Endometrium w fazie proliferacji – co to oznacza? Jest niebezpieczne?

Endometrium, zwane inaczej podścieliskiem, to błona śluzowa wyściełająca macicę kobiety. Jej stan jest silnie związany z poziomem hormonów płciowych, głównie estrogenów i gestagenów, dlatego w cyklu miesięcznym cyklicznie się przebudowuje. Niekiedy przyrost tkanki ma jednak podłoże chorobowe, związane z zaburzeniami gospodarki hormonalnej. Co warto wiedzieć o proliferacji endometrium? 

Co to znaczy „endometrium w fazie proliferacji”? 

Proliferacja endometrium zasadniczo jest procesem fizjologicznym zachodzącym w fazie folikularnej cyklu miesięcznego. Na tym etapie wzrost stężenia estrogenów (głównie przedłużającego się, nieprzerwanego działania 17-beta-estradiolu, przy jednoczesnym braku równowagi progesteronowej) powoduje intensywną regenerację i kilkukrotne zgrubienie endometrium. W ten sposób macica przygotowuje się do przyjęcia zarodka.  

Kiedy proliferacja endometrium jest niebezpieczna? 

Opisywany proces jest typowym rozrostem endometrium. Obok rozrostu fizjologicznego wyróżnia się też rozrost atypowy. Polega on na wykształceniu się ognisk nabłonka nietypowego, które są rozdzielone przez prawidłowo funkcjonujące endometrium. Rozrost atypowy charakteryzuje się: 

• zaburzonym układem warstw nabłonka (obok ognisk pojedynczych atypowego nabłonka mogą też występować ogniska mnogie), 
• nawarstwianiem się cew gruczołowych, 
• tworzeniem się nieprawidłowych struktur komórkowych (np. mostki nabłonkowe). 

Atypowa proliferacja endometrium jest potencjalnym sygnałem świadczącym o rozwoju zmian kancerogennych. W literaturze wskazuje się, że typowy rozrost endometrium pociąga za sobą zaledwie 2% ryzyka nowotworu. W przypadku zmian atypowych odsetek ten sięga ponad 20%.  

Rozróżnienia między typowym i atypowym rozrostem tkanki dokonuje się w drodze badania histopatologicznego. Choć nie każdy przerost endometrium jest nowotworem, zawsze będzie on stwarzał zagrożenie dla zdrowia kobiety z uwagi na zwiększenie obfitości krwawień miesięcznych i związanej z nimi anemii. 

Jakie są przyczyny atypowej proliferacji endometrium? 

Przyczynami przerostu endometrium z reguły są zaburzenia hormonów biorących udział w wytwarzaniu się i regeneracji tej tkanki. Bezpośrednich powodów jest wiele, wśród nich można wymienić: 

• zbyt wysoką masę ciała – tkanka tłuszczowa przyczynia się do zwiększenia stężenia estrogenu, 
• stosowanie estrogenowej terapii zastępczej albo tamoksyfenu (w stanach nowotworowych piersi), 
• zespół policystycznych jajników. 

Do przerostu endometrium predestynuje też palenie tytoniu, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze i niedoczynność tarczycy. 

Diagnoza i lecenie proliferacji tkanki endometrialnej 

Diagnozę tkanki endometrium przeprowadza się na kilka sposobów. Najczęściej są to obok biopsji aspiracyjnej m.in. badanie ginekologiczne, cytologiczne, dopochwowe USG, wyskrobanie szyjki i kanału macicy oraz histeroskopia. 

Leczenie zmian, które nie mają charakteru atypowego, polega przede wszystkim na terapii hormonalnej. Są to leki doustne zawierające progestagen albo wkładki wewnątrzmaciczne z lewenolgestrelem, który wykazuje silne działanie antyestrogenowe. Dopiero w sytuacji, kiedy terapie hormonalne nie pomagają, zaleca się stosowanie zabiegów operacyjnych, czyli histerektomii (wycięcia) macicy, niekiedy wraz z przydatkami. 

Nie ma jednoznacznych wskazań, które pozwoliłyby uniknąć proliferacji endometrium. Duże znaczenie ma utrzymywanie zdrowego stylu życia. Regularna aktywność fizyczna, unikanie używek czy zbilansowana dieta odgrywają w tym zakresie szczególnie istotną rolę. 

Bibliografia: 

1. Obrębowska A., Sajdak S., Zmiany rozrostowe endometrium – rozpoznawanie i terapia, Współczesna Onkologia 2000, vol. 4, 3 (111-113). 
2. Pięta W., Przydatność nowego współczynnika endometrialno-mięśniowego w wykrywaniu patologii błony śluzowej macicy u kobiet w okresie peri- i postmenopauzy, Uniwersytet Medyczny w Warszawie Klinika Endokrynologii Ginekologicznej, Warszawa 2009. 
3. Singh G., Cue L., Puckett Y., Endometrial Hyperplasia, StatPearls 2024.