Prolaktyna – normy, wysoka prolaktyna, kiedy badać

Prolaktyna (LTH) to jeden z najważniejszych hormonów w organizmie człowieka – odpowiada za szereg funkcji, w tym za laktację u kobiet. Tak jak każdy inny czynnik w organizmie ma pewne normy, których przekroczenie informuje nas o nieprawidłowościach. Dowiedz się, co to za hormon, kiedy warto sprawdzić poziom prolaktyny i jak wyregulować jej poziom, gdy badanie wykaże nadmiar.

Prolaktyna – co to za hormon?

Prolaktyna zwana jest także hormonem luteotropowym, w skrócie LTH. Prolaktyna syntetyzowana jest w przysadce mózgowej, piersiach, macicy, prostacie, skórze oraz w komórkach odpornościowych i tkance tłuszczowej. Jej nazwa wzięła się od pierwotnej funkcji, za którą głównie odpowiadała, czyli laktację. Ma bardzo szeroki zakres działania i jest kluczowa w wielu zachodzących w organizmie procesach. Oddziałuje między innymi na układ rozrodczy, wpływa na nastrój, odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Ogólnie rzecz biorąc, obszar działania prolaktyny można podzielić na kilka głównych kategorii:

• reprodukcyjna,
• metaboliczna,
• regulacja płynów, czyli tzw. osmoregulacja,
• regulacja układu odpornościowego,
• regulacja funkcji behawioralnych.

Rola prolaktyny u kobiet

Na etapie dojrzewania prolaktyna wpływa na rozwój i wzrost piersi. Prawidłowe stężenie prolaktyny kobiet spodziewających się dziecka podtrzymuje pracę ciałka żółtego, które jest odpowiedzialne za produkcję progesteronu. Oprócz tego prolaktyna wpływa oczywiście na proces wytwarzania mleka w czasie laktacji.

Rola prolaktyny u mężczyzn

Choć jest hormonem utożsamianym z kobietami, odgrywa ważne role także w organizmach mężczyzn. Jeśli poziom prolaktyny jest zbyt niski, objawia się to m.in. zaburzeniami erekcji, spadkiem jakości nasienia, zmniejszeniem libido oraz rozwojem osteoporozy, czy ginekomastią (przerostem sutka). Czasami dochodzi do spadku masy mięśniowej, zmniejszenia jąder, a także problemów sercowo-naczyniowych.

Kiedy badać prolaktynę?

Jeśli istnieje podejrzenie, że problemy zdrowotne związane są ze spadkiem lub zwiększeniem prolaktyny w organizmie, konieczne jest badanie prolaktyny we krwi. Do głównych symptomów, które mówią, że coś może być nie tak z poziomem prolaktyny w organizmie można zaliczyć:

u kobiet:

• nieregularne miesiączki,
• problemy z zajściem w ciążę,
• bolesność i obrzmienie piersi, wrażliwość na dotyk,
• uczucie bólu podczas współżycia.

u mężczyzn:

• silne bóle głowy,
• zaburzenia widzenia,
• tycie,
• stany depresyjne,
• zmęczenie.

u obojga płci:

• wyciek mleczny z sutka,
• obniżenie popędu seksualnego.

Jak wygląda badanie prolaktyny?

Poziom prolaktyny oznaczany jest w próbce krwi pobranej na czczo. W którym dniu cyklu badać prolaktynę? Oznaczanie prolaktyny wykonywane jest w drugiej połowie cyklu miesięcznego, najczęściej około 21 dnia. Poza podstawowym badaniem, można wykonać badanie poziomu prolaktyny po podaniu metoklopramidu (prolaktyna po MCP, prolaktyna po obciążeniu). Test z metoklopramidem służy diagnozowaniu przyczyn hiperprolaktynemii, czyli zbyt wysokiego poziomu prolaktyny. Cena badania prolaktyny we krwi to około 20-25 zł.

Normy prolaktyny u mężczyzn i kobiet

Hormon prolaktyny u kobiet ma trzy normy — w zależności od tego, w jakiej części cyklu oraz wykonywane jest badanie oraz czy oznaczana jest prolaktyna w ciąży:

• w fazie folikularnej prawidłowy poziom prolaktyny u kobiet wynosi poniżej 23 µg/l,
• w fazie luteinowej norma prolaktyny w organizmie kobiety plasuje się na poziomie 40 µg/l i poniżej.
• w trzecim trymestrze ciąży prawidłowy wynik prolaktyny nie może przekroczyć 400 µg/l.

Prolaktyna u mężczyzn powinna wynosić poniżej 20 µg/l.

Hiperprolaktynemia – wysoki poziom prolaktyny we krwi

Hiperprolaktynemia występuje, gdy we krwi podwyższa się stężenie prolaktyny. Sytuacja ta może prowadzić do wielu dolegliwości i być spowodowana chociażby czynnikami farmakologicznymi. Jedną z najczęściej występujących przyczyn podwyższonego poziomu prolaktyny jest stosowanie leków, które wpływają na produkcję dopaminy, a w konsekwencji i prolaktyny.

Prolaktyna wysoka może wiązać się również z:

• ciążą,
• niedoczynnością tarczycy,
• łagodnymi guzami przysadki mózgowej.

Za wysoka prolaktyna może dawać objawy takie jak:

• tycie,
• zaburzenia miesiączkowania,
• obniżone libido,
• zaburzenia wzroku,
• ból głowy,
• objawy, które związane są z brakiem estrogenu i testosteronu u kobiet i mężczyzn.

Wysoka prolaktyna u mężczyzn może być konsekwencją działania długotrwałego stresu, urazu fizycznego czy guza przysadki mózgowej.

Jak obniżyć za wysoki poziom prolaktyny?

Często nadmiar prolaktyny reguluje się za pomocą preparatów farmakologicznych. Jak zbić prolaktynę? Jeśli problem ma podłoże ginekologiczne, leczy się dolegliwość go wywołującą. Leczenie za wysokiego poziomu prolaktyny polega na zdiagnozowaniu choroby powodującej hiperprolaktynemię i stawienie jej czoła. Jeśli dana choroba — przyczyna podwyższonego poziomu prolaktyny ustanie, zmniejszy się też poziom hormonu.

Hipoprolaktynemia – prolaktyna poniżej normy

Gdy hormon LTH występuje w organizmie na zbyt niskim poziomie, mówimy o hipoprolaktynemii. Niska prolaktyna również będzie niosła ze sobą pewne konsekwencje, choć nie będą one tak dotkliwe, jak zwiększony poziom hormonu.

Przeważnie niski poziom prolaktyny u kobiet powoduje brak laktacji po porodzie i obniżoną odporność na niektóre zakażenia.

Bibliografia:

1. Saleem M. i in., Prolactin biology and laboratory measurement: an update on physiology and current analytical issues; Clin Biochem Rev, 2018, Feb, 39(1)
2. Choroby wewnętrzne. Kompedium Medycyny Praktycznej pod red. A. Szczeklika i P. Gajewskiego; Medycyna Praktyczna 2010