
• uszkodzenie wątroby,
• wzrost poziomu estrogenów,
• spadek produkcji testosteronu,
• zmniejszenie poziomu cholesterolu HDL,
• zwiększone ryzyko chorób serca.

Warto również stosować preparaty osłonowe, które zabezpieczą wątrobę przed uszkodzeniem przez prohormony.

Prohormonów nie należy podawać osobom młodym (do 25. roku życia) i kobietom, ze względu na podwyższone ryzyko trwałego zaburzenia gospodarki hormonalnej. Podobnie rzecz się ma w przypadku osób z zaburzeniami pracy organów wewnętrznych (w  tym w szczególności wątroby).

Źródła:

1. A. Pokrywa, Lista substancji i metod zabronionych w sporcie oraz niebezpieczeństwo nieświadomego przyjmowania substancji zabronionych, [w] M. Rynkowski (red.), Antydoping w Polsce, Komisja Zwalczania dopingu w Polsce, Warszawa 2014, s.7–10.
2. A. Appleton, O. Vanbergen, Metabolizm i żywienie, tłum. J. Majka, Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.
3. U. Szcześniak, Przełom tarczycowy w postępowaniu ratownika medycznego, https://repozytorium.ka.edu.pl/bitstream/handle/11315/21177/Szczesniak_Przelom_tarczycowy_w_postepowaniu_ratownika_medycznego_2018.pdf?sequence=4&isAllowed=y, dostęp: 30.09.2021 r.
4. B. Kuźmierska, Witamina D – rola i znaczenie dla organizmu, https://www.woia.pl/dat/attach//1175_witamina-d-rola-i-znaczenie-dla-organizmu—beata-kazmierska.pdf, dostęp: 30.09.2021 r.
5. M. Stachowicz, Ocena wpływu jakości żywienia i suplementacji diety na regulację homeostazy hormonalnej badanych sportowców i osób aktywnych fizycznie, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 2018.